Lise Öğrencilerinin İlköğretim ve Ortaöğretim Okullarına İlişkin Fırsat ve İmkân Eşitliği Algıları

Yıl 2019, Cilt: 48 Sayı: 1, 554 - 576, 21.04.2019

Emine Önder , Hatice Petek

Öz

Araştırmada, lise öğrencilerinin eğitim aldıkları
ilköğretim ve ortaöğretim okullarını fırsat ve imkân eşitliği açısından nasıl
algıladıklarını tespit etmek amaçlanmıştır. Araştırmada, nedensel karşılaştırma
modeli kullanılmıştır. Burdur ili merkez ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören
öğrenciler üzerinde yapılan araştırmanın verileri, “Eğitimde Fırsat ve İmkân
Eşitliği Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada; yüzde, frekans gibi
betimleyici analizler ve Tek Yönlü Manova analizi kullanılmıştır. Araştırma
sonucunda; cinsiyete, okul türüne ve yaşanılan yerin kır kent olmasına göre
lise öğrencilerinin fırsat ve imkân eşitliği algılarının anlamlı düzeyde
farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Kız, meslek lisesi dışındaki okul türünde
eğitim alan ve kentte yaşayan öğrencilerin ilköğretim ve ortaöğretim
kademesinde eğitim aldıkları okulları fırsat ve imkân eşitliği açısından daha
yeterli algıladıkları saptanmıştır. Araştırmada, ulaşılan sonuçlar
doğrultusunda önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fırsat ve imkân eşitliği, İlköğretim, Ortaöğretim, Lise öğrencileri

Secondary School Students' Equality of Opportunity and Possibility Perceptions for Primary Schools and Secondary Schools

Öz

In this study, it is
aimed to determine how the secondary school students perceive primary schools
and secondary schools in which they received their education in terms of
equality of opportunity and possibility. Causal-comparative model is used for
this research. The data of the research, which was conducted on the secondary
school students in the city center of Burdur, was collected through the “Scale
of Equality of Opportunity and Possibility in Education”. Descriptive analyses
such as percentage and frequency and One-Way Manova analysis were used in the
study. As a result of this study, it was understood that the perceptions of
secondary school students in regard to equality of opportunity and possibility
varied based on gender, type of school and whether the place of living is rural
or urban. It was determined that the students, who received education in a type
of school except for women’s vocational secondary school and live in the city,
perceived their primary school and secondary school to be more sufficient in
regard to the equality of opportunity and possibility. This study includes
suggestions in line with the acquired results.

Anahtar Kelimeler

Equality of opportunity and possibility, Primary school, Secondary school, Secondary school students

