ÂŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU VE AKIN BARPI ALIKULOV’UN ŞİİRLERİNDE ORTAKLIKLAR

Yıl 2023, Cilt: 47, 67 - 78, 30.11.2023

Şule Gümüş

Öz

Türk boylarının sözlü geleneği kökleri çok eskilere dayanan güçlü bir gelenektir. Bugün dünyanın geniş bir coğrafyasına hâkim olan Türk boylarının sözlü geleneğinin ortak olduğu görülmektedir. Türk sözlü geleneği içerisinde yer alan ve Anadolu sahasında âşıklık, Kırgızistan sahasında akınlık olarak bilinen kurum bugün de varlığını ve canlılığını korumaktadır. Bu çalışmada Anadolu sahasının 20. yüzyıl âşıklarından Âşık Veysel Şatıroğlu ile Kırgızistan sahasının 19. yüzyıl akınlarından olan Barpı Alıkulov’un şiirlerindeki ortak konular ve ortak üslup üzerinde durulacaktır. Âşık Veysel ile Barpı Alıkulov’u birleştiren pek çok ortak nokta söz konusudur. Aynı kültürün farklı coğrafyalarda yetiştirdiği bu iki şahsiyet âşıklık / akınlık geleneğinin temsilcisi olmanın yanı sıra yaşadıkları hayat şartları ve hayatlarının belli bir döneminden sonra dünyayı gösteren gözlerini kaybetmiş olma durumu açısından da benzer kaderleri idrak etmişlerdir. Elbette tüm bu ortaklıklar ortak duyuş ve düşünceyi beraberinde getirip onların şiirlerinde de hem konu bakımından hem de üslup bakımından ortaklıkların meydana gelmesini sağlamıştır.
Bu çalışmada, yapılan tespit ve tahliller neticesinde elde edilen ortak konulardan sadece “vatan / millet sevgisi”, “insan sevgisi”, “kadın ve aşk”, “doğa sevgisi”, “zamaneden şikâyet”, “nasihat”, “eşitlik / adalet”, “birlik ve beraberlik”, “ayrılık / gurbet” ve “ölüm / ecel” konuları değerlendirilmeye alınmıştır. Değerlendirmeye alınan konuların benzer bir içerik ve üslupla ortaya konulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Barpı Alıkulov, âşıklık geleneği, akınlık geleneği

Kaynakça

• Sözdügü, Frunze.
• Adilbekova, H. (2002). Kırgızca Caŋıl Mırza Destanı’nın Transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine Aktarımı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi.
• Akmataliyev, A. (2002). “Barpı Alıkulov” Kırgız Adabiyatının Tarıhı/Kırgız El Irçıları, Cilt 5, s. 481 – 499. Bişkek: Kırgız Cumhuriyetinin Ulusal Bilimler Akademisi.
• Alimov, U. (2003). Kırgızistan’da Akınlar ve Akınlık Geleneği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi.
• Anashuulu, K. (2018). Barpı’nın Hayatı, Şiirleri Ve Sanatı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi.
• Artıkbayev K. ve K. Baycigitov (1988). Akındar Çıgırmaçılıgının Tarıhının Oçerkteri, Frunze.
• Artun, E. (2017). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Adana: Karahan Kitabevi.
• Aslanoğlu, İ. (1967). Âşık Veysel, Sivas: Ata Yayınları.
• Bâkiler, Y. B. (1989). Âşık Veysel, Hayatı ve Şiirleri, İstanbul: Tercüman Aile ve Kültür Kitaplığı Yayınları.
• Başaran, U. (2020). “Âşık Veysel ve Köy Enstitüleri”, Ihlamur Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 89, 90-92.
• Çalışkan, A. B. (2019). Âşık Veysel Ve Veysel Ve Barpı Alıkulov’un Karşılaştırmalı Analizi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Çeribaş, M. (2012). Kırgız Türklerinde Manasçılık Geleneği ve Manasçılar, Ankara: TKAE Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (1998). “Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Boşnak Âşık (Gusları) Tarzı Şiir Geleneği Arasında Ortaklıklar Üzerine Tespitler”, Millî Folklor 39, 8-24.
• Dautov, K. (2003). Alban Kırduu Alp Akındın Düynösü, Bişkek: Basma-Tamga.
• Durbilmez, B. (2008). Âşık Edebiyatı Araştırmaları: Taşpınarlı Halk Şairleri, Ankara: Ürün Yayınları.
• Durbilmez, B. (2010). “Âşıklık Geleneklerinde Saz”, Milli Folklor, 85, 148-158.
• Ergin, M. (2015). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Gümüş, Ş. (2021). Kırgız Destanlarında Mitolojik Unsurlar, Çanakkale: Paradigma Yayınları. https://www.repertukul.com (erişim tarihi 11.10.2023). https://siir.sitesi.web.tr/asik-veysel/carik-mess-konusmasi.html (erişim tarihi 11.10.2023).
• Kaya, D. (2004). Âşık Veysel, Sivas: Sivas Valiliği Yayınları.
• Obozkanov, A. (2006). Tökmölüktün Başatı Kalıptanuu Etaptarı cana Sinkrettü Tabiyatı, Bişkek.
• Oğuz, M. Ö. (1994). Yozgat’ta Halk Şairliğinin Dünü ve Bugünü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Oğuzcan, Ü. Y. (2001). Dostlar Beni Hatırlasın (Âşık Veysel Hayatı ve Bütün Şiirleri), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Ömürbekov, T.H ve Çorotegin, T.K. (2014).Kırgızistan Tarihi, Bişkek.
• Özen, K. (2018). Âşık Veysel Hayatı ve Şiirleri, Sivas: Orka Matbaacılık.
• Öztürk, V. (2010). “Sosyalizm Dönemi Kırgızistan’da Bazı Kırgız Halk Şairlerinin Şiirlerindeki Dini ve Ahlaki Motifler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 32, 203-232.
• