ARABULUCULUK MÜESSESESİNİN DEDE KORKUT HİKÂYELERİNDEKİ İZLERİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 3, 50 - 58, 29.10.2022

Meltem Öksüz

Öz

Diğer büyük destan ve anlatılar gibi Dedem Korkut Kitabı da çatışma ve bunların çözümleri üzerinden devam eden olayları içerir. Metinlerde karşılaşılan sorunlar genelde büyük anlatılardaki benzer seyirlere uygun biçimde ritüel yönü ağır basan ve iktidar düşüncesini ortaya çıkaran silahlı vuruşma (düello), fiziksel çatışmalar veya savaş ile çözülür. Bazı hikâyelerde ise entelektüel yönü ağır basan ve hukuk düşüncesini ortaya çıkaran uzlaşmaya dayalı çözüm yolları dikkati çeker. Bunlar, günümüz modern hukukunda önemli bir müessese olan “arabuluculuk”ta toplanmaktadır.
Bu makalede, Dedem Korkut Kitabı’nda alışılagelmiş ve üzerinde durulmuş çatışma yollarının ötesinde bir çözüm yolu olarak arabuluculuk müessesesinin niteliği ve uygulamaları ele alınacaktır. İncelemenin giriş bölümünde doğal ve kültürel ayrımından yola çıkılıp mit ve anlatılardaki çatışma ve uzlaşma kavramlarına dair bazı açıklamalar yapılacaktır. Ardından halk hukuku ve günümüz modern hukukunda arabuluculuk açıklanarak ilgili hikâyelerin incelenmesine geçilecektir. Öncelikle Dede Korkut’un “bilge” bir arabulucu olarak ardından da Salur Kazan’ın “otorite” konumuyla arabulucu rollerinin detayları örneklendirilecektir.
Böylece Dedem Korkut Kitabı’nda sadece ritüel ve iktidar mücadelesi biçiminde bir çatışmanın değil, toplumsal ve entelektüel düzen göstergesi olarak hukuk sisteminin de varlığı ve uzlaşma yöntemleri aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dedem Korkut kitabı, halk hukuku, arabuluculuk, hukuk, kültür

Kaynakça

• Alptekin, Ali Berat (1998) “Kazakistan Kaynaklarına Göre Dede Korkut’un Doğumu”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 6, s. 639-645.
• Aristoteles (1975) Politika, (Çev. Mete Tuncay), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bayat, Fuzuli (2015) Türk Mitolojik Sistemi I, Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Cevizci, Ahmet (2000) Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Dursun, Aysun (2011) “Dede Korkut Hikâyelerinde Halk Hukuku”, Turkish Studies, 6/4, 107-122.
• Duymaz, Ali (1997) Bir Destan Kahramanı Salur Kazan, İstanbul: Ötüken Neşriyat. Eliade, Mircea (1994) Ebedi Dönüş Mitosu, (Çev. Ümit Altuğ), Ankara: İmge Kitabevi. Erhat, Azra (1996) Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ergin, Muharrem (1994) Dede Korkut Kitabı I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu (2012), https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6325.pdf (Erişim Tarihi: 05.09.2021).
• Kaşgarlı Mahmud (2013) Divanü Lûgat-it-Türk (Çev. Besim Atalay), C.3, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özbek, Mustafa Serdar (2009) Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, 2. basım, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Sakaoğlu, Saim; Duymaz, Ali (2017) İslamiyet Öncesi Türk Destanları, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• TDK Türkçe Sözlük (2005) Ankara, Yetkin Yayınları.
• Türkmen, Fikret (2011) “Dede Korkut’ta Halk Hukuku Unsurları”, Bilig, 58, 245-256.