DISCUSSIONS ON THE REPUBLIC IN IZMIR PRESS

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 48, 117 - 149, 31.07.2024

Derya Genç Acar

https://doi.org/10.18244/cttad.1471294

Öz

Izmir, one of the most important harbor cities of Western Anatolia, opens to the
Mediterranean and occupies a privileged place in Türkiye’s history as the city where the
National Struggle began, and the liberation took place. It holds great significance for Atatürk,
both politically and spiritually. Atatürk came to İzmir many times after the liberation and
kept his finger on the pulse of the new regime in this city.
During the Ottoman period, the Izmir press was very active but was interrupted
during the occupation period. A great fire in the city caused devastation in the press and
publication industry. However, the Izmir press made significant efforts to recover after the
liberation. Before the proclamation of the Republic, discussions on the new regime took place
in Izmir, as in the rest of the country. Press organizations, which have an important role in
shaping public opinion, shared developments on the subject through various articles and
comments.
This study aims to examine how the new Republican regime was perceived in
Izmir through an analysis of newspapers published before and after the proclamation of the
Republic. We will evaluate discussions on the Republic based on news and articles reflected
in the Izmir press, and try to determine the approaches of these newspapers to the issue.
Specifically, we will analyze the copies of Ahenk, Türk Sesi newspapers, which operated in
the Izmir press during the period under study. By examining these newspapers and their
attitudes towards the Republican regime, we aim to shed light on how it was perceived in
Izmir. Evaluating the “sharp period” question has a special in fort he regime whose centenary
has passed.

Anahtar Kelimeler

İzmir, press, public opinion, republic, rejime, Ahenk, türk sesi

İZMİR BASININDA CUMHURİYET TARTIŞMALARI

Öz

Batı Anadolu’nun Akdeniz’e açılan en önemli liman kentlerinden biri olan İzmir,
Millî Mücadele’yi başlatması ve kurtuluşun gerçekleştiği bir kent olması bakımından
ayrıcalıklı bir yerde durmaktadır. İzmir, Atatürk için gerek siyasi gerekse manevi olarak çok
önemli bir kenttir. Atatürk, kurtuluştan sonra birçok kez İzmir’e gelmiş yeni rejimin nabzını
bu kentte tutmuştur.
Osmanlı döneminde oldukça hareketli olan İzmir basını, işgal dönemiyle birlikte
sekteye uğramıştır. Kentte yaşanan büyük yangın ise basın-yayın hayatında adeta yıkıma
neden olmuştur. Bu bağlamda İzmir basını kurtuluştan sonra toparlanabilmek için büyük
gayret sarf etmiştir. Cumhuriyet’in ilanı öncesinde rejime dair tartışmalar tüm yurtta olduğu
gibi İzmir’de de yapılmıştır. Kamuoyu oluşturmada önemli bir yer teşkil ettiği bilinen basınyayın
organları konu ile ilgili gelişmeleri çeşitli makale ve yorumlar aracılığıyla paylaşmıştır.
Biz bu çalışmada Cumhuriyet’in ilanı öncesinde ve sonrasında İzmir’de yayın
hayatına devam eden gazeteler aracılığıyla yeni rejim tartışmalarını ve kentte nasıl algılandığını
gündeme getireceğiz. Cumhuriyet’e dair tartışmalar İzmir basınına yansıyan haberler ve
makaleler üzerinden değerlendirilerek söz konusu gazetelerin konuya yaklaşımları tespit
edilmeye çalışılacaktır. İzmir basını içinde faaliyet gösteren Ahenk ve Türk Sesi gazeteleri
döneme dair nüshalar içermektedir. Bu gazeteler taranarak konunun İzmir bağlamında
değerlendirilmesi Cumhuriyet rejiminin, İzmir’de nasıl algılandığına dair katkı sunacaktır.
Söz konusu “keskin dönem”in değerlendirmeye tabi tutulması yüzüncü yılı geride kalan
rejim için ayrı bir öneme sahiptir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Basın, Kamuoyu, Cumhuriyet, Rejim, Ahenk, Türk Sesi.

Kaynakça

• CEBESOY, Ali Fuat, Sınıf Arkadaşım Atatürk, İstanbul, 1967.
• ARIKAN, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını, TTK Basımevi, Ankara, 1989.
• ARIKAN, Zeki, İzmir Basın Tarihi, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 2006.
• ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2023.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi (I-III), C.III, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1997.
• BORAK, Sadi, Bilinmeyen Yönleriyle Atatürk, YKY, İstanbul, 2022.
• EGELİ, Münir Hayri, Bilinmeyen Yönleriyle Atatürk, Berikan Yayınları, Ankara, 2004.
• GÜREL, Ahmet, Gazi’nin İzmir Anıları, İBB Kent Kitaplığı, İzmir, 2013.
• GÖKOVALI, Şadan, ÇELİKKANAT, Kaya, İLHAN, Orhan, Atatürk ve İzmir, İzmir Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İzmir, 1981.
• HUYUGÜZEL, Ömer Faruk, İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• İNAN, A. Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2007.
• KANSU Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C.I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1986.
• KARAL, Enver Ziya, Atatürk ve Devrim, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık, Ankara, 1998.
• SERTEL, Zekeriya, Hatırladıklarım, İstanbul, 1977.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, YKY, İstanbul, 2023.
• TANÖR, Bülent, Kurtuluş Kuruluş, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2006.
• AKKOYUN, Turan, “Atatürk Devri İzmir Basını ve Kamuoyu Üzerindeki Tesiri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XII, S.34, Ankara, 1996, ss. 101-124.
• ALPKAYA, Faruk, “Farklı Bakış Açılarından Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu”, Türkler Ansiklopedisi, C.16, ss. 338-346.
• ARIKAN, Zeki “Tanzimat ve Meşrutiyet Döneminde İzmir Basını”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.
• ARIKAN, Zeki, “Cumhuriyetin İlanı ve İzmir Basını”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.I, S.3, Temmuz 1985, ss. 959-976.
• “Atatürk”, İslam Ansiklopedisi, C.1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1993.
• EROĞLU, Hamza, “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlanı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.19, S.56, ss. 435-456.
• KEMAL TURAN, “İlk Başvekilimize”, Türk Sesi, 10 Kasım 1923.
• M. ESAT, “Hükümet Etrafında”, Türk Sesi, 15 Teşrinievvel 1923.
• MEHMED MİTHAD, “Gençlik”, Türk Sesi, 14 Kasım 1923.
• MEHMET SIRRI, “Matbuatın Kuvveti”, Sada-yı Hak, 5 Şubat 1924.
• MEHMED ŞEVKİ, “Ferid Bey’in Beyanatı Münasebetiyle”, Ahenk, 7 Kasım 1923.
• MEHMED ŞEVKİ, “Dertler ve Çareler”, Ahenk, 8 Kasım 1923.
• MEHMED ŞEVKİ, “Hürriyet-i Hakikiye”, Ahenk, 18 Teşrinisani 1923.
• MEHMED ŞEVKİ, “Siyasiyat”, Ahenk, 2 Teşrinievvel 1923.
• MEHMED ŞEVKİ, “Biraz da Biz Söyleyelim”, Ahenk, 2 Teşrinievvel 1923
• MEHMED ŞEVKİ, “Vakar ve İtidal”, Ahenk, 21 Teşrin-i Evvel 1923.
• MEHMED ŞEVKİ, “Türkiye Cumhuriyeti”, Ahenk, 1 Kasım 1923.
• NALBANDOĞLU, Mahmut Hıfzı, “Cumhuriyet mi Neüzübillah”, Türk Sesi, 19 Ekim 1923.