Üniversite Öğrencilerinde Psikodrama Yoluyla Toplumsal Cinsiyet Kavramına Yeniden Bakış

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 1, 57 - 76, 29.04.2021

Simel Parlak , Güliz Gülçin Çamaş

Öz

Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinin psikodrama grup çalışması yoluyla toplumsal cinsiyet eşitliğine/eşitsizliğine ilişkin farkındalıklarını arttırmaktır. Araştırmada toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik psikodrama yöntemiyle grup çalışmasının, toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik algılayış ve tutum üzerindeki etkisi tek grup ön test-son test deneysel modelle test edilmiştir. Çalışma, toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik grup çalışmasına katılmamış ve 18 yaşında olan 12 gönüllü bireyle yürütülmüştür. Veri toplama araçları olarak Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği (Altınova ve Duyan, 2013), sosyo-demografik bilgi formu, açık uçlu bir soru ve her oturum sonrası yapılan süreç analizleri kullanılmıştır. Verilerin istatiksel çözümlemeleri SPSS 15.0 kullanılarak yapılmış ve psikodrama yöntemiyle grup çalışmasının katılımcıların toplumsal cinsiyet algısı puanlarında anlamlı bir artışa yol açtığı görülmüştür. Açık uçlu soruya ilişkin içerik analizinde katılımcıların yanıtlarının eşit ve eşit değil temalarında toplandığı görülmektedir. Grup çalışmasının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin farkındalık kazandırmanın yanı sıra bu rol kalıplarını değiştirme motivasyonu kattığı da görülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği, Psikodrama, Deneysel Model, Üniversite Öğrencileri.

Revisiting the Concept of Gender through Psychodrama in University Students

Öz

The purpose of this study is to raise the awareness among the university students on gender equality/inequality through psychodrama group work. In the study, the effect of psychodrama group work about gender equality on perception and attitude towards gender equality was tested with the one group pretest-posttest experimental model. The study was conducted with 12 volunteer individuals aged 18 years old who did not participate in the gender equality group study. As data collection tools, Perception of Gender Scale (Altınova & Duyan, 2013), socio-demographic information form, a qualitative question and a process analysis conducted after each session were used. Statistical analysis was performed in SPSS 15.0 and it was found that group work with psychodrama method led to a significant increase in the participants' gender perception scores. In the content analysis of the qualitative stage, it is established that the responses of the participants were gathered in equal and not equal themes. In addition to raising awareness of gender roles, the group work motivates the changes these of role patterns. 

Anahtar Kelimeler

Gender Equality, Gender Inequality, Psychodrama, Experimental Model, University Students.

