CELALEDDiN HARiZMŞAH'TAN SONRA ANADOLU VE SURiYE'DE HARiZMLiLER

Yıl 2001, Cilt: 5 Sayı: 2, 415 - 426, 15.12.2001

Mustafa Kılıç

Öz

Doğu Anadolu'dakı faaliyetlerinin ardından Anadolu Selçuklu Sultanı
Alaeddin Keykubad ile karşı karşıya gelen Celaleddin Harizmşah, 28 Ramazan
627110 Ağustos 1230 tarihinde Yassıçimen savaşında ağır bir yenilgiye uğradı. Bu
olaydan sonra Erzincan ve Erzurum bölgeleri Selçuklu hakimiyetine girerken
Diyarbakır bölgesinde de Eyyfibller'in nüfuzu arttı. Uğradığı bu hezimetin ardından
Amid'e sığınan Celaleddin Harizmşah'ın 62811231 yılında Kürt bir dağ köylüsü
tarafından öldürülmesi ile lidersiz kalan Kanglı-Kıpçak grubu iki devletten birine
sığınarak hayatiyetini devam ettirmek zorunda kaldı. Kaynakfarımızın Harizmliler
diye adlandırdığı bu insanlar Moğol zulmünden kaçarak Celaleddin Harizmşah'ın
hizmetine giren askeri gücü ifade etmektedir. Harizmliler kendilerine Kayır Han' ı
reis seçtikten sonra Alaeddift Keykubad'ın hizmetine girdiler'. Selçuklu Sultanı,
Kayır Han'a Erzincan' ı, Bereke Han'a Amasya'yı, Güçlü Han'a ise Uirende'yi ikta
olarak verdi? Alfieddin Keykubad bu katılımın ardından, 1234 yılında Anadolu'ya
sefer düzenleyen Me! ik Kamil'in hiçbir sonuç elde ederneden geri dönmesini sağladı.
Seruc, Urfa, Harran ve Rakka'yı ele geçiren Selçuklu ordusunun Anadolu'ya
dönmesinden sonra adı geçen bölgeleri tekrar istila eden Eyyfibller üzerine saldırı
düzenlemek isteyen Alaeddin Keykubad, Kayır Han'ı Sivas valiliğine atadıktan sonra
İzzeddin Keykavus'u veliahd olarak ilan etti. Ancak çok geçmeden 1237 yılında
Selçuklu sultanının vefat etmesi ile Harizmliler için zor günler başladı. 3
Harizmlilerin başladıkları bu kaçış ya da daha güvenli bir mekan arayışından bölgede
bulunan Eyyubiler Devleti doğrudan etkilenmiştir. Eyyfibller devleti içerisinde
mevcut pek çok hanedan arasından Harizmlilerden en fazla etkilenen Haleb
Eyyubileri olmuştur. Özellikle Anadolu' tarihini doğrudan etkileyen Harizmliler
meselesi konusunda. Celaleddin Harizmşah'tan sonraki devir hakkın.da pek fazla
çalışma bulunmamaktadır. İşte biz makalemizde Harizmlilerin bu yolculuklannda
ortaya çıkan siyasi ve sosyal etkiyi gün yüzüne çıkarmayı amaçladJc

Anahtar Kelimeler

Harizmliler, Anadolu Selçukfufarı, Eyyubiler, Anadolu ve Suriye

Kaynakça

• - İbni ~jbi, el-Ewimiru'l-Ahiiyyeji'l-Umuri'l-Alıiiyye, ll, 20; İbn lbri, ;\lm'l-Fıırac Tarihi. Türkçe tre.
• Oıner Rıza doğru!, Ankara, l 950, ll, 537. 7
• ,- Miiferriı;, V, 135.
• x-M. Fuad Köprülü, "Harizınşahlar", iA, V/1, 291; Osman Turan, "Keyhüsrev ll", iA. VI, 621; C.
• Cahen. Anadolu'da Türkler, s .• 142.
• "- Miifen:iı:, V, 135; Osıııa.n Turan, "Keyhüsrev ll", iA. VI, 621.
• ıu- Rahbe, Rakka ile Ane arasında Fırat'ın batı yakasında-bulunan bir bdıJeıJir (Ebu'l-Fida İınfiıJüddin
• el-Meliku'l-Müeyyed Ismiiii b. Ali, Tahfmii '1-Biildıin, Beyrut, trs, s. 281; E. Honigınaıın, "Rahbe", ilı,
• IX, 603).' 11 - Makrizi, es-Siilı1k li Ma'r(f'eti Diiveli'l-Miiluk, I/ll, 270; İbn Kesir, el-Bitfıiye ve'n-Nilıaye, Beyrut,