Hindu Halk Dindarlığının Merkezindeki Yapılar: Yol Kenarı Tapınakları

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 16 - 32, 26.06.2019

Nermin Öztürk

https://doi.org/10.30627/cuilah.534332

Cited By: 1

Öz

Hindistan’ın hem kentsel hem de kırsal alanlarında sıklıkla karşılaşılan
yol kenarı tapınakları Hinduların pek çoğu için ibadetin ayrılmaz
parçasıdırlar. Bunlar, Tanrının her yerde hazır ve nazır olduğu şeklindeki Hint
felsefesinden doğmuşlardır. Bu tapınakların bazıları herkesçe bilinen büyük
tanrılara ait olsa da pek çoğu yerel tanrılara ve kutsanmış şahsiyetlere
aittir. Büyük tanrılar arasında hem resim ve heykel tarzındaki hem de diğer
formları ile Şiva başı çeker. Şiva’nın iki oğlundan biri olan fil başlı Tanrı
Ganeş ile Maymun Tanrı Hanuman’a da bu tür tapınaklarda sıklıkla rastlanır. Yol
kenarı tapınaklarının çoğunun sahibi olan yerel tanrılar ise bölgeden bölgeye
değişebilir. Bunların yanı sıra Halk kahramanları, mitolojik şahsiyetler veya
eşinin cenazesi töreninde onunla birlikte diri diri yakılan kadınlar adına
yapılmış yol kenarı tapınakları da vardır. Bu tapınaklar yapı formu olarak da
oldukça çeşitlidirler. Pek çokları, içine tek kişinin dahi giremeyeceği kadar
küçük bir kulübeden ibaret, genellikle bir ağacın altına yapılmış, derme çatma
ve basit yapılardır. Bunların içine “murti” denilen tanrı tasvirleri
yerleştirilmiştir. Tapınak ibadetinin esasını oluşturan “darsan” yani Tanrıyı
“görme” eylemi bu murtiler vasıtasıyla sağlanmaktadır. İçindeki murtisi ile
küçük bir oda şeklindeki yol kenarı tapınakları aslında büyük tapınaklardaki
“garbhagriha” yani rahim odası veya rahim boşluğu denilen özel kısmın
muadilidir. Dolayısıyla yol kenarı tapınaklarının oldukça gösterişli ve
teferruatlı olan büyük tapınakların en basit formu olduğu söylenebilir.  Bazen ağacın kendisi tapınak haline
getirilmiştir. Bu tür ağaçlar içerisinde Hint inciri olarak bilinen ve aynı
zamanda Hindistan’ın ulusal ağacı da olan banyan ağacı özellikle dikkat çeker.
Çok zengin çeşitlilikteki yol kenarı tapınakları arasında seyyar olanlarına
rastlamak dahi mümkündür. Bazen yol kenarı tanrıları tamamen açıkta da
olabilirler. Buralardaki ibadet basit eylemlerden oluşur. Dua etmek, tütsü,
ışık, yiyecek ve çiçek sunuları en çok yapılan eylemlerdir. Kutsal sayılan
ağaçların gövdelerine ip dolamak da önemli bir ritüeldir. Bu uygulamaların çoğu
dışardan, yüzeysel olarak bakıldığında batıl inanç olarak değerlendirilebilecek
türdendir. İnsanlar buralara hem günlük ibadetler hem de sağlık, korunma,
bağışlanma, kurtuluş gibi değişik amaçlarla giderler. Büyük tapınaklarda
uyulması gereken katı dini kurallar buralarda uygulanmadığı için yol kenarı
tapınakları her kasttan ve sınıftan insana açıktırlar. Buralarda hizmet edenler
sıklıkla kadınlar ve brahmin olmayanlardır, hatta aşağı kastların
üyeleridir.  Bazılarında kendini oraya
adamış özel bir görevli bulunur. Kolay ulaşılabilirlikleri ve herkese açık
olmaları onları halk dindarlığının merkezi haline getirmiştir.

