MANİSA’NIN DEMİRCİ İLÇESİNDEKİ LAKAPLAR ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2017, Cilt: 41 Sayı: 1, 101 - 137, 30.06.2017

Sagip Atlı

Öz

Doğadaki bütün canlı ve cansız varlıklar
hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlayan, duygu, düşünce, olay ve durumları
ifade etmeye yarayan unsurların en başında isimler gelmektedir. Bir milletin
geçmişi, kültür seviyesi ve inanç yapısı gibi hususlarda bilgi vermesi
bakımından isimler ayrı bir öneme sahiptir. İsimlerin bir bölümünü teşkil eden
kişi adlarının dışında bireyler hakkında belirli ölçüde bilgi edinilmesini sağlayan
etkenler arasında lakaplar yer almaktadır. Lakap; bir kimseye, bir aileye kendi
adından ayrı olarak sonradan takılan, o kimsenin veya ailenin bir özelliğinden
kaynaklanan addır. Her yörede toplumsal yapının özelliklerine göre lakap verme
şekilleri farklılık arz etmektedir.     

Bu çalışma Manisa’nın Demirci ilçe
merkezi ve ilçeye bağlı on iki köyde lakaplar üzerine yapılan derleme
çalışmasında elde edilen veriler neticesinde meydana getirilmiştir. Konuyla
ilgili olarak Demirci merkez, Mahmutlar Köyü, Bayramşah Köyü, Hırkalı Köyü,
Çataloluk Köyü, Kuzu Köyü, Kovancı Köyü, Kılavuzlar Köyü, Yeşildere Köyü,
Çanakçı Köyü, Karnışıklar Köyü, Minnetler Köyü ve Akdere Köyü’nde toplam 65
kaynak kişiyle derleme çalışması yapılmıştır. Makalenin başında lakap ve lakap
verme geleneği hakkında giriş mahiyetinde bilgi verilmesinin ardından Demirci
yöresinden derlenen lakaplar “kişisel/ferdî lakaplar” ve “sülale lakapları”
olmak üzere iki ana başlıkta incelenmiştir. Elde edilen malzemeden hareketle bu
iki başlık da kendi içinde alt başlıklara ayrılarak gerekli açıklamalarla
birlikte örnekleri sıralanmıştır. Çalışmanın sonunda ise derleme ve inceleme
neticesinde elde edilen verilerin değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Manisa-Demirci, Lakap, Gelenek

