The Influence of Islamic Philosophy on Bar Hebraeus (Abu’l-Faraj Ibn Al-Ibrī)

Yıl 2017, Cilt: 21 Sayı: 2, 913 - 946, 15.12.2017

Mehmet Doru

https://doi.org/10.18505/cuid.348938

Cited By: 2

Öz

Abstract: The most important instances
of the interaction between İslamic philosophy and Syriac thought can be seen
between the 2/7th and 7/13th centuries. In the early
periods, Syriac thinkers were more active but then, especially after the 5/11th
century in which Islamic philosophy became stronger, Islamic philosophy
influenced other philosophical traditions. After this period, Syriac thought
came under the influence of Islamic philosophy. Syriac thought was rather
influenced by Islamic philosophy than other cultures. In the 7/13th
century, the most important figure of Syriac thought, Abu’l-Faraj Ibn al-Ibrī (Bar Hebraeus),
followed Islamic philosophers and he adapted their works to Syriac thought. He
was influenced by Avicenna and Nasir al-Dīn al-Tūsī on theoretical matters of philosophical thought on the one hand, and on
the other hand he was influenced by Ghazzālī on practical matters of ethics and philosophy of mystical life. In this
study, Abu’l-Faraj’s intellectual closeness and debt to the above-mentioned
thinkers will be examined. In other words, this study will examine which
particular ideas from these thinkers he was interested in and what he took from
them. In addition, this study bears importance for dealing with one of the most
important examples of the reflection of Islamic philosophy in non-Muslim
cultures.

Summary: The first thing that comes to mind concerning
the relationship between Islamic philosophy and Syriac thought is the
contributions of Syriac thinkers to Islamic philosophy. According to this, they
were initiators of the development of philosophical sciences in the Muslim
world with their translations of Greek works to Arabic. Additionally, they
acted as teachers to Islamic philosophers while introducing philosophical
sciences. This view is not only a shallow one, but is also only a unilateral
approach which cannot explain intellectual movements in the history of thought
which needs to be done by resorting to more than one factor. Therefore, it is
so difficult to reach a satisfactory interpretation without considering the
historical process of the reaction between the two cultures.

Islamic philosophy
completed its formative stage and early development until the 3rd/9th
and 4th/10th centuries. 
Starting with the 5th/11th century it started to
effect and direct other cultures. We can see the first effects of this
transformation and development on the non-Muslim neighbours of Islamic culture.
In this context, the first example
that comes to mind is the Syriac-speaking Christian communities. The effect of
Islamic philosophy on Christian culture was first witnessed over the
Syriac-community in the East before the intellectual movements that emerged in
Europe in the 7th/13th century. For example, we can see
this effect in the intellectual circles which were represented by the East
Syrian metropolitan bishops of Nisibis in the 5th/11th century.
It can be seen in Eliya of Nisibis’ work that he had produced important
evaluations of Islamic philosophy and received important concepts of Islamic
philosophy into his studies.  This case
becomes more clearly visible in the case of the works of Abu’l-Faraj in the 7th/13th
century. To such an extent that, Abu’l-Faraj serves as an important and telling
example which shows the near impossibility of philosophical study without
resorting to the literature of Islamic philosophy.

The 13th century was one of the most
productive periods in terms of Islamic philosophy. In this period, the thought
of Islamic philosophers, especially that of Avicenna, was effective on many
philosophers and theologians and also on non-Muslim thinkers of other cultures.
Avicenna wrote a work titled Al-Shifā in which he collected thought inherited from Greek philosophy, but
which also formed his individual approach on this material and epistemology. On
the other hand, many Muslim philosophers wrote commentaries and explanations on
his works. Fakhr al-Dīn al-Rāzī, Nasir al-Dīn al-Tūsī and Suhrawardī were directly
influenced by him and Al-Ghazzālī revealed different perspectives by giving his philosophy unfavourable
reviews.

