Araplar ve Osmanlı Hanedanı: Mer‘î b. Yusuf Örneği

Yıl 2011, Cilt: 11 Sayı: 2, 241 - 276, 01.06.2011

Eyüp Öztürk

Öz

Bu makalede, Mer‛î b. Yusuf’un Kalâidü’l-Đkyân fî Fezâili Âli Osmân adlı eserinden hareketle
Arapların Osmanlı hanedanına bakışı incelenmeye çalışılmıştır. Mer‛î b. Yusuf’un eseri,
Osmanlı hanedanına dinî açıdan meşruiyet kazandırmak amacıyla yazılmış eserlerden birisidir.
Ancak onu diğerlerinden ayıran en temel özellik; Arap kökenli ve Hanbelî mezhebine mensup
birisi tarafından yazılmış olması ve Arap tebaanın Osmanlı hanedanına bakışına dair önemli
veriler sunmasıdır. Bu çerçevede söz konusu eserin genel içeriği yazılış gayesi, üslubu ve
kavramsal çerçevesi hakkında bilgi verilmiş, eserin kendi türündeki diğer eserlerle karşılaştırması
yapılarak özgün yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Hanedanı, Mer‘î b. Yusuf, Kalâidü’l-Đkyân fî Fezâili Âli Osmân, Osmanlı Hanedanı ve Araplar, Osmanlı Hanedanının Fazileti.

