Ekolojik Krizin Kaynağını İnsan Olarak Gören İndirgemeci Anlayışın Eleştirisi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 2, 39 - 51, 27.12.2016

Süleyman Dönmez Mehmet Ali Çelik

Öz

Yerküreyi yok oluşun eşiğine sürükleyen ekolojik
krizin kaynağına dair birçok teorisyen fikir beyan etmiştir. Kimi çevreler
mevcut kapitalist sistemi, kimi çevreler ise sanayi devrimi ve nüfus artışını
çevresel denge bozulumunun kaynağı olarak görmektedir. Çevre krizini artan
nüfusa bağlayan kuramcılardan olan İngiliz Ekonomist Thomas Malthus, çevre
etiği konusunda önemli değerlendirmelerde bulunmuştur. Malthus, An Essay on the
Principle of Population as It Affects the Future Improvement of Society in 1798
adlı kitabında çevre problemlerinin kaynağını artan insan nüfusuna
bağlamaktadır. Malthus’a göre, sanayi devrimi ile birlikte Avrupa’da artan
refah seviyesi nüfus patlamasına neden olmuştur ve buna bağlı olarak doğa, ağır
bir antropolojik baskıya maruz kalmıştır. Malthus’un nüfus artışını ekolojik
buhranın kaynağı olarak tayin eden görüşleri, günümüzde eleştirilmektedir.
Çünkü dünya nüfusu 1980’lere kadar hızla artarken, günümüzde artık nüfus artış
hızı azalma eğilimi içerisindedir. Azalan insan nüfus artış hızına bağlı olarak
1980’lerden sonra çevre problemlerinin de çözülme eğilimi içerisinde olması
gerekmektedir. Fakat şu an ki durum, tam tersidir. Günümüzde çevre problemleri,
büyüyerek içinden çıkılamaz bir hal almaya devam etmektedir. Bu çalışmada,
çevre sorunlarının çözümü konusunda Malthusçu yaklaşım eleştirilirken, sorunu
daha ayrıntılı ve geniş yelpazede değerlendiren bütüncül bakışın önemi üzerinde
durulmuştur. Zira, olgu ve olayları bütüncül bakış açısı ile ele almak felsefi
tutumun gereğidir. Bu çalışmada, ekolojik kriz meselesi felsefi bir bağlamda
ele alınmış, sonuç olarak sorunun Malthusçu anlayış ile çözülemeyeceğinin altı
çizilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre etiği, ekolojik kriz, holistik bakış, Thomas Malthus

Kaynakça

• Akagündüz, Ü. (2010) Sanayi Devrimi ve Sanayileşme, ss. 422-431.
• Bookchin, M. (2013a), Özgürlüğün Ekolojisi, Hiyerarşinin Ortaya Çıkışı ve Çözülüşü, Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• Bookchin, M. (2013b), Toplumu Yeniden Kurmak, Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• Bookchin, M. (2013c), Toplumsal Ekoloji ve Komünalizm, Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• Bookchin, M. (2013d), Ekolojik Bir Topluma Doğru, Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• Çankaya, A. (2011). “Felsefe, Kosmos ve Ekoloji Üzerine Bir Tartışma”. Y. Kılıç içinde, Antik Yunan'da Felsefe ve Çağımıza Etkileri, Ankara: Do-ğu Batı Yayınları, ss. 117-141
• Çüçen, A. (2011). “Derin Ekoloji”, http://blog.aku.edu.tr/ometin/files/2011/12/derinekoloji.pdf
• Ergün, T. ve Çobanoğlu, N. (2012). “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Etiği”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), ss. 97-123.
• Ertan, K. (1998). “Çevre Etiği”. Amme İdaresi Dergisi, 31 (1), 125-139.
• Güzel, B. (2014). “Sanayi Devriminin Ortaya Çıkardığı Toplumsal Sorunların Edebiyattaki İzdüşümü: Emile Zola’nın Germinal Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(33), ss. 157-165.
• Kayaer, M. (2013). “Çevre ve Etik Yaklaşımlar”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1, (2), ss. 63-76.
• Küçükalay, M. (1997). “Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Der-gisi, 2, ss. 51-68.
• Torun, İ. (2003). “Endüstri Toplumu’nun Oluşmasında Etkili Olan İktisadi ve Sinai Faktörler”, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4, (1), ss. 181-196.
• Özdemir, Ş. (2014). “Sanayi Devriminin Bilim Tarihi Üzerindeki Etkisi: Bilim ve Teknoloji İç İçe”, Üretim Ekonomisi Kongresi 21-22 Mart 2014, ss. 1-11.