The effects of Islamic philosophy can be seen
not only on Muslim thinkers but also on representatives of non-Muslim cultures.
The most important example of this was Abu’l-Faraj who was the metropolitan
bishop of Malatya and was also the “maphrian” (Arabic, mafiryan) -a
degree between the patriarch and the metropolitan. Abu’l-Faraj travelled to
many centres of learning where he met many Islamic philosophers and made
friends with them. For example, his conducting researches in Marāgha where
Nasir al-Dīn al-Tūsī was the head of the observatory and his attending al-Tūsī’s lessons are
noteworthy in this respect. Abu’l-Faraj formed his philosophical thoughts under
the influence of Muslim philosophers and aimed to revive Syriac thought that
was weakened with regard to Islamic philosophy. 

In the first chapter of this paper,
Abu’l-Faraj’s interest in Avicenna is examined. Abu’l-Faraj took Avicenna’s Al-Shifā as a model to reveal his philosophical opinions.
He examined logic, physics, ethics and metaphysics in his The Cream of
Wisdom like Avicenna and, additionally, while examining these matters, he
used philosophical concepts of Avicenna. For example, he used Avicenna’s
concept of “the necessary existence” and analysed it although it was contrary
to Christian theology and especially the idea of trinity. This example shows
that he attached importance to Avicenna’s philosophical concepts and his
philosophical interests.

In the second chapter of this paper,
Abu’l-Faraj’s interest in Nasir al-Dīn al-Tūsī is examined. He
followed Avicenna on logic, physics and metaphysics in The Cream of Wisdom
while he took Nasir al-Dīn al-Tūsī as a model on practical philosophy because Avicenna did not include
practical philosophy in Al-Shifā. Furthermore, al-Tūsī was taken as a model
because he was one of the most famous figures of practical philosophy in
Islamic philosophy.

In the third chapter of this paper,
Abu’l-Faraj’s interest in Al-Ghazzālī is examined. Al-Ghazzālī’s critique of philosophy
and theology and then his preference for Tasawuf made some influence on
Abu’l-Faraj. In his The Book of Dove which is about his individual
research for the truth, he benefited from the experience of Al-Ghazzālī’s Al-Munqiz
and adapted it for Syriac thought. Additionally, in his work on ethics, the Itiqon,
he took Al-Ghazzālī’s Ihyā' al-'ulūm al-dīn as a model and created its titles of chapters and matters according to Ihyā'. Also, when examining these matters, he adopted the method of Al-Ghazzālī but converted his
Islamic sources and references to Christian sources and references.

It seems that for Abu’l-Faraj a revival of
Syriac thought is to be conducted through the epistemology of Islamic
philosophy and Islamic philosophers’ works. Therefore, he took Islamic
philosophers’ works as a model for many subjects including philosophy,
astronomy, ethics, law, physics and metaphysics. But he was not a passive
actor, that is, an imitator and collector, but, on the contrary, he acted as an
adapter in a reconstructive style while examining these sciences. As a matter
of fact, in Abu’l-Faraj’s day, this method was called “tahqiq” and was
practiced by many philosophers.

The main topic of this study is Abu’l-Faraj’s
careful examination of Avicenna, Nasir al-Dīn al-Tūsī and Al-Ghazzālī and how it is
transferred to Syriac thought. In addition to this, the paper also deals with
how Syriac thought was recovered through the works of Abu’l-Faraj.

Anahtar Kelimeler

Islamic philosophy, Syriac thought, Abu’l-Faraj, Ibn Sīnā, Nasir al-Dīn al-Tūsī, Ghazzālī

The Influence of Islamic Philosophy on Bar Hebraeus (Abu’l-Faraj Ibn Al-Ibrī)