Kaynakça

• AKDAĞ, Ömer (2015). “Çeşmelisebil’de Lakaplar ve 1934 Lakap Kanunu”, Tarih, Kültür, Sanat, Turizm ve Tarım Açısından Uluslararası Sarayönü Sempozyumu (24-26 Ekim 2014 Konya) Bildiri Kitabı, Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: 8, ss. 725-734. AKSAN, Doğan (2003). Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim, Cilt: 1-2-3, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ATSIZ, Bedriye (1984). “Lâkaplar”, Tarih ve Toplum Aylık Ansiklopedik Dergi, Kasım, Sayı: 11, ss. 26-28 BİLGİ, Necdet vd. (2016). Manisa Kent Rehberi, Manisa: Manisa Büyükşehir Belediyesi Yayınları. BOYRAZ, Şeref (1998). “Lakaplar Konusunda Bazı Dikkatler ve Bir Yöre Örneği”, Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı: VII, ss. 107-138. BOZKURT, Nebi (2003). “Lakaplar”, İA, Cilt: 27, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 65-67. ÇOŞAR, Asiye Mevhibe (2003). “Trabzon’da Kullanılan Lakaplar Üzerine Bir Derleme/Değerlendirme”, TDAY-Belleten, Cilt: 1, ss. 27-40. EKİNCİ, Ramazan (2014). Uşşâkîzâde Hasib’in Zeyl-i Şakâiki (İnceleme-Metin-Dizin), Basılmamış Doktora Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ERCİLASUN, A. Bican vd. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. EROL ÇALIŞKAN, Seher Şerife (2016). “Türk Folklorunda Lâkap Verme Geleneği: Bartın Örneği”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 3, ss. 103-126. ERSÖNMEZ, Mesut (2011). Demirci’de Sözcükler, Demirci: Demirci Belediyesi. KESKİNKILIÇ, Esra (2014). “Sultani Lakaplar (veya Devletlü ve Saadetlü Lakaplar)”, Acta Turcica, “Kültürümüzde İsim”, ed: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, Yıl: VI, Sayı: 1-1, Ocak, ss. 1-22. Komisyon (2009). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. KÖSE, Nerin (2004). “Marmaris’te Soy-Sülale Adları Üzerine”, Muğla Kitabı, hzl: Ali Abbas Çınar, İzmir: Printer Ofset, ss. 269-280. Nizamülmülk (2014). Siyasetname, çev: Nizamettin Bayburtlugil, İstanbul: Dergâh Yayınları. OĞUZ, Şükran ve İsmail OĞUZ (2008). “Lakap Verme Geleneğinde Manisa İli Demirci İlçesi Örneği”, 38. ICANAS 10-15 Eylül 2007, Ankara/Türkiye Bildiriler: Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri, 3. Cilt, Ankara: AKDTYK Başkanlığı Yay., ss. 1127-1139. ÖGER, Adem (2014). “Avanos Yöresinde Lakaplar ve Bir Soyağacı Örneği” Avanos Sempozyumu Bildirileri 23-25 Ekim 2014, Ankara: Avanos Kaymakamlığı, ss. 33-46. ÖRNEK, Sedat Veyis (1973). Budunbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ÖZDEMİR, Seyhan ve Ramazan ERDEM (2016). “Akademik Örgütlerde İdarî Personel Arasında Kullanılan Lakap Üzerine Bir Çalışma”, V. Türkiye Lisanüstü Çalışmaları Kongresi-Bildiriler Kitabı I, 12-15 Mayıs, Isparta, ss. 185-196. ÖZKAN, Nevzat (2016). “Adlandırma Yöntemi Olarak Lakaplar ve Büyükkışla’daki Örnekleri”, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu 05-07 Mayıs 2016 Bildiri Kitabı, Cilt: 3, ss. 180-189. SAKAOĞLU, Saim (2001). Türk Ad Bilimi I Giriş, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Türk Ansiklopedisi, Ankara: Milli Eğitim Yayınları, 1975, ss. 355-356. USTAOĞLU, Murat (1986). “Kayseri’deki Lakaplar Üzerine”, Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 87, Ocak, ss. 30-31. YALDIZKAYA, Ömer Faruk (2014). “Emirdağ’da Lakaplar Üzerine Bir İnceleme”, Acta Turcica, “Kültürümüzde İsim”, ed: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, Yıl: VI, Sayı: 1-1, Ocak, ss. 1-16.
• KAYNAK KİŞİLER K.K.1: Kadri Demirkol, 1957, Ortaokul, Esnaf, Demirci/Manisa. K.K.2: Halil Bilgin, 1943, İlkokul, Çiftçi, Demirci/Manisa. K.K.3: Tahsin Günseren, 1957, Ortaokul, Çiftçi, Minnetler Köyü-Demirci/Manisa. K.K.4: Sinan Yılmaz, 1991, Yüksekokul İlahiyat, Muhasebeci, Demirci/Manisa. K.K.5: Rıza Karakulak, 1965, Ortaokul, Halı Dokuma Ustası, Karnışıklar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.6: Metin Çetin, 1975, Lise, Muhasebeci, Demirci/Manisa. K.K.7: Mehmet Sami Bilgin, 1938, Ortaokul, Emekli, Demirci/Manisa. K.K.8: Hakan Filiz, 1974, Lise, Esnaf, Demirci/Manisa. K.K.9: İbrahim Filiz, 1969, Ortaokul, Esnaf, Demirci/Manisa. K.K.10: Halil İbrahim Yıldız, 1948, Üniversite, Emekli Öğretmen, Demirci/Manisa. K.K.11: Muzaffer Çetinkaya, 1955, İlkokul, Emekli Memur, Demirci/Manisa. K.K.12: İsmail Akkuzu, 1942, Okur-yazar, Emekli/Çiftçi, Akdere Köyü-Demirci/Manisa. K.K.13: Ersin Gök, 1970, Üniversite, Öğretmen, Mahmutlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.14: Mehmet Akın, 1945, İlkokul, Esnaf/Kahvehane İşletmecisi, Mahmutlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.15: Hilmi Bağcı, 1943, İlkokul, Esnaf/Emekli, Mahmutlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.16: Mustafa Kaya, 1958, İlkokul, Esnaf, Mahmutlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.17: Tahir Çetin, 1928, Okur-yazar, Çiftçi, Bayramşah Köyü-Demirci/Manisa. K.K.18: Hatice Akın, 1955, Okur-yazar, Ev Hanımı, Bayramşah Köyü-Demirci/Manisa. K.K.19: Ali Akkuzu, 1964, Üniversite, Öğretmen, Merkez-Muğla. K.K.20: Garip Topal, 1962, Ortaokul, Esnaf, Hırkalı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.21: Arif Topal, 1974, İlkokul, Çiftçi, Hırkalı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.22: Nurullah Yaşar, 1975, Ortaokul, Çiftçi, Hırkalı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.23: Mahmud Göde, 1958, Çiftçi, İlkokul, Hırkalı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.24: Hasan Hüseyin Gök, 1947, Okur-Yazar, Emekli, Hırkalı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.25: Mustafa Gencel, 1974, Yüksekokul, Esnaf, Çataloluk Köyü-Demirci/Manisa. K.K.26: İbrahim Tosun, 1945, İlkokul, Emekli/Çiftçi, Kuzu Köyü-Demirci/Manisa. K.K.27: Hakkı Uçar, 1947, İlkokul, Emekli, Bayraklı/İzmir. K.K.28: İsmail Er, 1939, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.29: Ahmet Ceylan, 1934, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.30: Ramazan Emre, 1955, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.31: İbrahim Aslan, 1942, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.32: Muammer Ceylan, 1962, Yüksekokul, Emekli İmam, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.33: Hilmi Ersöz, 1946, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.34: Halil İbrahim Ceylan, 1954, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.35: İlyas Kula, 1943, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.36: Mustafa Şengör, 1949, İlkokul, Emekli/Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.37: Nevzat Türkmen, 1954, İlkokul, Emekli/Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.38: Hüseyin Çetin, 1958, İlkokul, Demir-Doğrama Ustası, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.39: Yahya Karademir, 1975, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.40: Nurullah Özcan, 1961, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.41: Hüseyin Özcan, 1973, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.42: İsmail Yangın, 1955, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.43: Hüseyin Ali Bozyiğit, 1970, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.44: Mehmet Hilmi Aslan, 1963, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.45: İsmail Yayılgan, 1968, İlkokul, Hizmetli, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.46: Şerafettin Durmaz, 1947, İlkokul, Emekli/Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.47: Mehmet Öncü, 1961, İlkokul, Çiftçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.48: Kasım Kızılkaya, 1963, İlkokul, Çiftçi, Kuzu Köyü-Demirci/Manisa. K.K.49: Akif Karasaç, 1978, İlkokul, Kaynak Ustası/Esnaf, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.50: Mustafa Yayılgan, 1950, İlkokul, Esnaf, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.51: Ahmet Özer, 1971, İlkokul, Esnaf, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.52: Mahmut Öncü, 1961, Lise, Emekli Bekçi, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.53: Hediye Çetin, 1965, İlkokul, Ev Hanımı, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.54: Nurullah Çetin, 1962, Yüksekokul, İmam, Kılavuzlar Köyü-Demirci/Manisa. K.K.55: Yusuf Aydemir, 1975, Lise, İmam, Yeşildere Köyü-Demirci/Manisa. K.K.56: Kazım Yıldırım, 1947, İlkokul, Çiftçi, Çanakçı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.57: Emin Can Sarıkaya, 2002, Lise (devam), Öğrenci, Çanakçı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.58: Ramazan Şenoğlu, 1964, Ortaokul, Emekli/Çiftçi, Demirci/Manisa. K.K.59: Mustafa Yıldız, 1967, Okur-Yazar, Çiftçi, Çanakçı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.60: Mehmet Akkoyun, 1953, İlkokul, Çiftçi, Çanakçı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.61: Ömer Arslan, 1984, İlkokul, Çiftçi, Çanakçı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.62: Mehmet Demiröz, 1939, Okur-Yazar değil, Çiftçi, Çanakçı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.63: Mehmet Karakaya, 1963, İlkokul, Çiftçi, Kovancı Köyü-Demirci/Manisa. K.K.64: Veysel Karakaya, 1955, İlkokul, Çiftçi, Kovancı Köyü-Demirci/Manisa K.K.65: Ali Yüksel, 1966, Lise, İmam, Kovancı Köyü-Demirci/Manisa