Dijitalleşmenin Aile Arabuluculuğu Üzerindeki Etkileri

Yıl 2025, Sayı: Advanced Online Publication, 321 - 353

Şafak Parlak Börü

https://doi.org/10.59399/cuhad.1815264

Öz

Aile arabuluculuğu, eşlerin aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıkları tarafsız bir arabulucu yardımıyla çözümleyerek mahkeme süreci öncesinde veya sonrasında ortak bir anlaşmaya varabilmelerini sağlamaya yönelik bir uygulamadır. Aile hukukuna ilişkin kuralların büyük bir kısmını, Türk Medeni Kanunu’nun ikinci kitabını oluşturan aile hukuku bölümü teşkil eder. İşte bu hükümlerden doğan uyuşmazlıklara aile hukuku uyuşmazlıkları adı verilir. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Avustralya gibi bazı ülkelerde teknik alt yapısının oluşturularak kurumsal anlamda dijital aile arabuluculuk sisteminin uygulandığını görmekteyiz. Dijital aile arabuluculuğu, arabuluculuk sürecinin dijital olarak desteklenmesini veya yürütülmesini konu alır. Bu çalışmanın asıl odak noktası, tüm katılımcıların aynı anda sanal olarak hazır bulunduğu ses ve görüntü aracılığıyla birbirine bağlandığı eş zamanlı arabuluculuktur. Nitekim uygulamada gerçekleşmesi en kolay olan dijital arabuluculuk türü de bu şekildedir. Böylece yüz yüze (klasik) arabuluculuğun dijital ortamda yapılması ve dijitalleşmenin avantajlarının mümkün olduğunca dijital aile arabuluculuğunda uygulanmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Bazı durumlar için ise dijital veya yüz yüze arabuluculuğun birlikte uygulandığı karma (hibrit) arabuluculuğun uygulanması en uygun yol olacaktır. Bu çalışmanın amacı gerek aile arabuluculuğuna ilişkin yürürlükte olan mevzuat hükümleri gerekse getirilmesi düşünülen dava şartı arabuluculuk sistemi bakımından uygulamaya yön verecek öneriler sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Aile Arabuluculuğu , Dijital Uyuşmazlık Çözümü , Dijital Aile Arabuluculuğu , Hibrit Aile Arabuluculuğu , Arabuluculuğa Elverişlilik

The Effects of Digitalization on Family Mediation

Öz

Family mediation is a practice that aims to help spouses reach a mutual agreement before or after court proceedings by resolving family law disputes with the help of a neutral mediator. The majority of family law rules are contained in the family law section, which constitutes the second book of the Turkish Civil Code. Disputes arising from these provisions are referred to as family law disputes. In some countries, such as the United States, the United Kingdom, and Australia, we see the implementation of institutional digital family mediation systems with the establishment of technical infrastructure. Digital family mediation involves the digital support or execution of the mediation process. The main focus of this work is simultaneous mediation, where all participants are virtually present at the same time and connected to each other through audio and video. Indeed, this is the easiest type of digital mediation to implement in practice. Thus, the aim is to conduct face-to-face (traditional) mediation in a digital environment and to ensure that the advantages of digitalization are applied as much as possible in digital family mediation. In some cases, hybrid mediation, which combines digital and face-to-face mediation, would be the most appropriate approach. The purpose of this study is to present recommendations that will guide practice with regard to both the provisions of the legislation currently in force concerning family mediation and the proposed mandatory mediation system.