Öz

Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrî
Üzerinde İslam Felsefesinin Etkisi. Öz: İslam
felsefesi ve Süryani düşüncesi arasındaki etkileşimin en önemli örnekleri
II/VIII. ve VII/XIII. yüzyıllar arasında olmuştur. İlk dönemlerde Süryani
düşünürler daha aktif iken özellikle XI. yüzyıldan sonra İslam felsefesinin
güçlenmesi ile birlikte İslam felsefesi diğer düşünce birikimlerini etkisi
altına alarak güçlenmiştir. Bu dönemden sonra Süryani düşüncesi büyük oranda
İslam felsefesinin etkisi altına girmiştir. Müslüman olmayan unsurların
arasında Süryani düşüncesi, diğer kültürlere nazaran daha fazla İslam
felsefesinin etkisinde kalmışlardır. VII/XIII. yüzyılda Süryani düşüncesinin en
önemli ismi olan Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrī (Bar ‘Ebroyo), İslam felsefesinin
önemli düşünürlerini takip etmiş ve onların eserlerini Süryani düşüncesine
uyarlamıştır. O felsefî düşüncenin nazarî meselelerinde İbn Sînâ ve
Nasiru’d-Dîn Tûsî’nin etkisinde kalırken pratik ahlak konularında ve mistik
yaşam felsefesinde Gazzâlî’nin etkisinde kalmıştır. Bu çalışmada onun adı geçen
İslam düşünürleri ile yakınlığı ve düşünsel ilişkisi incelenecektir. Başka bir
ifadeyle onun bu düşünürlerin hangi fikirleri ile ilgilendiği ve onlardan neler
aldığı tartışılacaktır. Bu çalışma aynı zamanda, İslam felsefesinin etkisinin
Müslüman olmayan kültürlerdeki yansımasının en önemli örneklerinden birini ele
almakla önem arz etmektedir.

Özet: Süryani düşüncesi ve İslam felsefesi ilişkisi
ile ilgili akla en çok gelen şey, Süryanilerin İslam felsefesine olan
katkılarıdır. Buna göre onlar Yunan düşüncesine ait eserleri Arapçaya çevirmek
suretiyle İslam dünyasında felsefi ilimlerin gelişmesine ön ayak olmuşlardır.
Yine bu bakış açısında göre Süryaniler İslam filozoflarının öğretmenleri olarak
onlara felsefî ilimleri tanıtmışlardır. Bu bakış elbette sathi olmakla beraber
aynı zamanda düşünce tarihi açısından fikri hareketlilikleri birden fazla
faktörle açıklayamayan tek taraflı bir yaklaşımdır. Bu sebeple iki kültür
arasında meydana gelen etkileşimin tarihsel seyri dikkate alınmadan ve bu
şekilde değerlendirme yapmadan sonuca ulaşmak zordur.

İslam felsefesi III/IX. ve IV/X. yüzyıllara
kadar kuruluşunu ve gelişimini tamamlamış ve V/XI. yüzyılla birlikte diğer
kültürleri etkileme ve yönlendirmeye başlamıştır. Bu dönüşümün ve gelişimin ilk
etkilerini İslam kültürünün komşusu olan Müslüman olmayan kültürlerde
görebiliriz. Bu çerçevede akla gelen ilk unsur, Süryanilerdir. İslam
felsefesinin Hristiyan kültürü üzerindeki etkisi Avrupa’da VII/XIII. yüzyılla
birlikte gelişen düşünce hareketlerinden önce Doğu’da Süryaniler üzerinde
gerçekleşmiştir. Örneğin V/XI. yüzyılda Nusaybin’de Süryani metropolitler
tarafından temsil edilen entelektüel muhitte bu etkiyi görebiliriz. Nusaybin
metropoliti İliya’nın eserlerinde İslam felsefesi ile ilgili önemli
değerlendirmelerde bulunduğu ve İslam felsefesinin önemli kavramlarını kendi
eserine aldığı görülebilir. Bu durum, Ebü’l-Ferec’in yaşadığı XIII. Yüzyıla
gelindiğinde daha net bir tablo olarak karşımıza çıkar. Öyle ki, Ebü’l-Ferec
İslam felsefesi literatürü olmadan felsefî çalışmanın zorluğunu gösteren önemli
bir örnektir.