Kaynakça

• Algan, B. ve Algan, M. (2013). Eğitim hakkı ve özgürlüğü bağlamında eğitim hizmetlerinin ruhsat usulü ile özel kişilere gördürülmesi. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(3).
• Ankay, A. (1991). Hukuk ve eğitim. Ankara: GÜTEF Yayınları.
• Aydın, M. (2009). Moderniteye dışarıdan bakmak. İstanbul: Açılımkitap Yayınları.
• Bora, V. ve Taş, A. (2017). Kız çocuklarının ortaöğretime gönderilmeme nedenleri. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 89-106.
• Buluç, B. (1997). İlköğretim ikinci kademe okullarda eğitimde fırsat ve imkân eşitliği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 3(1), 11-22.
• Buyruk, H. (2008). Eğitimde yaşanan toplumsal eşitsizliklere ilişkin biyografik bir araştırma. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş. (1992). Türkiye’de nüfus ve eğitimde fırsat eşitsizliği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Celkan, H. Y. (1996). Eğitim sosyolojisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Coşkun, İ. (2014). Türkiye’de eğitim başarısındaki eşitsizlikler: PISA 2012 ve Ankara örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çıngı, H., Kadılar, C. ve Koçberber, G. (2008). Türkiye genelinde ilk ve ortaöğretim olanaklarının incelenmesi ve belirlenen aksaklıklara çözüm önerilerinin getirilmesi. (TUBİTAK Proje No. 106K077). Ankara: Sosyal ve Beşeri Bilimler
• Dinçer, M. A. ve Uysal, G. (2010). The determinants of student achievement in Turkey. International Journal of Educational Development, 30(6), 592-598.
• Duman, M. Z. (2005). Eformasyon toplumu ve eğitimde fırsat eşitliği. Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi, 12, 61-70.
• Dünya Bankası (2011). Türkiye’de temel eğitimde kalite ve eşitliğin geliştirilmesi zorluklar ve seçenekler. Dünya Bankası, İnsani Kalkınma Departmanı, Avrupa ve Orta Asya Bölgesi.
• Erçetin, Ş. Ş. ve Arifoğlu, A. (2016). Herkes için eğitim 2015 hedefleri ve Türkiye. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 223-246.
• ERG. (2009). Eğitimde eşitlik politika analizi ve öneriler. İstanbul: ERG Yayınları. http://www.erg.sabanciuniv.edu.
• ERG (2014). Türkiye eğitim sisteminde eşitlik ve akademik başarı araştırma raporu ve analiz. İstanbul: ERG Yayınları. http://www.erg.sabanciuniv.edu.
• ERG (2016). Türkiye’de ortaöğretimde kapsayıcı eğitim durum analizi. İstanbul: ERG Yayınları. http://www.erg.sabanciuniv.edu.
• ERG. (2016). Öğrenciler ve eğitime erişim arka plan raporu. İstanbul: ERG Yayınları. http://www.erg.sabanciuniv.edu.
• Ferreira, F. H., & Gignoux, J. (2010). Eğitimde fırsat eşitsizliği: Türkiye örneği. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Planlama Teşkilatı ve Dünya Bankası Refah ve Sosyal Politika Analitik Çalışma Programı Çalışma Raporu. Sayı: 4.
• Garner, W. (2004). Education finance for school leaders, strategic planning and administration. New Jersey: Pearson Printice Hall.
• Gök, F. (2004, Temmuz). Eğitim hakkı: Türkiye gerçeği. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayında sunulan bildiri. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Güngör, M. (2009). Eğitim hakkı ve sokakta yaşayan/çalışan çocuklar: Mersin ili örneği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1).
• Gürel, N. ve Kartal, S. (2015). Examining access to education in Turkey according to some variables. Elementary Education Online, 14(2), 593-608.
• Hesapçıoğlu, M. ve Dündar, S. (2011). Türkiye’de eğitimde fırsat eşitliği ve postmodernizm. Konya: Eğitim Kitapevi.
• Karip, E. (2007). İlköğretimde kalite: Avrupa Birliği kalite göstergeleri çerçevesinde kalitenin değerlendirilmesi. S. Özdemir, H. Bacanlı ve M. Sözer (Ed.). Türkiye’de okul öncesi eğitim ve ilköğretim sistemi temel sorunlar ve çözüm önerileri içinde (s. 211-268). Ankara: TED Yayınları.
• Karip, E. ve Apaydın, Ç. (2007, Kasım). İlköğretimde erişim ve eşitlik. I. İlköğretim Kongresinde sunulan bildiri, Ankara
• Kavak, Y., Aydın, A. ve Akbaba-Altun, S. (2007). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri raporu. Ankara: YÖK Yayınları.