Anahtar Kelimeler

Family Mediation , Digital Dispute Resolution , Digital Family Mediation , Hybrid Family Mediation , Suitability for Mediation

Kaynakça

• AKINTÜRK, T., ATEŞ, D. (2020). Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku (20. b.). İstanbul.
• AKİL, C. (2014). Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Kapsamı. Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan C.I, 75-137.
• AKKAYA, T. (2014). Boşanma Davasında Alınabilecek Geçici Hukuki Korumalar veya Hakimin Müdahalesi Yoluyla Çocuğun Korunması Kapsamında Zorunlu Arabuluculuk ve Boşanma Süreci, Aile Danışmanlığı. Ankara Barosu Dergisi, (4), 23-61.
• BAKTIR, S. (2003). Aile Mahkemeleri. Ankara.
• BAYGIN, C., NAR, A. (2025) Medeni Hukuk Dersleri-II Aile Hukuku. Ankara.
• BOND, G. (2021). Neue Verfahrensalternativen: Online-Mediation und Online-Mediationsausbildungen. Perspektive Mediation, 18(4), 249-255.
• BOZDAĞ, G. G. (2016). Arabuluculuk ve Arabuluculuğun Ebeveynler Arasındaki Uluslararası İhtilaflarda Uygulanabilirliği. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20 (1), 101-136.
• BÖRÜ, L. (2017). Kadına Karşı Şiddette Arabuluculuk Kurumuna Karşı Bazı Değerlendirmeler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (Özel Sayı), 173-198 (Şiddet).
• BÖRÜ, L. (2019). Aile Arabuluculuğu Konusunda Güncel Gelişmeler. II. Uluslararası Kadın ve Hukuk Sempozyumu Türkiye Barolar Birliği, 8-9 Mart, 1043-1061 (Aile Arabuluculuğu).
• BULUR, A. (2015). 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve Uygulaması Hakkında Değerlendirmeler. Prof. Dr. Ramazan Arslan’a Armağan C.I, 499-514.
• COŞKUN, N. (2025). Aile Arabuluculuğu. İbni Haldun Çalışmaları Dergisi, 10 (Arabuluculuğun Geleceği Sempozyumu Özel Sayısı), 191-221.
• DEMİR, Ş. (2014). Arabuluculuk ile Aile İçi Şiddet ve Uzlaşmaya Tabi Suçların İlişkisi. Ankara Barosu Dergisi, (2), 212-228.
• DEMİRCİOĞLU, H. R. (2025). Aile Hukuku Uyuşmazlıkları Bakımından 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Uygulanabilirliği. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (23), 45-84.
• DURAL, M., ÖĞÜZ, T., GÜMÜŞ, M. A. (2023). Türk Özel Hukuku C.III Aile Hukuku. İstanbul.
• DÜR, O. (2017). Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yetkileri. Ankara.
• EHRNSPERGER, A. (2021). Online-Mediation, Datenschutz und die Wahl eines geeigneten Videodienstes. ZKM, (5), 175.
• ERDEM, M. (2019). Aile Hukuku (2. b.). Ankara.
• GLÄßER, U. (2023). Mediation und Digitalisierung, Digitalisierung der außergerichtlichen Streitbeilegung, Digitalisierung und Zivilverfahren. (T. RIEHM, S. DÖRR) Berlin.
• HARNACK, K. (2021). Wesenszüge des digitalen Streits – Online Verhandeln, Schlichten und Richten. ZKM, 24 (3), 97-99.
• HUCK, M. M. (2020). The Value of Online Dispute Resolution in Family Law. International Journal of Online Dispute Resolution, (1), 52-60.
• İL, S. (2009). Aile Arabuluculuğu. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 20 (1), 23-31.
• İLHAN, E., BAYRAM, S. (2021). Online (Çevrim İçi) Arabuluculuk: Arabulucuların Sosyal Medya Kullanma Deneyimi Üzerine Bir Çalışma. Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (4), 64-89.
• KAHYA, H. K. (2024). Türkiye’de Aile Arabuluculuğu Üzerine Çalışmalar: Eleştirel Bir Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi Yayınevi Darulfunun İlahiyat, 35 (Aile Arabuluculuğu Özel Sayısı) 33-54.