VII/XIII.
yüzyıl, İslam felsefesinin en verimli dönemlerinden biridir. Bu dönemde başta
İbn Sînâ olmak üzere İslam filozoflarının düşünceleri hem bir filozof ve
kelamcıyı hem de İslam dünyasındaki Müslüman olmayan diğer unsurların önde
gelen düşünürleri üzerinde etkili olmuştur. İbn Sînâ, Yunan felsefesinden miras
olarak aldığı düşünceleri bir araya getiren Şîfâ adlı bir eser yazmış,
bununla beraber o kendi özgün yaklaşımını bu malzeme ve epistemoloji üzerinden
şekillendirmiştir. Öte yandan onun eserleri Müslüman filozoflar tarafından
defalarca şerh edilmiş ve mütalaa edilmiştir. Fahreddîn Razi, Nasiru’d-Dîn Tûsî
ve Sühreverdî gibi İslam filozof ve kelamcıları İbn Sînâ’nın doğrudan etkisi
altında kalmış ve ayrıca Gazzâlî gibi düşünürler de İbn Sînâ felsefesini
eleştirmek suretiyle farklı bakış açıları ortaya koymuşlardır.

İslam
felsefesinin etkileri sadece Müslüman düşünürler üzerinde değil diğer unsurlar
üzerinde de görülmüştür. Bunun en önemli örneği Malatya metropoliti ve Süryani
kilisesinde patrik ve metropolit arasındaki unvana karşılık gelen “mafiryan” unvanına
sahip olan Ebü’l-Ferec’tir. Ebü’l-Ferec o dönemde birçok ilim merkezine
yolculuk yapmış ve çağdaşları olan birçok İslam filozofu ile tanışarak dostluk
kurmuştur. Örneğin Nasiru’d-Dîn Tûsî’nin başında bulunduğu Merağa
rasathanesinde incelemelerde bulunması ve Merağa’da Tûsî’nin derslerine
katılmış olması bu açıdan önemlidir. Ebü’l-Ferec, felsefî birikimini büyük
oranda İslam filozoflarının etkisinde kalarak şekillendirmiş ve böylece o
dönemde İslam felsefesine karşı zayıflamış olan Süryani düşüncesinin gücünü
tekrar canlandırmak istemiştir.

Bu çalışmanın
ilk bölümünde, Ebü’l-Ferec’in İbn Sînâ ile düşünsel ilişkisi ele alınmıştır. O,
felsefi birikimini Süryani literatürüne kazanmak için İbn Sînâ’nın Şîfâ adlı
eserini örnek almıştır. Ebü’l-Ferec, İbn Sînâ gibi Hikmet’in Özü adlı
eserinde felsefenin mantık, fizik, ahlak ve metafizik konularını ele almış
ayrıca meseleleri ele alırken İbn Sînâ’nın felsefî kavramlarını kullanmıştır.
Örneğin Hristiyan teolojisine ve özellikle teslis aykırı tarafları olsa da İbn
Sînâ’nın “Vacibu’l-vücûd” kavramını kullanmış ve analiz etmiştir. Bu da İbn
Sînâ’nın felsefî kavramlarına verdiği önemi ve felsefî ilgisini ortaya koyan
bir örnektir.

İkinci
bölümde, Ebü’l-Ferec’in Nasiru’d-Dîn Tûsî ile ilişkisi ele alınmıştır. Ebü’l-Ferec
Hikmet’in Özü eserinin mantık, fizik ve metafizik kısımlarında İbn
Sînâ’nın eserine bağlı kalmış ancak pratik felsefe ile ilgili konularda Tûsî’yi
örnek almıştır. Çünkü İbn Sînâ bu konuyu Şîfâ eserine almamıştır. Ayrıca
ahlak felsefesi konusunda Tûsî, İslam felsefesi literatüründe daha en meşhur
simalardan biri olduğu için bu alanda örnek alınmıştır.

Üçüncü bölümde
Ebü’l-Ferec’in Gazzâlî ile fikri yakınlığı analiz edilmiştir. Gazzâlî’nin
hakikat arayışında kelam ve felsefe disiplinlerini eleştirip tasavvufu ön plana
çıkarması Ebü’l-Ferec’i etkilemiştir. Kendi hakikat tecrübesini anlattığı Güvercin
Kitabı adlı eserinde, Gazzâlî’nin el-Munkiz eserindeki tecrübesinden
çokça yararlanmış ve bunu Süryani düşüncesine uyarlamıştır. Ebü’l-Ferec ayrıca
ahlak felsefesi ile ilgili yazdığı İtikon adlı eserinde Gazzâlî’nin İhyâ’u
‘Ulûmi’d-Dîn eserini örnek almış, konu ve bölüm başlıklarını bu esere göre
oluşturmuştur. Gazzâlî’nin meseleleri ele alırken takip ettiği yöntemi de
benimseyen Ebü’l-Ferec, Gazzâlî’nin İslamî kaynaklarını ve referanslarını
Hristiyan kaynak ve referanslarla değiştirmiştir.