Araplar ve Osmanlı Hanedanı: Mer‘î b. Yusuf Örneği

Öz

Kaynakça

• Aşıkpaşazâde Ahmed, Tevârîh-i Âl-i Osmân, Matbaa-i Âmire, Đstanbul 1332.
• Ahmedî, Đskendernâme: Đnceleme-Tıpkıbasım, haz.: Đsmail Ünver, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 1983.
• Akman, Mehmet, Osmanlı Devletinde Kardeş Katli, Eren Yay., 1. bs., Đstanbul 1997.
• Alderson, A. D., Osmanlı Hanedanının Yapısı, çev.: Şefaettin Severcan, Đstanbul 1998.
• Atalar, Münir, Osmanlı Devletinde Surre-i Hümâyûn ve Surre Alayları, DĐB Yay., Ankara 1999.
• Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, çev.: Coşkun Üçok, Kültür Bakanlığı Yay., 3. bs. Ankara 2000.
• Bayatlı Mahmud Oğlu Hasan, “Câm-ı Cem-Âyin”, sad.: Fahrettin Kırzıoğlu, Osmanlı Tarihleri I, haz.: Nihal Atsız, Türkiye Basımevi, Đstanbul 1949. s. 371-404.
• Bedr-i Dilşad, Murad-nâme, haz.: Adem Ceyhan, MEB Yay., Đstanbul 1997, c. I. el-Buhârî, Muhammed b. Đsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, tahk.: Abdülaziz b. Abdullah b. Bâz, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1994, c. III.
• Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, haz.: Mustafa Tatçı – Cemal Kurnaz, Bizim Büro Basımevi, Ankara 2000, c. III.
• Danişmend, Đsmail Hami, Đzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yay., Đstanbul 1971, c. III.
• Emecen, Feridun, Đlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası., Kitapevi Yay., Đstanbul 2001.
• Eyyûbî, Menâkıb-ı Sultan Süleyman (Risâle-i Pâdişah-nâme), haz.: Mehmet Akkuş, Kültür Bakanlığı Yay., Đstanbul 1991.
• el-Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed, el-Đktisâd fi’l-i’tikâd, tahk.: Đ. Agah Çubukçu – H. Atay, Nur Matbaası, Ankara 1962.
• Güler, Mustafa, Osmanlı Devletinde Harameyn Vakıfları ( XVI.-XVII. Yüzyıllar), TATAV Yay., Đstanbul 2002.
• Gümüşhanevî, Ahmed Ziyaüddin, Râmûzu’l-ehâdîs, çev.: Abdülaziz Bekine, haz.: Lütfi Doğan – Cevat Akşit, Milsan Basımevi, Đstanbul 1982, c. I.
• Hatipoğlu, Mehmet Said, Hilafetin Kureyşliliği – Đslam’da Đlk Siyasi Kavmiyetçilik, Kitabiyât Yay., 1. bs., Ankara 2005.
• el-Heysemî, Nureddin Ali b. Ebu Bekir, Mecmau’z-zevâid ve menbeu’l-fevâid, Kahire-ts., c. VIII.
• Hoca Sadettin Efendi, Tacü’t-Tevârîh, , haz.: Đsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yay., 4. bs., Ankara 1999, c. IV.
• Đbn Kemal, Şemseddin Ahmed b. Süleyman, Tevârih-i Âl-i Osman (IV. Defter), haz.: Koji Imazawa, TTK Yay., Ankara 2000.
• Đbn Teymiye, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim, Siyaset (es-Siyasetü’şŞeriyye), çev.: Vecdi Akyüz, Dergâh Yay., Đstanbul 1999.
• Đmber, Colin, Osmanlı Đmparatorluğu 1300-1650 - Đktidarın Yapısı, çev.: Şiar Yalçın, Đstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 1. bs., Đstanbul 2006.
• Đnalcık, Halil, “Şeriat ve Kanun, Din ve Devlet”, Osmanlı’da Devlet Hukuk Adâlet, Eren Yay., Đstanbul 2000, s. 39-47.
• Kahveci, Niyazi, Đslam Siyaset Düşüncesi (XV. Asra Kadar), Türk Demokrasi Vakfı Yay., 1. bs., Ankara 1998.
• Kanunnâme-i Âl-i Osman, haz. Abdülkadir Özcan, Kitapevi Yay., 1. bs., Đstanbul 2003.
• Kutlu, Sönmez, Đslam Düşüncesinde Đlk Gelenekçiler - Hadis Taraftarlarının Đman Anlayışı Bağlamında Bir Zihniyet Analizi, Kitabiyât Yay., 1. bs., Ankara 2000.
• Lapidus, Ira M., Đslam Toplumları Tarihi, çev.: Yasin Aktay, Đletişim Yay., 1. bs., Đstanbul 2002, c. I.
• Lütfi Paşa, Tevârîh-i Âl-i Osman, Matbaa-i Âmire, Đstanbul 1341.
• Mahmut b. Hamza Efendi, Bekâ-yı Saltanat-ı Osmâniye”, çev.: Bereketzâde Đsmail Hakkı, haz.: Ahmet Sürün, Hilafet Risaleleri I, edit.: Đsmail Kara, Klasik Yay., Đstanbul 2002, s. 261-283.
