BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİNDE FRANSA ESİR KAMPLARINDA OSMANLI VATANDAŞLARI (BESLENME, BARINMA VE GİYİM)

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 48, 53 - 82, 31.07.2024

İbrahim Halil Tanık , Hacer Kırmızıgöz

https://doi.org/10.18244/cttad.1440961

Öz

Osmanlı Devleti açısından Birinci Dünya Savaşı, yıkıcı sonuçlara sebep olmuştur. Dört yıl süren bu savaşta, Osmanlı Devleti açısından pek çok toprak kaybedildiği ve ağır şartlar içeren bir mütareke imzalanmıştır. Devlet nezdinde yaşanan maddi ve manevi kayıplar savaşın sonuçları arasınadır. Oysa savaşın diğer bir sonucu da pek çok zorluğu içeren esarettir. Asker olarak katıldığı savaştan bazıları hayatını kaybetmiş, bazıları geri dönebilmiş, bazıları da esir düşmüştür. Askerlerden başka pek çok sivil ve gayrimüslim Osmanlı vatandaşı esarete maruz kalmıştır. Birinci Dünya Savaşına ve Türk-Fransız ilişkilerine dair yapılan çalışmaların büyük bir kısmı, savaşın diplomatik, siyasi ve askeri yönüne odaklanmıştır. Bundan başka ordunun insan gücü, can kayıpları veya esirlerin miktarı muhtelif çalışmalara konu olmuştur. Bu çalışmada, savaştan başka esaret sürecinin nasıl seyrettiğine dair izler aranmıştır. Üç temel yaşam unsuru olan, barınma, beslenme ve giyim temaları merkeze alınan çalışmada, Osmanlı vatandaşlarının Fransa’daki esaret süreçleri sınırlılığı oluşturmuştur. Çalışmanın ortaya çıkmasında Devlet Arşivleri, Kızılay Arşivi gibi birincil kaynaklara müracaat edilmiş, ayrıca telif eserlerden yararlanılmıştır. Kızılhaç Heyetinin raporlarında esirlerin, esaret süreçlerinin daha iyimser bir şekilde seyrettiği, esir mektuplarında ise esirler birtakım zorluklarla karşılaştıkları, bunu ailelerine ve devletine bildirdikleri, esaret sürecinde kendilerini zinde tutmaya çaba gösterdikleri, çalışmanın bulguları arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı ve Fransa, Türk Esirler, Türk Kızılayı, Kızılhaç

Etik Beyan

Bu makalede Etik Kurul Onayı gerektiren bir çalışma bulunmamaktadır.

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi Proje Destek Ofisi

Proje Numarası

23007

OTTOMAN CITIZENS IN FRENCH PRISON CAMPS DURING THE FIRST WORLD WAR (NUTRITION, SHELTER AND CLOTHING)

Öz

The First World War had devastating consequences for the Ottoman State. In this
war, which lasted four years, many lands were lost for the Ottoman State and an armistice
with harsh conditions was signed. Material and moral losses experienced by the state are
among the consequences of war. However, another consequence of war is captivity, which
involves many difficulties. Some of them lost their lives in the war in which they participated
as soldiers, some were able to return, and some were captured. Apart from soldiers, many
civilians and non-Muslim Ottoman citizens were subjected to captivity. Most of the studies
on the First World War and Turkish-French relations have focused on the diplomatic, political
and military aspects of the war. In addition, the manpower of the army, casualties or the
number of prisoners have been the subject of various studies. In this study, traces of how the
captivity process progressed, other than war, were sought. In the study, which focuses on the
three basic elements of life: shelter, nutrition and clothing, the captivity processes of Ottoman
citizens in France constitute a limitation. In the preparation of the study, primary sources such
as the Turkish State Archives and the Red Crescent Archive were consulted, and copyrighted
works were also used. Among the findings of the study are that in the reports of the Red Cross
Committee, the captives were more optimistic during their captivity, and in the captivity
letters, the captives encountered some difficulties and reported these to their families and the
state, and that they tried to keep themselves fit during the captivity process.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman and France, Turkish Prisoners, Turkish Red Crescent, The Red Cross

