SEBİL KAVRAMININ MEYAN ŞERBETİ DAĞITIM KÜLTÜRÜNE YANSIMASI

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 3, 6 - 14, 29.10.2022

Nazire Erbay

Öz

Türk-İslam kültüründe sebil, bir kavram olarak kadim değerleri içinde barındırır. Bozkır hayatından başlamak üzere, Türklerin geleneğinde yer alan ‘yol, yolculuk, sefer’ toplumsal iyiliğe, cömertliğe yönelik davetin başlangıcı şeklinde görülebilir. Sebil bir nosyon olarak zengin etimolojisiyle bağlantılı uygulamaları söz konusu eder. Sebilin, Türk kültür hayatında yardımlaşma ve Allah yolunda elindekileri harcama manasında işlevselliği vardır. Sebil yol, rota anlamına gelir. Kelime mecazen ahlak veya din yolu sözcüğünden gelir. Maneviyatta yola çıkma arzusu bireysel ve toplumsal aşkın değerleri barındırır.
Geleneksel ölçeklerde de olsa meyan şerbetinin sebil tercihi üzerinden dağıtımının, bireysel faydaları daha çok inanca dayalı gözlemlenir. Sebil olarak dağıtılan meyan şerbeti kelime anlamıyla bağlantı kurularak ‘yol, yolda olma’ bilincini bireyden topluma yönelimiyle ortaya koyulmaktadır.
Mekâna ait yolculuğunun yanı sıra dinî değerleri içinde barındıran aşkın yolculuklar da vardır. Bu kültürel kodlarla yapılan hayır ve iyilik yolculuğu, sebil kavramıyla karşılığını bulur. Sebil kelimesinin içinde var olan yol anlamı, meyan kökünden yapılan şerbetin ikramı, ölüm ve ötesini çağrıştıran uhrevi zeminin mühim unsurudur. Bireyselliğin yanında toplumsal olarak doğru yola ulaşma paylaşmayı gerektirir.
Meyan şerbetinin sebil olarak paylaşılma aşamasına gelmesi uzun bir yol hikâyesi bağlamında değerlendirilebilir. İnsan, dünyaya geldiği andan itibaren yola dâhil olan bir yolcu gibi tercihlerini ortaya koyar. Dinî ve ahlakî değerler açısından doğru yolda olmayı seçen insanlar meyan şerbetinin yapılma hikâyesindeki sebil kavramının uygulamasını icra ederler. Meyanın şerbet olarak dağıtılma ritüelinde hayır işlerinin gündeme gelmesi toplumsal paylaşmayı ve sevap mekanizmasını açığa çıkarır. Meyan şerbetinin sebil inancının etrafında şekillenmesi kelimelerin anlamsal olarak uzağında kalan bir durum olmadan onları tarihsel olarak her anlamda birbirleriyle ilişkilendirir. Bu birleşimden oluşan gelenek de insanların işlerini diri tutma aracı ve ahiret hazırlığı yapmak isteyenlerin bilhassa başvurduğu yollardan biri olur. Özellikle meyan şerbetine alışkın yörelerde şehre yeni gelen yabancılara, ikram edilmesi de bireysel katılımcı ruh açısından dikkat çekicidir. Meyan şerbetinin sebil olarak dağıtımındaki toplumsal uygulamaya imkân tanıyan yönü, doğru yola girmeyle alakalıdır.

Anahtar Kelimeler

Sebil, yol, kutsal değer, meyan şerbeti

Kaynakça

• Alper, Hülya, “Sırât-ı Müstakîm”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sirat-i-mustakim (06.07.2022).
• Çamlıbel, Faruk Nafiz (2008) Han Duvarları Toplu Şiirler, İstanbul: YKY.
• Emre, Efdal (haz.) (2015) Niyâzî-i Mısrî Divanı ve Şerhi, İstanbul: Gelenek Yayınları.
• Karakoç, Sezai (2012) Gün Doğmadan, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Saba, Ziya Osman (2014) Cümlemiz Bütün Şiirleri, İstanbul: Can Yayınları. Tatçı, Mustafa, Dîvân-ı Yûnus Emre, Yunusemrediv. ekitap.pdf http://www.musikiklavuzu.net/?/blog/bestekarlar/turgut-yarkent-1916-2006 http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/gaziantep/neyenir/antep-meyan-serbeti http://lugatim.com/s/sebil