• el-Mâverdî, Ebu’l-Hasan Habib, el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, çev.: Ali Şafak, Bedir Yay., Đstanbul 1994.
• el-Mekkî, Muhammed Emin, “Hulefâ-yı Đzâm-ı Osmaniye Hazarâtının Haremeyn-i Şerîfeyn’deki Âsâr-ı Mebrûre ve Meşkûre-i Hümayunlarından Bâhis Tarihi Bir Eserdir”, haz.: Zeynep Süslü , Hilafet Risaleleri II, edit.: Đsmail Kara, Klasik Yay., Đstanbul 2002, s. 261-281.
• Mer‛î b. Yusuf, Ekâvilu’s-Sikât fî Tevili’l-Esmâ ve’s-Sıfât ve’l-Âyâti’l-Muhakkimât ve’lMüşebbihât, tahk.: Şaban el-Arnavudî, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1985.
• Mer‛î b. Yusuf , Kalâidu’l-Đkyan fî Fezâili Âli Osmân, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, No: 2340; Nuruosmaniye Ktp., No: 3404, çev. Şaban b. Şifâî.
• el-Muhibbî, Muhammed, Hulâsatu’l-Eser fî Âyâni’l-Karni’l-Hâdî Aşar, Matbaatü’l-Vehbiyye, Kahire: 1284.
• Nablûsî, Abdulgâni, Manzûme min Mesâmi-i Âl-i Osmân, Süleymaniye Ktp., Lala Đsmail, No: 607.
• en-Nebhâni, Yusuf b. Đsmail, “Hulâsatu’l-Beyân fî Ba’dı Meâsir-i Mevlânâ es-Sultân Abdilhamîd es-Sânî ve Ecdâdihî Âl-i Osmân”, çev.: Mehmet Özşenel, Hilafet Risaleleri I , edit.: Đsmail Kara, Klasik Yay., Đstanbul 2002, s. 343-353.
• Neşrî, Mehmed, Kitâb-ı Cihan-Nüma, haz.: Faik Reşit Unat – Mehmet A. Köymen, TTK Yay., 3. bs., Ankara 1995.
• Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi, haz.: Necdet Öztürk, Çamlıca Yay., 2. bs., Đstanbul 2008. Osmanzâde Ahmed Tâib, Đcmâl-i Menâkıb-ı Selâtîn-i Âl-i Osmân, Süleymaniye Ktp., Hüsrev Paşa, No: 328.
• Öz, Mehmet, Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumları, Dergâh Yay., Đstanbul 1997. Öztürk, Eyüp, Osmanlı Tarihçiliğinde Fezâil Edebiyatı (Mer’î b. Yusuf’un Kalâidü’l-Đkyân fî Fezâili Âli Osman Örneği), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004.
• Peçevî Đbrahim Efendi, Peçevî Tarihi, haz.: Bekir Sıtkı Baykal, Kültür Bakanlığı Yay., 3. bs., Ankara 1999, c. II.
• Sarıca Kemal, Selâtîn-nâme, haz.: Necdet Öztürk, TTK Yay., Ankara 2001.
• Sarıcık, Murat, Osmanlı Đmparatorluğu’nda Nakîbü’l-Eşrâflık Müessesesi, TTK Yay., Ankara 2003.
• Solakzâde, Mehmed, Solakzâde Tarihi, haz.: Vahit Çubuk, Kültür Bakanlığı Yay., 1. bs., Ankara 1989, c. II.
• Şener, Sâmi, Osmanlı’da Siyasî Çözülme, Đnkılap Yay., Đstanbul 1990. Şükrullah, Behçetü’t-Tevârîh, çev. Nihal Atsız, Osmanlı Tarihleri I, haz.: Nihal Atsız, Türkiye Basımevi, Đstanbul 1949, s. 37-77.
• Taneri, Aydın, Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde Hükümdarlık Kurumunun Gelişmesi ve Saray Hayatı-Teşkilâtı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., Ankara 1978.
• Tursun Bey, Tarihu Ebu’l-Feth, haz.: Mertol Tulum, Đstanbul Fetih Cemiyeti, Đstanbul 1977. Wüstenfeld, Ferdinand, Die Geschichtschreiber der Araber und Đhre Werke, Burt Franklin, New York 1882.
• Uğur, Ahmet, Osmanlı Siyasetnâmeleri, MEB Yay., Đstanbul 2001. Uzunçarşılı, Đsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, TTK Yay., Ankara 1995, c. I. Yasincizâde Abdulvehhab Efendi, Hulasatu’l-Burhân fi Đtâati’s-Sultan, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, No: 1842.
• Zilfi, Madeline C., Dindarlık Siyaseti: Osmanlı Uleması - Klasik Dönem Sonrası, çev.: Mehmet Faruk Özçınar, Birleşik Yay., 1. bs., Ankara 2008.
• Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı Đmparatorluğu Tarihi, çev. Nilüfer Epçeli, edit.: Erhan Afyoncu, Yediepe Yay., 1. bs., Đstanbul 2011, c. III.
• Zirikli, Hayreddin, el-Âlam, Dârü'l-Đlm li'l-Melâyin, Beyrut 1990, c. VII.