ŞER’İYYE SİCİLERRİNE GÖRE 19. YÜZYILDA SİVAS’TA KULLANILAN KADIN ADLARI

Yıl 2019, Cilt: 43 Sayı: 1, 155 - 181, 25.06.2019

Salih Köse

Öz

    Bir milletin tarihinin, kültürünün, dilinin, dininin,
gelenek ve göreneklerinin bir nevi aynası durumunda olan kişi adları, söz
konusu milletin kültür haritasının çizilmesinde, söz varlığının ve ad verme
geleneğinin belirlenmesinde büyük öneme sahiptir. Bu yüzden köklü bir ad verme
geleneğine sahip olduğu bilinen Türklerin bu geleneklerinin tüm yönleriyle
ortaya konması; bu geleneğin korunması amacıyla tarihin çeşitli dönemlerinde
kullanılan kadın ve erkek adlarının tespit edilmesi ve bunların günümüzdeki
adlarla köken, anlam, yapı ve veriliş sebepleri yönlerinden karşılaştırmalı
olarak incelenmesi gerekmektedir. Bu amaçla çalışmamızda Sivas şer’iye
sicillerinde geçen kadın adları köken, anlam, yapı ve veriliş sebepleri yönüyle
ele alınarak günümüzde kullanılan kadın adlarıyla karşılaştırılmıştır. İnceleme
sonucunda peygamber sevgisi ve din olgusunun kız çocuklarına ad vermede en
etkili unsur olduğu, adların büyük bölümünün Arapça kökenli ve basit yapıda
olduğu, aradan geçen iki yüzyıla rağmen bölgede ad verme geleneğinde büyük
değişiklikler olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şer’iye sicili, Sivas, kişi adları, kadın adları, antroponim

Kaynakça

• ACIPAYAMLI, Orhan; “Türk Kültüründe ‘Ad Koyma Folkloru’nun Morfoloji ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, IV. Cilt: Gelenek, Görenek ve İnançlar, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1992, s. 1-14. ARIKAN, Şeyma; 3 Numaralı Sivas Şer’iyye Sicili’nin (H. 1202-1203/M. 1787-1788) Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, Kayseri Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2009. DİA; “Hoca”, İslam Ansiklopedisi, C XVIII. s. 186-187. Ed-Dûrî; “Bağdad”, İslam Ansiklopedisi, C IV. s. 425-433. ER, Nuray; 14 Numaralı Sivas Şer’iyye Sicili (H. 1241-1242/M. 1826-1827), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015. EROL, Aydil; Şarkılarla Şiirlerle Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, Genişletilmiş ve Geliştirilmiş 2. Baskı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1992. GÜNAY, Umay; “Manas Destanı’ndaki Kadın Adları ile İlgili Bir Deneme”, Folkloristik, Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara 1998. s. 49-61 KARAMANOĞLU, Mehmet Ali; 17 Numaralı Sivas Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu (1250-1251/ 1835-1836), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2016. KAYASANDIK, Ahmet; “Türkçe Kişi Adları Bibliyografyası Denemesi”, JoSReSS, 5 (1), 2019. s. 57-90. KONUKÇU, Enver; “Bağdat Hatun”, İslam Ansiklopedisi, C IV. s. 444. KURT, Yılmaz; “Sivas Sancağında Kişi Adları”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 4, 1993. s. 223-290. RAHMAN, S. A.; A Dictionary of Muslim Names (Tarihsiz) RÁSONY, Laszló; “Türklükte Kadın Adları”, TDAY Belleten 1963. s. 63-88. ŞAHİNGÖZ, Fatih; 9 Numaralı Şer’iyye Sicili’ne Göre Sivas. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010. YALÇINKAYA, Betül; “Almanca ve Türkçe Ad Verme Gelenekleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55-1, 2015. s. 363-379. www.kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir (ET: 17.03.2019) www.nvi.gov.tr/PublishingImages/Lists/PageContents/EditForm/İllere%20Göre%20En%20Çok%20Kullanılan%20Ad%20İstatistiği.pdf (ET: 25.02.2019) www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_kisiadlari&view=kisiadlari (ET: 29.03.2019) Kaynak Kişiler Eyüp Yörük (KK 1): 1954 Sivas merkez Hıdırnalı köyü doğumlu, emekli. (GT: 13.03.2019) Şerife Yıldırım (KK 2): 1943 Sivas merkez Hıdırnalı köyü doğumlu, halen aynı köyde ikamet etmekte. (GT: 13.03.2019)