• Kodelja, Z. (2016). Equality of opportunity and equality of outcome. Center for Educational Policy Studies Journal, 6(2), 9-24
• Köse, M. R. (1999). Üniversiteye giriş ve liselerimiz. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 51-60.
• Marks, G. N. (2006). Are between-and within-school differences in student performance largely due to socio-economic background? Evidence from 30 countries. Educational Research, 48(1), 21-40.
• MEB. (2016). TIMSS 2015 ulusal matematik ve fen bilimleri ön raporu 4. ve 8. sınıflar. Ankara: MEB yayınları.
• MEB. (2005). PISA 2003 ulusal nihai rapor. Ankara: EARGED.
• OECD (2009). PISA 2009 results: Overcoming social background equity in learning opportunities and outcomes (Volume II). https://www.oecd.org/pisa/pisaproducts/48852584.pdf
• Oakes, J. (2004). Multiplying inequalities: The effects of race, social class, and tracking on opportunities to learn mathematics and science. Santa Monica: The Rand Corporation.
• Önder, E. (2012). İlköğretimde öğrenci başarısında okullar arası eşitsizliklerin analizi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Önder, E. ve Güçlü, N. (2014). Analysis of inequalities among schools in primay education. International Journal of Academic Research Part B, 6(6), 170-177.
• Öz, L. ( 2013). Çocuk hakları bağlamında çocuklarda eğitim hakkı. Çağ Üniversitesi, Mersin.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (33), 93-112.
• Özbaş, M. (2012). Students’ perceptions equality of chance and opportunity in secondary education according to school types. American International Journal of Contemporary Research, 2(4), 75-84.
• Özbaş, M. (2013). Genel lise ve fen lisesi öğrencilerinin ortaöğretimde fırsat ve imkân eşitliğine yönelik algılarının incelenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 1-18.
• Özbaş, M. (2018). Dezavantajlı sosyolojik tabakalarda zorunlu eğitim sürecini etkileyen değişkenler. Kastamonu Education Journal, 26(4), 1143-1154.
• Özsoy, S. (2002). Yükseköğretimde eşitlik ve hakkaniyet sorunsalı-Türkiye’deki finansal yapıyla ilgili bir çözümleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Pallant, J. (2016). SPSS ile adım adım veri analizi (Çev.: S. Balcı ve B. Ahi). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Petek, H. ve Önder, E. (2015). Ortaokulların fırsat ve imkân eşitliği açısından değerlendirilmesi (Burdur il örneği), International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 1098-1114.
• Renaut, A. (2007). Égalité et discriminations. Un essai de philosophie politique appliquée. Paris: Seuil.
• Sadovnik, A. R., Cookson, P. W. & Semel, S. F. (1994). Exploring education: An introduction to the foundations of education. Routledge. Boston: Allyn&Bacon Inc.
• Smits, J., & Hoşgör, A. G. (2006). Effects of family background characteristics on educational participation in Turkey. International Journal of Educational Development, 26(5), 545-560.
• Sözbilir, M. (2015). Nedensel karşılaştırma araştırma yöntemi. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 135-167). Ankara: Pegem Akademi.
• UNICEF. (2004). Dünya çocuklarının durumu. UNİCEF Türkiye Temsilciliği. Ankara.
• UNICEF (2012). Okul dışındaki çocuklar küresel girişimi Türkiye ulusal raporu. UNİCEF Türkiye Temsilciliği. Ankara.
• Ünal, L. I. ve Özsoy, S. (1998). Modern Türkiye’nin sisyphos miti: Eğitimde fırsat eşitliği. F. Gök (Ed.) 75. Yılda Eğitim içinde (s. 39-72). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Boston: Allyn and Bacon.
• TED. (2008). Ortaöğretime geçiş sistemi sorunlar ve çözüm önerileri. Ankara: Türk Eğitim Derneği.
• Tezcan, M. (2016). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tomul, E. (2007). The change in educational inequality in Turkey; a comparison by regional. Educational Planing, 16(3), 16-24.
• Turner, B. (1997). Eşitlik. (Çev. B. S. Şener). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• TÜİK. (2016). İllerde yaşam endeksi. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24561. Erişim tarihi: 06.03.2016.
• Zoraloğlu, Y. (1998). Eğitimde fırsat eşitliği ve üniversite giriş sınavları. Eğitim ve Yaşam Dergisi, Eğitimsen Yayını.