TÜRKİYE’DE HAYVAN VE YAĞMUR İLİŞKİSİNE BAĞLI İNANIŞLARIN KÜLTÜREL TEMELLERİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 5, 1 - 8, 30.10.2023

Elif Şebnem Demirci

https://doi.org/10.5152/CULT.2023.1243081

Öz

İnsanlar tarihsel süreç içerisinde özellikle beslenme ihtiyacı nedeniyle tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Hayvancılığın insan hayatındaki öneminden dolayı da suya her daim ihtiyaç duyulmuştur. Yaşamak için gerekli olan su her zaman aranan, peşinden koşulan bir olgudur. Yağmur tüm canlıların hayatını devam ettirebilmesi ve yaşama tutunması için gereklidir. Ancak yağmurun yağmadığı ve suya ihtiyaç duyulan durumlar da söz konusudur. Bu bağlamda yağmur yağmadığı zamanlarda yağması beklenmemiştir. İnsanlar zor durumda kaldıklarında gözlemledikleri doğadan çözüm bulmaya çalışmışlar ve baş edemedikleri zamanlarda büyüye başvurmuşlardır. İlkel insanlar büyü yoluyla yağmur yağmasını sağlarken farklı uygulamalara yönelirler. Uygulamaların yanı sıra inanışlar da yağmur yağmasını destekler niteliktedir. Günümüzde yağmurla ilgili inanışlar ilkel dönemin izlerini taşımaktadır. Ülkemizde tüm canlılar için gerekli olan yağmurla ilgili farklı inanış ve uygulamalara rastlamaktayız.
Bu çalışmada, yağmur yağmasını sağladığı düşünülen hayvanlarla ilgili inanışlara yer verilmiştir. Birçok farklı hayvanla ilgili inanışa rastlanılmaktadır. Hayvan ve yağmur yağışı etkisi bağlamındaki bu inanışlar sınıflandırılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yağmur, inanış, hayvan

