Muhammed Abduh’un Âdem Kıssasına Yaklaşımı

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 1, 203 - 228, 27.11.2015

Hanefi Şola

Öz

Muhammed Abduh’un Âdem Kıssasına Yaklaşımı

Öz

İslam geleneğindeki yaygın inanışa göre dünya tarihindeki ilk insan çifti Âdem ile Havvâ’dır. Ancak Muhammed Abduh (ö. 1905), bu hususta İslamî gelenekteki yaygın inanıştan farklı yorumlar ortaya koymaktadır. Abduh, Âdem ve Havvâ’nın yer aldığı kıssayı konu alan ayetlerdeki yorumlarında onların ilk insan çifti olmadıklarını söylemektedir. Ayrıca söz konusu kıssayı, insanın hayattaki evrelerini gösteren temsilî bir anlatı olarak da değerlendirmiştir. Kıssaya yönelik bu yaklaşımı ise İslam düşünce tarihindeki Bâtinî/İsmâilî geleneğe özgü yorumlarla aynı özellikler taşımaktadır. Keza bu yorumlama biçimi, modern dönemde ortaya çıkan demitolojizasyonla da benzerlik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Abduh, Âdem, kıssa, yorum

Kaynakça

• Abduh, Muhammed, Tefsîru Cüz-i Amme, Kahire trs. , Şerhu Nehcü’l-Belâğa, Beyrut, 1990.
• Albayrak, İsmail, Klasik Modernizmde Kur’an’a Yaklaşımlar, İstanbul, 2010.
• Ammara, Muhammed, el-A’malu’l-Kâmile li’l-İmâm Şeyh Muhammed Abduh, Beyrut, 1993.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Abdullah b. Ömer, Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl, Beyrut, 2003.
• Cebeci, Lütfullah, Kur’an’a Göre Melek, Cin, Şeytan, İstanbul, 1998.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh, Kahire, 2009.
• Corbin, Henri, İslam Felsefesi Tarihi, İstanbul, 2013.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, et-Ta’rifât, Beyrut, 2007.
• Çelebi, “Şeytan”, DİA, İstanbul, 2010.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Ali el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît, Beyrut, 2007.
• Erbaş, Ali, “Melek” DİA, Ankara, 2004.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir, çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk, İstanbul, Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer, et-Tefsîru’l-Kebîr, Beyrut, 1995.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Me‘âni’l-Kur’ân, Beyrut, 2002.
• Fîrûzâbâdî, Meciduddîn Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut, 1997.
• İbn Arabî, Ebû Bekr Muhyiddîn Muhammed b. Ahmed b. Abdullah, el-Futûhâtu’l-Mekkiyye, Beyrut, 1999.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib, el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l- Azîz, Beyrut, 2007.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâliddîn Abdulmelik, es-Sîretu’n-Nebeviyye, Beyrut, 2005.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, Cidde, 1998.
• İşcan, Muhammed, Zeki, Muhammed Abduh’un Dini ve Siyasi Görüşleri, İstanbul, 1998.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Kahire, 2010.
• Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, Beyrut, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen b. Muhammed b. Habîb, en-Nuket ve’l-Uyûn, Beyrut, 2007.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ, Tefhimu’l-Kur’an, çev. Heyet, İstanbul, 1986.
• Mukâtil, Ebu’l-Hasen Mukâtil b. Süleymân el-Ezdî, Tefsîru Mukâtil b. Süleyman, Beyrut, Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc, el-Câmiu’s-Sahîh, Riyad, 1998.
• Öztürk, Mustafa, Kıssaların Dili, Ankara, 2013. , Kur’an ve Aşırı Yorum, Ankara, 2014. , Kur’an’ı Kerim Meali (Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri), İstanbul, 2011. , Kur’an ve Tefsir Kültürümüz, Ankara 2010.
• Râğıb el-İsfehânî, Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, Kahire, 2003.
• Reşid Rıza, Muhammed Reşîd, Tefsîru’l-Menâr (Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm), Beyrut, 2011.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, Arâisu’l-Mecâlis, Beyrut, 2004.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. İbrâhîm, Bahru’l-Ulûm, Beyrut, 2006.
• Semîn el-Halebî, Şihâbuddîn Ahmed b. Yûsuf, Umdetu’l-Huffâz fî Tefsîri Eşrefi’l-Elfâz, Beyrut, 1996.
• Suyûtî, Celâlüddîn Ebü’l-Fazl Abdurrahmân b. Ebî Bekr, ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri’l- Me’sûr, Kahire, 2003.
• Şeyh Sadûk, Ebû Cafer Muhammed b. Ali b. Hüseyn Bâbaveyh el-Kummî, et-Tevhîd, Beyrut, trs. Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Kahire, Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, es-Sünen, Beyrut, 1996.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen b. Ahmed b. Muhammed, Tefsîru’l-Basît, Riyad, 1430(h).
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakâiki’t-Tenzîl, Beyrut, 2003.
• Muhammed Abduh’s Approaches to Parable of Adam Citation/©- Şola, H. (2015). Muhammed Abduh’s Approaches to Parab- le of Adam, Çukurova University Journal of Faculty of Divinity, 15 (1), 228.