Kaynakça

• Akarçay, D., Koçak Uyaroğlu, A. ve Başer, D. (2015). Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet kavramının sağlık üzerine etkilerine ilişkin görüşleri [Views of students in Faculty of Health Sciences about the effects of gender on health]. G. Ağrıdağ (Ed.), Türkiye’de ve Dünyada kadın araştırmaları içinde (s.112-116). Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• Akın, A. ve Demirel, S. (2003). Toplumsal cinsiyet kavramı ve sağlığa etkileri [The concept of gender and its health effects]. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 73-82.
• Alptekin, G. (2016). Kadınlarda üstbenlik gelişimi [Superego development in women]. Psikanaliz yazıları: Psikanaliz ve kadınlık (3. Baskı) içinde (s. 17-33). İstanbul: Bağlam Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2001).
• Altınay, D. (2003). Psikodrama 400 ısınma oyunu ve yardımcı teknik [Psychodrama 400 warm-up games and auxiliary technique]. Ankara: Sistem Yayıncılık.
• Altınova, H. H. ve Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması [The validity and reliability of Perception of Gender Scale]. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22.
• Aslan, G. (2015). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarına ilişkin metaforik bir çözümleme [A metaphoric analysis regarding gender perceptions of preservice teachers]. Eğitim ve Bilim, 40(181).
• Başbakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü (2008). Toplumsal cinsiyet eşitliği ulusal eylem planı 2008-2013 [Gender equality national action plan 2018-2013]. Ankara: Başbakanlık KSGM Yayınları.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet “bize yüklenen roller” [Understanding gender]. (K. Ay, Çev.) İstanbul: Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Bora, A. (2008). Sivil toplum kuruluşları için toplumsal cinsiyet rehberi [Gender guide for civil society organizations]. Ankara: Odak Ofset Matbaacılık.
• Bora, A. (2012). Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık [Gender-based discrimination]. K. Çayır, & M. Ayan Ceyhan (Ed.), Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar içinde (s. 175-187). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bora, A. (2016). Toplumsal cinsiyet eşitliği [Gender mainstreaming]. Y. Temüroğlu Sundur (Ed.), Aile içi şiddetle mücadele projesi sağlık çalışanları eğitimi katılımcı kitabı içinde (s. 13-24). Ankara.
• Bora, A., ve Üstün, İ. (2005). “Sıcak aile ortamı” demokratikleşme sürecinde kadın ve erkekler [“Warm family atmosphere” women and men in the democratization process]. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Butler, J. (2009). Toplumsal cinsiyet düzenlemeleri [Gender regulations]. Cogito: Feminizm, 58, 73-91.
• Clarke, V. ve Braun, V. (2012). Toplumsal Cinsiyet [Gender]. D. Fox, I. Prilleltensky, & S. Austin (Ed.), Eleştirel Psikoloji (1. Baskı) içinde (s. 306-328), (G. Öztürk, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Demirel, S., 2007. Toplumsal cinsiyet [Gender]. L. Taşkın, (Ed.), Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği (8. baskı) içinde (s. 29–34). Ankara: Sistem Ofset Matbaacılık.
• Demirgöz Bal, M. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine genel bakış [General overview of gender inequalities]. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1(1), 15-28.
• Dökmen, Ü. (2017). Sosyometri ve psikodrama [Sociometry and psychodrama] (5. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir? Bu ilişki nasıl çalışılabilir? [How can the relationship between gender and poverty be found? How can this relationship be worked?] Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 83-88.
• Erdol, T. A. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitliği eğitim programının hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi [Developing, implementing and evaluating of gender equality curriculum]. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ergöl, Ş., Koç, G., Eroğlu, K. ve Taşkın, L. (2012). Türkiye’de kadın araştırma görevlilerinin ev ve iş yaşamlarında karşılaştıkları güçlükler [Encountered difficulties of female research assistants at domestic and business life in Turkey]. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 43-49.
• Fine, C. (2017). Toplumsal cinsiyet yanılsamaları: Zihnimiz, toplum ve nörocinsiyetçilik nasıl fark yaratıyor? [Delusions of gender: How our minds, society, and neurosexism create difference?] (2. Baskı). (K. Tanrıyar, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım tarihi 2010).
• Günaydın, A. (2011). The construction of gender roles and motherhood: the case of “the family education program for ages 0-18”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Günindi Ersöz, A. (2016). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi [Gender sociology] (1. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gürey, B. (2017). Sosyal hizmet uzmanı adaylarıyla yapılan toplumsal cinsiyet çalışmalarında yaratıcı drama yönteminin kullanılması [Use of creative drama method in gender studies conducted with social service specialist candidates]. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Kinser, A. E. (2010). Motherhood and feminism. Seal Studies.
• Özbek, A., & Leutz, G. (2011). Psikodrama grup terapisinde sahnesel etkileşim J.L.Moreno'ya göre psikodrama [Psychodrama stage interaction in group therapy psychodrama according to J.L.Moreno] (3. Baskı). Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1987).
• Özçatal, E. Ö. (2011). Ataerkillik, toplumsal cinsiyet ve kadının çalışma yaşamına katılımı [Patriarchy, gender and women’s participation in working life]. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 21-39.
• Özdemir Yılmaz, E. (2019). Sosyal bilgiler dersi ile bütünleştirilmiş toplumsal cinsiyet temelli etkinliklerin toplumsal cinsiyete dayalı meslek seçimine yönelik tutumlara etkisi [The effect of social studies integrated social gender based activities on attitudes towards socıal gender selection]. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Türkiye.
• Rosenfield, S. (1999). Splitting the difference: gender, the self, and mental health. In C. S. Aneshensel, & J. C. Phelan (Eds.). Handbook of sociology and mental health (pp. 209-224). New York: Kluwer Academic.
• Sanford, L. T. ve Donovan, M. E. (1999). Kadınlar ve benlik saygısı [Women and self-esteem] (1. Basım). Ankara: HYB Yayıncılık.
• Savaş, G. (2018). Türkiye’de yaşayan bireylerin toplumsal cinsiyet eşit(siz)liği algısı [Gender (in) equality perception of individuals living in Turkey]. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 1(2), 101-121.
• Scott, J. W. (2013). Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz kategorisi [Gender: A useful category of historical analysis]. J. W. Scott, Feminist tarihin peşinde (1. Baskı) içinde (s. 61-104), (D. Demirler, & F. Dinçer, Çev.). İstanbul: bgst Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1986).
• Türk, H. B. (2007). Eril tahakkümü yeniden düşünmek: erkeklik çalışmaları için bir imkân olarak Pierre Bourdieu [Rethinking masculine domination: Pierre Bourdieu as an opportunity for masculinity studies]. Sosyal Bilimlerde Açılımlar Konferansı.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2018). Cinsiyet ve okuryazarlık durumuna göre nüfus, 2008-2018 [Population by gender and literacy 2008-2018]. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1068 adresinden 08/12/2019 tarihinde alınmıştır.
• Vefikuluçay, D., Zeyneloğlu, S., Eroğlu, K. ve Taşkın, L. (2007). Kafkas Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları [Perception of and views on gender roles of senior students enrolled at Kafkas University]. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 14(2), 26-38.
• World Health Organization, (1998). Gender and health, Technical paper. Switzerland, pp. 5-20.
• Yıldırım, H. ve Şimşek, A. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods in the social sciences] (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yurtal, F. ve Bulut, M. S. (2015). Evdeki görev ve sorumlulukların cinsiyete göre değerlendirilmesi: Çocukların görüşleri [Evaluation of household labors according to gender: Children’s views]. G. Ağrıdağ (Ed.), Türkiye’de ve Dünyada kadın araştırmaları içinde (s. 215-221). Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• Yüksel-Kaptanoğlu, İ ve Çavlin, A. (2015). Kadına yönelik şiddet yaygınlığı [Prevalence of violence against women]. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Enstitüleri Müdürlüğü, Türkiye’de kadına yönelik aile içi şiddet araştırması içinde (s.81-122). Ankara: Elma Teknik Basım Matbaacılık.
• Zeybekoğlu, Ö. (2010). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında Türk toplumunun erkeklik algısı [The Turkish perception of masculinity within the context of gender roles]. Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 3(1), 1-14.