Öyle görünüyor
ki, Ebü’l-Ferec Süryani düşüncesini yeniden dirilmenin yolunu İslam
felsefesinin epistemolojisi ve İslam filozoflarının eserleri ile mümkün
görmektedir. O yüzden felsefeden astronomiye, ahlaktan hukuka, fizikten
metafiziğe birçok alanda İslam filozoflarının eserlerini örnek olarak almıştır.
O bunu yaparken bir taklitçi ya da sadece toplayıcı pasif bir aktör olarak
değil, genellikle uyarlayıcı ve yeniden inşacı bir tarzda hareket etmiştir.
Nitekim Ebü’l-Ferec’in çağına uygun düşen bu metot “tahkik” olarak adlandırılır
ve dönemin birçok filozofu tarafından da uygulanmıştır.

Ebü’l-Ferec’in
İbn Sînâ, Gazzâlî ve Tûsî gibi filozofların eserlerini dikkatle ele aldığı ve
onları Süryani düşüncesine nasıl uyarladığı bu çalışmanın ana konusunu
oluşturmaktadır. Öte yandan Süryani düşüncesinin Ebü’l-Ferec üzerinden nasıl
yeniden toparlanma içine girdiği de makale boyunca ele alındı. 

Anahtar Kelimeler

İslam felsefesi, Süryani düşüncesi, Ebü’l-Ferec, İbn Sînâ, Nasiru’d-Dîn Tûsî, Gazzâlî

