Baha Tevfik’in Hayatı, Eserleri ve Felsefî Düşünce Yapısı

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 331 - 348, 29.12.2017

Mustafa Ateş

Öz

1884-1914 yılları arasında yaşamış olan Baha Tevfik,
Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş döneminde yetişmiş olan önemli düşünürlerden
birisidir. Baha Tevfik’in dünya görüşü içerisinde pozitivizm, natüralizm ve materyalizm
doktrinleri birbirlerini tamamlayıcı bir konumdadır. O’nun düşünce yapısını
oluşturan bu öğretiler ile bencillik kavramı, dinsel inançlar hakkındaki
görüşlerine de temel teşkil etmiştir. Baha Tevfik’în pozitivizm anlayışı;
empirizm, determinizm ve atâlet (süredurum, eylemsizlik) kavramları üzerine
kuruludur. Düşünüre göre ancak deney ve gözlem bizi gerçeğe ulaştırabilir.
Deneysel olarak doğrulukları ya da yanlışlıkları test edilemeyen metafizik
kavramları ve dinî inançları bilmemiz imkânsızdır. Bu yüzden bunların
felsefenin kapsamı dışında tutulması gerekir. Baha Tevfik’in materyalizmi
tarihî ve diyalektik değil, biyolojik evrimci bir materyalizmdir. O, bu konuda
Batı’nın biyolojik ve evrimci materyalist filozofları olan Charles Darwin’den, Ludwig
Büchner’den ve Ernest Haeckel’den etkilenmiştir. Baha Tevfik’in
natüralist-materyalist anlayışına göre, her varlığın ilk nedeni, başlangıcı ve
oluşturucusu tabiattır. Madde ve kuvvet ezelî ve ebedîdir. Bu sebeple mânevî
olduğu söylenen varlıklar da hayâl ürünü varlıklardır.

Anahtar Kelimeler

Baha Tevfik, natüralizm, materyalizm, pozitivizm, deneycilik, determinizm

Kaynakça

• AKARSU, Bedia; Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi Yay., İstanbul, tarihsiz.
• AKGÜN, Mehmet; Materyalizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Etkileri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1988.
• ALKAN, Mehmet Ö.; Siyasal Düşüncenin Dünyevîleşmesi “İlim”den “Bilim” e Geçişin Kritik Evreleri Osmanlı Materyalizmi ve Baha Tevfik, İ.Ü.S.B.E.’nde haz. basılmamış yüksek lisans tezi, İstanbul, 1988.
• BAĞCI, Rıza; Baha Tevfik’in Hayatı, Edebî ve Felsefî Eserleri Üzerinde Bir Araştırma, Kaynak Yay., İzmir, 1996.
• BAĞCI, Rıza; Baha Tevfik’in Hayatı, basılmamış yüksek lisans tezi, Ege Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1987.
• BAHA TEVFİK, “Ahlâk Meselesi”, Büyük Duygu, sayı XX.