GEÇ OSMANLI VE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ AKSARAY İLİNİN EĞİTİM SİSTEMİ VE EĞİTİM YAPILARI (1703-1950)

Yıl 2024, Sayı: 6, 13 - 20, 24.04.2024

Eyüp Polat , Kübra Kılıç

https://doi.org/10.62425/culture.1420940

Öz

Aksaray Coğrafi konumundan dolayı süre gelen yüzyıllar boyunca birden çok medeniyete ev sahipliği yaparak birçok kentin kuruluşuna ve gelişimine şahitlik etmiştir. Aksaray Selçuklu şehri olarak bilinen köklü bir geçmişe sahiptir. 1920 yılında vilayet hüviyetini kazanmış ancak 1933 yılında tekrar ilçe olarak döndürülmüştür. Aksaray kenti için geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemleri geçiş dönemlerinde çok sayıda değişiklikler olması açısından oldukça önemlidir. Bu yakın dönemler hakkında bilgi veren çalışmalar yeterli sayıda değildir. Arşiv kaynaklarında yer alan belgelere göre Aksaray’ın yakın dönemlerinde pek çok hadisenin yaşandığı görülmektedir. Bu çalışmada, Aksaray merkezinde 1703-1950 tarihleri arasında inşa edilmiş eğitim yapılarının mimari özellikleri değerlendirilmiş, Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemlerinde Aksaray’ın mimarlık ortamında eğitim mimarisi ele alınmıştır. Eğitim yapıları; tarihçeleri, günümüzdeki durumları, plan özellikleri açısından incelenmiştir. Bu çalışmada, Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemlerinde eğitim yapılarından Ali Bey Muallimhanesi, Hacı Arab Muallimhanesi, Aksaray İdadi Mektep ve Gazi Mektebi ele alınarak incelenmiştir. Yapıların dış cephe ve iç mekân tasarımları bakımından ayrıntılı bir biçimde tanıtılmıştır. Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemlerinde Aksaray’ın kentsel mekân gelişimi ortaya konularak yapıların plan, malzeme, süsleme ve cephe özellikleri bakımından benzer örneklerle karşılaştırması yapılarak toplu bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Geç Osmanlı, Erken Cumhuriyet, Eğitim Yapısı, Mimari.

Kaynakça

• Akurgal, E. (2005). Anadolu kültür tarihi. Tübitak Yayımları.
• Baltacı, C. (1989). Mektep. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Bay, M. (2013). Salnamelerde Aksaray. Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları.
• Baytal, Y. (2000). Tanzimat ve II. Abdülhamid Dönemi eğitim politikaları. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11, 22-32.
• Bozkurt, N. (1989). Darülkurra. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (ss. 543-545).
• Çelebi, E. (1314). Seyahatname III. Ahmed Cevdet (Çev.).
• Erdal, Z. (2014). Aksaray'da Türk devri mimarisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Ergin, O. (1977). Türkiye maarif tarihi. Esere Kültür Yayınları.
• Fahri, A. (2010). Aksaray İli merkez kültür envanter. T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı.
• Fırat, M. G. (2020). Aksaray’ın sosyal, kültürel ve ekonomik yapısı (1908-1933) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Gülçur, S. (1994). “Aksaray, Niğde ve Nevşehir İlleri 1993 Yüzey Araştırması”. XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı. T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı.
• Karataşer, B. (2017). Sultan II. Abdülhamid Dönemi eğitim politikası hakkında bir değerlendirme. The Journal Of Academic Social Science Studies, 57, 423-434.
• Köymen, M. A. (1986). “Türkiye Selçukluları Devleti’nin ekonomik politikası. Belleten L (198), 613-620.
• Küçükdağ, Y. (1998). Lale Devrinde Konya [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi .
• Perek, F. Z. (1998). Büyük devrim çağında Aksaray 1910-1930. Boyut Grafik Ve Merkez Matbaacılık.
• Şahin, İ. (1989). Aksaray. TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Tektaş, E. (2018, OCAK). Geç Osmanli ve erken Cumhuriyet Dönemlerinde Aksaray. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Temel, E. (2008). Hurufât Defterleri’ne Göre Aksaray Kenti Klasik Eğitim Kurumlari (XVIII.-XIX. yüzyıllar arası) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selcuk Üniversitesi.
• Temel, E. (2020). Aksaray kenti klasik eğitim kurumları (XVIII.-XIX. yüzyılları arası). Aksaray Valiliği İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları.
• Yörük, D. (2019). XVI. yüzyılda Aksaray sancağı. Akçağ Yayım.