Proje Numarası

23007

Kaynakça

• Kızılay Arşivi
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• AKSAKAL, Mustafa, Harb-i Umumi Eşiğinde Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi?, Çev. Ebru Kılıç, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2018.
• ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Kronik Yayınları, İstanbul, 2020.
• BEŞİKÇİ, Mehmet, Cihan Harbini Yaşamak ve Hatırlamak, İletişim Yayınları, İstanbul, 2019.
• BRYAN, S. Turner- ROJEK, Chris, Toplum ve Kültür, Çev. Kadriye Göksel, Islık Yayınları, İstanbul, 2019.
• ENGELS, Friedrich, Konut Sorunu, Çev. Erkin Özalp, Yordam Kitap, İstanbul, 2020.
• HALE, William, Türk Dış Politikası 1974-2000, Mozaik Yayınları, İstanbul, 2003.
• HOBSBAWM, Eric, Aşırılıklar Çağı (1914-1991), Çev. Yavuz Aloğan, Sarmal Yayınları, İstanbul, 1996.
• İZGÖRER, Ahmet Zeki vd., Padişahın Himayesinde Osmanlı Kızılay Cemiyeti 1911- 1913 Yıllığı, Türk Kızılayı Yayınları, 2013.
• KARACA, Özkan, Esarette Kalanlar, MSN Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• KUTLU, Cemil, Rusya’da Türk Harp Esirleri 1914-1921, TTK Yayınları, Ankara, 2023.
• LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2020.
• ORAN ARSLAN, Nebahat, Birinci Dünya Savaşında Türkiye’deki Rus Savaş Esirleri, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• ÖZBEK, Nadir, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet; Siyaset, İktidar ve Meşruiyet 1876-1914, İletişim Yayınları, İstanbul, 2020.
• TAŞKIRAN, Cemalettin, Ana Ben Ölmedim 1. Dünya Savaşı’nda Türk Esirleri, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2020.
• TEKİR, Süleyman, Beyaz Harp (Kafkas Cephesi, Sarıkamış Harekatı, Teşkilat-ı Mahsusa Operasyonları), Kronik Yayınları, İstanbul, 2021.
• TUTSAK, Sadiye, “Çanakkale Muharebelerinde Esir Düşen Osmanlı Askerlerine Ait Listenin Değerlendirilmesi”, 100’üncü Yıldönümünde Çanakkale Muhabereleri, 15. Yüzyıl Askeri Tarih Sempozyum Bildirileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2017.
• Türkiye Kızılay Derneği, 73 Yıllık Hayatı (1877-1949), Türk Kızılay Derneği, Ankara, 1950.
• YANIKDAĞ, Yücel, Millete Deva Olmak- Osmanlı Savaş Esirleri, Tıp ve Milliyetçilik (1914-1939), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2014.
• ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2020.
• ANDREI RUIZ, Marie-Cecile, QUILICHINI, Angelique vd., “Corsica”, Mediterranean Island Landscapes, Springer Science + Business Media B.V, January 2007, ss. 220-244.
• BOYNUKALIN, Hafsa, “Osmanlı Askeri Üniformalarının Tezyinatı ve Maliyeti Üzerine Bir İnceleme”, Arış Dergisi, S.16, Haziran 2020, ss. 56-77.
• DEMİR, Yaşar, “Birinci Dünya Savaşı’nın Müslüman Esirleri: Alman Kamplarında Tutulan Müslüman Esirler ve Osmanlı Devleti’nin Tutumu”, Bilig, S.76, Kış 2016, ss. 139-158.
• GREGORI, Sylvain, “Une Captivite İnsulaire. Prisonniers De Guerre Et İnternes Civils En Corse 1914-1918”, OpenEdition Journals, 2010, ss. 165-189.
• KAŞIYUĞUN, Ali, “1. Dünya Savaşı’nda Esir Meselesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 2018, ss. 74-98.
• KURAN, Ercüment, “Birinci Dünya Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 1992, ss. 196-200.
• SEZGİN, Deniz, “Cumhuriyet Dönemi Sağlık İletişimi Uygulamalarında İlkler: Türkiye’de Sıtma İle Mücadele”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, S.50, Haziran 2015, ss. 33-47.
• TEKİR, Süleyman, “Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.65, 2019, ss. 207-230.
• TEZCAN, Mahmut, “Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Bakış ve Türklerde Giyim”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16/1, 1983, ss. 255-276.
• YAŞAR, Sema- TAŞAR, Mehmet Okan, “Kavramsal Olarak Yoksulluk ve Türkiye’de Yoksullukla Mücadele Politikalarının Etkileri”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19/38, 2019, ss. 118-144.
• ÇAPA, Mesut, Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 1989.
• TORUN BİLGİÇ, Fatma, Savaş Seferberliğinde Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyetinin Rolü (1914-1918), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2017.