Buhârî ve Müslim'in İlk Hadisleri ve "İlk Olma Gerekçeleri" Hakkında Bir Araştırma

Yıl 2009, Cilt: 9 Sayı: 2, 39 - 67, 01.06.2009

Abdulkadir Evgin

Öz

Hadisler, hicrî ikinci asrın ortalarından itibaren, konuları ya da sahâbî râvîleri gibi çeşitli
özelliklerine göre, kitaplarda tasnif edilmeye başlanmıştır. Bu süreçte telif edilen hadis
kitaplarından bazıları diğerlerine göre daha fazla şöhret bulmuştur. Mesela İslam Dünyasında
Buhârî ve Müslim'in "el-Câmîu's-Sahîh" adlı eserleri, hadislerin konularına göre tasnif edildiği
“câmi” türündeki hadis kitaplarının en meşhur örnekleri olarak kabul edilmiştir. Makalemizde
"Sahîhayn" adıyla da anılan bu iki meşhur hadis kitabının ilk hadislerinin, müellifleri tarafından
niçin ilk hadis olarak seçilmiş olabileceği konusu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Buhârî, Müslim, Sahîhayn, Hadis, İlk hadisler

Buhârî ve Müslim'in İlk Hadisleri ve "İlk Olma Gerekçeleri" Hakkında Bir Araştırma