Kaynakça

• Al-Ghazzālī. Al-Munqiz min al-dalāl. Beirut: Dar Al-Andalūs, 1967.
• Al-Ghazzālī. Ihyā' al-'ulūm al-dīn. Beirut: Daru al-Marifa, Undated.
• Al-Ghazzālī. Maqāsid al-Falāsifa. edited by Solayman Donya. Cairo: Dar al-Ma‘arif, 1961.
• Al-Soba‘ī, Abdisho. Pardayso d-‘Adin. Published by G. Kardahi. Beirut: 1889.
• Al-Tūsī, Nasır al-Dīn. Akhlaqi Nasirī. Tahran: Intisharat Khawarizmī, 1978.
• Bar Ebroyo. Kthobo d-bobētho. Published by Herman J. Janssens. in The American Journal of Semitic Languages and Literatures 47, no.2 /1931): 94-134 and 48, no.4 (1932): 209-263.
• Bar ‘Ebroyo. Kthobo d-itiqon. edited by Paulus Bedjan. Paris: 1898.
• Bar 'Ebroyo. Kthobo d-yawno. edited by Paulus Bedjan. Paris: 1898.
• Bar ‘Ebroyo. Kthobo d-mkatbunoto zabno (Chronicon Syriacum). Paris: 1890.
• Bar 'Ebroyo. Kthobo d-Remzē w-Mi‘ironotho. Florence: Biblioteca Medicea Laurenziana, or. 86.
• Bar 'Ebroyo. Kthobo d-sawad sufyo. edited by Herman F. Janssens. Paris: Faculté de Philosophie et Lettres-Liége&Librairie E. Droz, 1937.
• Bar 'Ebroyo. Mnorath qudsha (Menaret al-aqdās). Translated into Arabic by Behnam Jijawī. Aleppo: Dar Al-Mardin, 1996.
• Bar Hebraeus, The Chronography of Gregory Abu’l-Faraj. Translated into English by Ernest A. Wallis Budge. London: Oxford University Press, 1932.
• Bar Ma‘denī, Yohanon. Mimrē we mushhēto. Jerusalem: 1929.
• Behnam, Bolus. Al-Falsafa al-Mashaiyya fi turathina al-fikrī. Mosul: Matbaa al-Hisan, 1958.
• Deniz, Gürbüz. "Gazālī'yi Anlamanın Usūlü", Diyanet İlmi Dergi 47, no.3 (2011): 7-26.
• Gutas, Dimitri. Greek Thought, Arabic Culture. New York: Routledge, 1998.
• Gilson, Etienne. Ortaçağda Felsefe. Translated to Turkish by Ayşe Meral. Istanbul: Kabalcı, 2003.
• Ibn Ibrī, Abul Faraj. Risala fi ilm al-nafs al-insaniyya. edited by Afram Barsaum. Cairo, 1938.
• Ibn Ibrī, Abul Faraj. Tarikh al-mukhtasar al-duwal. Beirut: Dar al-Kutūb al-Ilmiyya, 1997.
• Ibn Sīnā. Al-Ishārāt wa al-tanbīhāt. Qum: Bostani Ketabi Qum, 1381 Q.
• Ibn Sīnā. Al-Najāt fi al-Mantiq wa al-Ilahiyāt. Beirut: Dar al-Jīl, 1992.
• Ibn Sīnā. Al-Risāla al-‘arshiyya. in Majmu‘ Resāil al-Shaikh al-Raīs. Haydarabad: Matba‘a al-Daira al-Ma‘arif, 1353 H.
• Ibn Sīnā. Al-Shīfā al-Ilāhiyāt. Published by G. C. Anawati & Saīd Zāyid. Undated.
• Ibn Sīnā. Al-Shīfā-Al-Mantiq (al-Madkhal). Published by Khodeiri, Anawati and Ahwani. Cairo: 1952.
• Ibn Sīnā. Mantiq al-Mashriqiyīn. Beirut: Dar al-Hadatha, 1982.
• Ibn Sīnā. Ta‘liqāt, ed. Abdurrahman Badawi. Tahran: Maktab A'lam al-Islamī, 1404 Q.
• Iliya of Nisibis. Kitab al-targuman fi ta'lim al-lughat al-suryan. Published by P. de Legarde. Gottingen: 1879.
• Janssens, Herman J. “Bar Hebraeus’ Book of the Pupils of the Eye”, The American Journal of Semitic Languages and Literatures 47, no. (1930): 42-44.
• Joosse, N. Peter. A Syriac Encyclopaedia of Aristotelian Philosophy. Leiden-Boston: Brill, 2004.
• Takahashi, Hidemi. "Barhebraeus". In Encyclopaedia of Islam 3, 2:41-3. Brill, 2014.
• Takahashi, Hidemi. Barhebraeus: a bio-bibliography. New Jersey: Gorgias Press, 2005.
• Takahashi, Hidemi. “Edition of Syriac Philosophical Works of Barhebraeus with a Preliminary on the Edition of the Book of Heaven and the World and the Book of Generation and Corruption of the Cream of Wisdom”, in The Letter before the Spirit: The Importance of Text Editions for the Study of the Reception of Aristotle, edited by Asfke M.I.van Op-penraay, Leiden-Boston, 2012.
• Takahashi, Hidemi. “The Reception of Ibn Sīnā in Syriac”, in Before and after Avicenna: procee-dings of the First Conference of the Avicenna Study Group, edited by D. C. Reisman and A. H. al-Rahim, 303-325. Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Teule, Herman G.B. “A Theological Treatise by İsho’yahb Bar Malkon Preserved in the Theo-logical Compendium Asfar al-Asfar”, Journal of Eastern Christian Studies 58, no.3–4 (2006): 250.
• Teule, Herman. “The Syriac Renaissance”, in The Syriac Renaissance, edited by H. Teule&C. F. Tauwinkl et al., 1-30. Leuven: Peeters Publications, 2010.
• Zonta, Mauro. “Structure and Sources of Bar-Hebraeus’ “Practical Philosophy” in The Cream of Science”, Orientalia Christiana Analecta 256, edited by Renē Lavenant, 279-292. Ro-ma: Instituto Orientale, 1998.