Anahtar sözcükler: Hinduizm,
İbadet, Yol Kenarı Tapınağı, Tapınak

Anahtar Kelimeler

Hinduizm, Tapınak

Kaynakça

• Barnabas, Alfred Prabhakar, Social Change In A North Indian Village, New Delhi: Indian Institute of Public Administration, 1969.
• Bharne, Vinayak ve Krusche, Krupali, Rediscovering the Hindu Temple, The Sacred Architecture and Urbanism of India Newcastle: Cambridge Scholars Publishing 2012.
• Bharne, Vinayak, “Anointed Cities: The Incremental Urbanism of Hindu India”, The Emerging Asian City: Concomitant Urbanities and Urbanisms, Edit. Vinayak Bharne, New York: Routledge, 2013, ss.17-26.
• Cush, ‎ Denise- Robinson, Catherine-York, ‎Michael, Encyclopedia of Hinduism, London & New York: Routledge, 2008.
• Dalal, Roshen, The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faith, New Delhi: Penguin Books, 2006.
• Dalal, Roshen, Hinduism: An Alphabetical Guide, New Delhi: Penguin Books, 2014.
• Danielou, Alain, The Hindu Temple: Divinization of Eroticism, Rochester, Vt: Inner Traditions, 2001.
• Dorling, Kindersley, Roshen Dalal, India, London: Dorling Kindersley, 2008.
• Eck, Diana L., Darsan: Seeing the Divine Image in India, Delhi: Motilal Banarsidass Publishe, 2007.
• Eck, Diana L., India: A Sacred Geography, New York: Harmony Books, 2012.
• Flood, Gavin D., An Introduction to Hinduism, New York: Cambridge University Press, 1996.
• Flueckiger, Joyce, Everyday Hinduism West Sussex: Wiley-Blackwell, 2015.
• Ghurye, Govind Sadashiv, Caste and Race in India, London: Kegan Paul, Trench, Trubner 1932.
• Grimes, John A., Ganapati: Song of the Self, Albany, NY: SUNY Press, 1995.
• Gupta, Shakti M., Plant Myths and Traditions in India, New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers, 2001, 41.
• Güç, Ahmet, Dinlerde Mabed ve İbadet, Bursa: Esra Fakülte Kitabevi, 1999.
• Hancock, Mary E., The Politics of Heritage from Madras to Chennai, Bloomington, IN: Indiana University Press, 2008.
• Hardy, Adam, Indian Temple Architecture, Form and Transformation : the Karṇāṭa Drāviḍa Tradition, 7th to 13th Centuries, New Delhi: IGNCA, 1995.
• Harshananda, Swami, All About Hindu Temples, Chennai: Sri Ramakrishna Math, 2001.
• Huyler, Stephen P., “Hinduism: The One and the Many”, Pratapaditya Pal, Stephen P. Huyler, John E. Cort, Christian Luczanits, Debashish Banerji, Puja and Piety: Hindu, Jain, and Buddhist Art from the Indian Subcontinent, Edit. Pratapaditya Pal, Oakland: University of California Press, 2016.
• Jacobs, Stephen, Hinduism Today: An Introduction, London and New York: Continuum, 2010.
• Kinsley, David, Hindu Goddesses: Visions of the Divine Feminine in the Hindu Religious Tradition, Berkeley, Los Angeles and London: University of California Press, 1986.
• Kramrisch, Stella, The Hindu Temple I, Calcutta: University of Calcutta, 1946.
• Krishna, Nanditha, Sacred Plants of India, New Delhi: Penguin Books, 2010.
• Kulendiren, Pon, Hinduism a Scientific Religion: & Some Temples in Sri Lanka, Bloomington: iUniverse, 2012.
• Larios, Borayin ve Voix, Raphaël, “Introduction. Wayside Shrines in India: An Everyday Defiant Religiosity, South Asia”, Multidisciplinary Academic Journal, 18 | 2018, URL : http://journals.openedition.org/samaj/4546 ; DOI : 10.4000/samaj.4546. Erişim: 20.10.1018
• Lewandowski, Susan, “The Hindu Temple in South India”, Buildings and Society: Essays on the Social Development of the Built Environment, Edit. Anthony D. King, London: Routledge, 2003, ss. 67-82.
• Michell, George, The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Form, Chicago and London: University of Chicago Press, 1988.
• Nugteren, Albertina, Belief, Bounty, and Beauty: Rituals around Sacred Trees in India, Leiden: Brill, 2005.
• Pancholi, Nila, “Hinduism”, Six World Faiths, Edit. W. Owen Cole, London, New York: Continuum, 2002. Sekine, Yasumasa, “Sacralization of the Urban Footpath, with Special Reference to Pavement Shrines in Chennai City, South India.” Temenos, 42(2) 2006, ss.79–92.
• Sinha, Vineeta, Religion and Commodification: Merchandizing Diasporic Hinduism, London: Routledge, 2010.
• Subramuniyaswami, Satguru Sivaya, Loving Ganesha: Hinduism’s Endearing Elephant-Faced God, USA and India: Himalayan Academy, 2000.
• Subramuniyaswami, Satguru Sivaya, Dancing with Siva: Hinduism's Contemporary Catechism, Hawaii: Himalayan Academy Publications, 2003.
• Voorst, Robert E. Van, RELG: World, Wadsworth: Cengage Learning, 2014.
• Wangu, Madhu Bazaz, Hinduism, New York: Chelsea House, 2006.
• Whitehead, Henry, The Village Gods of South India, Calcutta: Association Press, 1921.