Öz

Kaynakça

• ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs ‘Ammâ İştehera Mine’l-Ehâdîsi ‘Alâ Elsineti’n-Nâs, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1988.
• AHMED b. HANBEL, el-Müsned, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• AHMED NÂİM-KÂMİL MÎRAS, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, DİB. Yay., Ankara 1980.
• AYDINLI, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadisevi Yay., İstanbul 2006.
• AYNÎ, Bedruddîn Ebî Muhammed b. Ahmed, Umdetü'l-Kârî Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, Neşr: Muhammed Mahmûd el-Halebî, Mısır 1972.
• AYVALLI, Ramazan, "Ameller Niyetlere Göredir" Hadisi Hakkında Birkaç Söz, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl 1991, Sayı: 4, s. 85-93.
• A'ZAMÎ, M. Mustafa, "Buhârî" md., DİA, İstanbul 1992, 6/368-372.
• BAĞCI, Musa, İnsanın Kaderi Hadislerin Telkin Ettiği Kader Anlayışı, Ankara Okulu Yay., Ankara 2009.
• BEĞÂVÎ, Hüseyn b. Mes'ûd, Şerhu's-Sünneh, thk: Şuayb el-Arnâût-Muhammed Züheyr eş- Şâvîş, el-Mektebetü'l-İslâmî, Beyrut 1983.
• BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali, es-Sünenü's-Sağîr, haz: Emin Kal'acî, Karaçi 1979.
• BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• ÇAKAN, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı Çeşitleri-Özellikleri-Faydalanma Usulleri, MÜİFV. Yay., İstanbul 1989.
• ÇAKIN, Kamil, "Buhârî'nin Otoritesini Kazanma Süreci", İslâmî Araştırmalar, Cilt 10, Ankara 1997, s. 100-109.
• EBÛ DAVUD, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• EBU'T-TAYYİB, Sıddık Hasan Hân, es-Sirâcü'l-Vehhâc min Keşfi Metâlibi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc, thk: Abdullah b. İbrahim el-Ensârî, Katar trs.
• ELBÂNÎ, Nâsıruddîn, Muhammed, İrvâu'l-Ğalîl fî Tahrîci Ehâdîsi Menâri's-Sebîl, el- Mektebetü'l-İslâmî, Beyrut 1985.
• ESBAHÂNÎ, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak b. Musa, el-Müsnedü'l- Müstahrec 'Alâ Sahîhi Müslim, thk: Muhammed Hasen İsmail eş-Şâfiî, Dâru'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1996.
• EVGİN, A. Kadir, “Süfyân b. Uyeyne (107-198/725-813) ve Hadis Cüz’ü” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 3,Sayı 3, Temmuz/Ağustos/Eylül 2003, Samsun 2003, s. 69-107.
• ________, Buharî'nin Hocası Abdullah b. Zübeyr el-Humeydî ve Müsned'i, İlahiyât Yay., Ankara 2004.
• HUMEYDÎ, Abdullah b. ez-Zübeyr, el-Müsned, thk: Habiburrahman el-'Azamî, Beyrut 1988.
• İBN BATTÂL, Ebu’l-Hasen Ali b. Halef b. Abdülmelik, Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Mektebetü’r- Rüşd, Riyad 2003.
• İBN EBÎ ŞEYBE, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed, Musannefü İbn Ebî Şeybe, thk: Muhammed Avvâme, Beyrut 2006.
• İBN HACER, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Tehzîbu't-Tehzîb, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, Beyrut 1993.
• ________, Fethu'l-Bârî bi Şerhi'l-İmâm Ebî Abdillâh Muhammed b. İsmail el-Buhârî, thk: Abdülaziz b. Abdullah b. Bâz, Riyad 1379/1959.
• ________, Tağlîku’t-Ta’lîk alâ Sahîhi’l-Buhârî, thk: Saîd Abdurrahman Mûsâ, el-Mektebetü’l- İslâmî, Beyrut 1985.
• _______, Telhîsu'l-Habîr fî Tahrîci Ehâdîsi'r-Râfiiyyi'l-Kebîr, haz: Abdullah Hâşim el-Yemânî, Medine 1384/1964.
• İBN HUZEYME, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk, Sahîhu İbn Huzeyme, thk: Muhammed Mustafa el-A'zamî, el-Mektebetü'l-İslâmî, Beyrut 1980.
• İBN MÂCE, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• İBN es-SALÂH, Ebû Amr Osman b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî, Ulûmü’l-Hadîs, thk: Nureddin Itr, Dâru’l-Fikr, Dımaşk 1986.
• İBNU’L-MÜNEYYİR, Allâme Nâsıruddîn el-İskenderî, el-Mütevârî alâ Ebvâbi’l-Buhârî, thk: Ali Hasen Ali Abdulhamîd, el-Mektebetü’l-İslâmî, Amman 1990.
• İBNU'L-ESÎR, Mecdüddîn Ebu’s-Saâdât, Câmiu'l-Usûl fî Ehâdîsi'r-Rasûl, thk: Abdulkadir el- Arnâût, Dımaşk 1996.
• İBNU'L-MULEKKIN, Sirâcuddin Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed, el-Bedru'l-Münîr fî Tahrîci'l- Ehâdîsi ve'l-Âsâri'l-Vâkiati fi'ş-Şerhi'l-Kebîr, thk: Mustafa Ebu'l-Ğayt-Abdullah b. Süleyman-Yâsir b. Kemâl, Dâru'l-Hicreh, Riyâd 2004.
• İMAM MÂLİK, el-Muvatta', Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• KÂDÎ İYÂZ, Ebu'l-Fadl İyâz b. Musa b. İyâz, İkmâlü'l-Mu'lim bi Fevâidi Müslim (Şerhu Sahîhi Müslim li'l-Kâdî İyâz), thk: Yahya İsmail, Dâru'l-Vefâ, Kahire 1998.