• KATSH, E., RABINOVICH-EINY, O. (2017). Digital Justice: Technology And The Internet of Disputes. Oxford.
• KILIÇOĞLU, A. (2017). Aile Hukuku (3. b.). Ankara.
• LAVI, D. (2015). No More Click? In Here: E-Mediation in Divorce Disputes-the Reality and the Desirable. Cardozo Journal of Conflict Resolution, 16, 479-541.
• LENZ, C., /SCHLUTTENHOFE, J. (2017). Mediation und Konfliktmanagement Handbuch (2. Aufl.). (T. TRENCZEK, D. BERNING, C. LENZ, H. D. WILL, Hrsg) Baden Baden.
• LUCHS, T. (2016). Is Your Client a Good Candidate for Mediation? Screen Early, Screen Often, and Screen for Domestic Violence. Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers, 28, 455- 481.
• MARLOW, L., SAUBER, S. R. (1990). The Handbook of Divorce Mediation.
• MAZLUM, İ. (2020). Alman Hukukunda Aile Arabuluculuğu. ÇÜHFD, (1), 2359-2382.
• MELAMED, J. C. (2021). Establishing Ethical Standards for Online Family Mediation. Family Court Review, 59 (2), 244-249.
• ÖZBAY, İ. (2006). Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (3-4), 459-475.
• ÖZBEK, M. S. (2005). Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Aile Arabuluculuğu Konulu Tavsiye Kararı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 71-102 (Tavsiye Kararı).
• ÖZBEK, M. S. (2022). Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (5. b.). Ankara.
• ÖZCAN, C. (2017). Fransız Hukukunda Aile Arabuluculuğu. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 5 (9), 383-396.
• ÖZTAN, B. (2015). Aile Hukuku (6. b.). Ankara.
• PARKINSON, L. (2017). Appropriate Dispute Resolution in a New Family Justice System, Aile Arabuluculuğu, Yeni Aile Adalet Sistemine Dair Uygun Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi (Adalet Bakanlığı Çeviri Yayını). Ankara.
• PROKSCH, S. (2021). Ein Praxisleitfaden für Online-Mediation. Perspektive Mediation, 4 (18), 244-248.
• RICKERT, A. (2019). Live-Online-Mediation – ein Zukunftstrend?. Baden Baden.
• ROBERTS, M. (2014). Mediation in Family Disputes Principles of Practice, (3. Edt.). Burlington.
• STEFFEK, F., BULL, L. (2018). Die Entschlüsselung rechtlicher Konflikte – Der Einsatz von Künstlicher Intelligenz in der Konfliktlösung. ZKM, 165.
• TANRIVER, S. (2014). Türk Aile Mahkemesi Hâkimlerinin Sulhe Teşvik Ödevi, Kadına Yönelik Şiddet ve Ev-İçi Şiddet. Ankara.
• TAŞPOLAT TUĞSAVUL, M. (2012). Türk Hukukunda Arabuluculuk. Ankara.
• UYUMAZ, A., ERDOĞAN, K. (2015). Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17 (1), 119-169.
• VAN ARSDALE, S. (2015). User Protections in Online Dispute Resolution. Harvard Negotiation Law Review, 21, 107-143.
• VELİDEDEOĞLU, H. V. (1965). Türk Medeni Hukuku C.II Aile Hukuku (5. b.). İstanbul.
• WILSON-EVERED, E., ZELEZNIKOW, J. (2021). Online Family Dispute Resolution, Evidence for Creating the Ideal People and Technology Interface.
• WINTERS, A. B. (2021). Confessions of an Online Mediation Skeptic. The St. Louis Bar Journal, 67 (4), 16-21.
• YILDIRIM, A. (2014). Türk Aile Hukuku. Ankara.
• YILMAZ, S. (2023). Medeni Hukuk C.III Aile Hukuku. Ankara.
• ZELEZNIKOW, J. (2021). Using Artificial Intelligence to provide Intelligent Dispute Resolution Support. Group Decision and Negotiation, 790-812.