Kaynakça

• Açıcı, Ahmet (1980) Acarmantaş Köyü Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksu, Emine (1998) Samsun Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Akyol, Neriman Senem (2006) Adana (Merkez) Halk Kültüründe Halk İnançları Bayramlar ve Törenler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alpaslan, İsmet (1982) Atatürk Yılında Ağrı, Ankara.
• Artun, Erman (1998) Tekirdağ Halk Kültürü Araştırmaları, Tekirdağ: Tekirdağ Genç Yöneticiler ve İş Adamları Derneği Yayınları.
• Artun, Erman (2005) Türk Halkbilimi, İstanbul: Kitabevi.
• Artun, Erman (2008) “Tekirdağ’da Adet ve İnanışlar”, Halk Kültürü Araştırmaları, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Aydın, Cihangir (1972) Hakkari Çukurova Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Aytaş, Gıyasettin (2019) “Kültürel Bir Form Olarak Türkülerde Kaz”, AKAD, (10-11), 75-89.
• Balkır, Osman (1935) Balıkesirde Halk İnanmaları, Balıkesir.
• Başar, Zeki (1978) Halk Hekimliğinde ve Tıp Tarihinde Yılan, Ankara.
• Başgöz, İlhan (1986) “Çömçe Gelin Bir Anadolu Yağmur Töreninin Kökeni ve Dağılımı Üzerinde Bir Araştırma”, Folklor Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları.
• Bıldır Olu, Fatma (2010), Dursunbey Yöresi Halk Edebiyatı ve Halk Bilimi Ürünleri, İstanbul: Dursunbey Belediyesi Yayınları.
• Can, İlknur (1982) Bayram Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Corayev, Memetkul (2000) “Özbeklerin Rüzgâr İle İlgili Mitolojik Tasavvurları “Haydar Kültü””, Uluslararası Dördüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri 4-7 Kasım 1997, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çelik, Ali (2001) “Afganistan’daki Hazara Türkleri İle Doğu Karadeniz Bölgesindeki Çepni Türkleri Arasında Yaşayan Halk İnanmaları Üzerine Bir Mukayese Denemesi”, Milli Folklor, 7 (50), 9-21.
• Çetin, Nuran (2007) Adıyaman İli ve Çevresindeki Manevi Halk İnançlarının Dinler Tarihi Açısından Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çınar, Ali Abbas (2007) Muğla ve Çevresi Sözlü Kültürü ve Toplumsal Değerleri, Muğla: Muğla Belediyesi Yayınları.
• Demirdağı, Gülseven (1989) Mut (İçel) Kasabası Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Demirören, Erdinç (2002) Hayvan Davranışları, (1. Baskı), İzmir: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Düzgün, Dilaver (1999) Erzurum Köy Seyirlik Oyunları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Clarke, Dominic vd. (2028) “Predictive Modelling of Honey Bee Foraging Activity Using Local Weather Conditions”, School of Biological Sciences, (49), 386-396.
• Eberhard, Wolfram (1987) Çin Tarihi, (2. Baskı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Elçin, Şükrü (1997) “Türk Destan, Masal ve Hikâyelerinde Atla İlgili İnanışlar”, Halk Edebiyatı Araştırmaları 2, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (2007), Anadolu İnançları, İstanbul: Derin Yayınları.
• Fındıkçı, Sadettin (1983), Kayseri İli Yahyalı İlçesi Gesteliç Köyü ve Çevre Değişik Köylerindeki Halk İnançları, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Gelmez, Şerife (1986) Serik ve Anamur Folklorundan Örnekler, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Görmüş, Şükür (1972) Azap Köyü Folklor ve Etnografyası, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Graham Jeffrey B. (1988) “Ecological and Evolutionary Aspects of Integumentary Respiration: Body Size, Diffusion, and the Invertebrat” , Physiological Research Laboratory and Marine Biology Research Division, Scripps Institution of Oceanography, (28), 1031-1045.
• Günay, Hayrettin (1998) “Giresun Yöresinde Bazı İnanışlar”, Giresun Kültür Sempozyumu 30- 31 Mayıs 1998, (s. 431-436), İstanbul: Giresun Belediyesi Kültür Yayınları No: 2.
• Kalafat, Yaşar, vd. (2011) Türk Kültürlü Halklarda Türk Tatar Halk İnançları, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Karadeniz, Süreyya (2000) Ordu İli Gökömer Köyü Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Karakaş, Ayhan (2007) “Çukurova Yöresinde Yağmur Duası Gelenekleri”, Yağmur Duası Kitabı, (Haz. M. Sabri Koz), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Karanlık, Mehmet (1981) Kıralan (Karaisalı-Adana) Köyü Folklorundan Örnekler, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Keskin, Yaşar (1980) Tirebolu Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Keskin, Haşim (1998) Isparta ve Civarında Yaşayan Halk İnançları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, Hatice Çiğdem (2003) Türk Kültüründe İnanç ve İnanışlar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıçoğlu, Perihan (1986) Mezitli Kasabası (İçel) Folklorundan Örnekler, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Kobya, Elif Şebnem (2014) Türkiye’de Yağmur Törenleri ve Yağmurla İlgili İnanışlar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Korkmaz, Esat (2008) Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi. Koşay, Hamit (1935) Ankara Budun Bilgisi, Ankara.
• Köse, Fuat Naci (2001) Burdur ve Yöresi Halk Bilimi Ürünlerinde Eski Türk İnançlarının İzleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küleri, Mücahit (1972) Merdiven Köyü Folklor ve Etnografyası, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Madırlı, Semra (1973) Erzurum Ortuzu Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Meguini, Mohamed Nadir vd. (2018) “Inventory of lice of mammals and farmyard chicken in North-eastern Algeria”, Veterinary World, (11), 386-396.
• Mollaibrahimoğlu, Çiğdem (2008) Anadolu Halk Kültüründe Hayvanlar Etrafında Oluşan İnanç ve Pratikler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Odabaşı, A. Sefa (1999) Geçmişten Günümüze Konya Kültürü, Konya: Selçuklu Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları No: 13.
• Öcal, Turgut (1970) Iğdır Folkloru ve Etnografyası, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Ögel, Bahaeddin (2010) Türk Mitolojisi I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis (1973) Budunbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özcan, Selahattin (1996) Tokat İli Pazar Yöresi Gelenek, Görenek ve İnançları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, Özhan (2009) Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Sadi, Ruhi (1933) Halk Bilgisi Haberleri, (21-22), 209-210.
• Sezgin, Hacer (1986) Çanakkale (Çardak) Nahiyesi Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Sındı, Serpil (1988) Akhisar Halk Edebiyatı ve Folklorundan Örnekler, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Şahin, Dursun (1979) Burdur Folklorundan Örnekler, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Şahin, Abdullah (1979) Başdere (Ermenek/Konya) Kasabası Masalları ve Halk İnançları, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Şahin, Yadigar (2000) Doğankent Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Erzurum.
• Şenyıldız, İbrahim (1980) Aşağıdemirci Köyü (Biga) Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Tan, Nail (1976) “Türkiye Hava Meteorolojisinde Hava Tahmini”, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri IV-Gelenek-Görenek ve İnançlar, (s. 249-282), Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 21.
• Turan, Osman (1941) Oniki Hayvanlı Türk Takvimi, İstanbul: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Yıldırım, Fahriye (1988) Çamlıhemşin Folkloru ve Halk Edebiyatı Örnekleri, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Yılmaz, Salih (1978) “Akçaabat’ın Akçaköy’ünde İnanmalar -I-”, Türk Folklor Araştırmaları, 18 (344), 8256-8258.
• Yılmaz, Dindar (1980) Karaman Folkloru, Erzurum ve Torul Folklorundan Örnekler, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Zerman, Ayşe (1979) Bahçecik Köyü Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Zor, Arif (1986) Tirebolu Folkloru, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.