• KANDEMİR, M. Yaşar, "Müslim b. Haccâc" md., DİA, İstanbul 2006, 32/93-94.
• KASTALÂNÎ, Ebu'l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed, İrşâdu's-Sârî li Şerhi Sahîhi'l- Buhârî, Dâru Sâdır, Beyrut 1403/1982.
• KETTÂNÎ, Muhammed b. Ca'fer, Nazmu'l-Mütenâsir Mine'l-Hadîsi'l-Mütevâtir, Dâru'l-Kütübi'l- İlmiyye, Beyrut 1987.
• KİRMÂNÎ, Şemsuddin Muhammed, Sahîhu Ebî Abdillâh el-Buhârî bi Şerhi’l-Kirmânî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1981.
• KOÇYİĞİT, Talat, Hadis Terimleri Sözlüğü, Rehber Yay., Ankara 1992.
• ________, Hadis Istılahları, AÜİF. Yay., Ankara 1985.
• ________, Hadiscilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşalar, TDV., Ankara 1988.
• KUDÂÎ, Muhammed b. Selâme b. Ca'fer, Müsnedü'ş-Şihâb fi'l-Mevâîz ve'l-Âdâb, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1986. KUR'ÂN-I KERÎM.
• KURTUBÎ, Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Ömer b. İbrahim, el-Müfhim limâ Eşkele min Telhîsi Kitâbı Müslim, Beyrut 1996.
• MÜSLİM, Ebu'l-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu's-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• NAZLIGÜL, Habil, Hadiste Metin Tenkidi İnşası ve Metin İnşâsı Açısından Cibril Hadisi Rivayetleri, Laçin Yay., Kayseri 2005.
• NESÂÎ, Ahmed b. Ali b. Şuayb, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• NEVEVÎ, Ebû Zekeriyâ Yahyâ b. Şeref Muhyiddîn, Riyâzu's-Sâlihîn min Hadîsi Seyyidi'l- Murselîn, Dâru İbni'l-Cevziyye, Riyad 1421/2000.
• ________, el-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc Şerhu'n-Nevevî alâ Müslim, Beytü'l-Efkâri'd-Devliyye, Ürdün 2000.
• ________, Şerhu Metni Erbeîn en-Nevevî fi'l-Ehâdîsi's-Sahîhati'n-Nebeviyye, el-Mektebetü'l- İslâmî, Beyrut 1984.
• ________, el-Ezkâr min Kelâmi Seyyidi'l-Ebrâr, Riyad 1997.
• NÎSÂBÛRÎ, Ebû Abdillah Hâkim, Ma'rifetu Ulûmi'l-Hadîs, haz: Seyyid Muazzam Hüseyn, Kahire trs.
• SAKALLI, Talat, Hadis Tartışmaları İbn Hacer-Bedruddîn Aynî, TDV., Ankara 1996.
• SANDIKÇI, S. Kemal, Sahîh-i Buhârî Üzerine Yapılan Çalışmalar, DİB. Yay., Ankara 1991.
• SENÛSÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Yusuf el-Huseynî', Mükemmilü İkmâli'l- İkmâl, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut trs.
• SUYÛTÎ, Celâleddîn, ed-Dîbâc alâ Sahîhi Müslim b. el-Haccâc, thk: Ebû İshâk el-Huveynî, Dâru İbn Affân, Sûudi Arabistan 1996.
• ________, el-Câmiu's-Sağîr min Hadîsi'l-Beşîri'n-Nezîr, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 2002.
• ________, Katfu'l-Ezhâri'l-Mütenâsirah fi'l-Ehâdîsi'l-Mütevâtirah, el-Mektebetü'l-İslâmî, Beyrut 1985.
• SÜNBÜL el-MEKKÎ, Muhammed Said, Risâletü’l-Evâil (el-Evâilü’s-Sünbüliyyeh), ta’lik: Abdülhakkı’l-İlâhî Âbâdî el-Mekkî-Habiburrahman el-‘A’zamî, Haz: Zeynü’l-Âbidîn el-‘A’zamî, Mektebetü Dâri’l-Ulûm, Keşmir 1935.
• ŞÂFİÎ, Muhammed b. İdrîs, Müsnedü'l-İmâm Muhammed b. İdrîs eş-Şâfiî, thk: Rif'at Fevzi Abdulmuttalib, Dâru'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, Beyrut 2005.
• TATLI, Bekir, “Buhârî Öncesi Dönemde Cibril Hadisi ve Metin Tahlilleri”, Dinî Araştırmalar Dergisi, May-Ağust. 2005, Cilt 8, Sayı 22, s. 205-237.
• ________, “Ehl-i Sünnet’in Kadere İman Konusuna Temel Yaptığı Belli Başlı Rivayetler ve “Kader Hadisi”/”Cibril Hadisi”, Dinî Araştırmalar Dergisi, Ocak-Nisan 2006, Cilt 8, Sayı 24 (273-291), s.281-284.
• ________, Hadis Tenkidi Açısından Cibril Hadisi ve İslam Düşüncesine Yansımaları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005.
• TAYÂLÎSÎ, Süleyman b. Davud b. Cârud Ebû Davud, Müsnedü Ebî Davud et-Tayâlîsî, thk: Muhammed b. Abdulmuhsin et-Türkî, Baskı yeri ve tarihi yok.
• TİRMİZÎ, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa b. Sevre, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• TOKSARI, Ali, “Sahîhu’l-Buhârî’nin Bab Başlıklarının Özellikleri ve Değeri (Terâcimü’l- Buhârî)”, Büyük Türk-İslam Bilgini Buhârî (811-869)-Uluslararası Sempozyum, 18- 28 Haziran 1987, Kayseri, s. 109-132.
• UĞUR, Mücteba, Hadis İlimleri Edebiyatı, TDV. Ankara 1996.
• ________, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV. Yay., Ankara 1992.
• ÜBBÎ el-MÂLİKÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Halfe el-Vüştânî, İkmâlu İkmâli'l-Mu'lim, Dâru'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut trs.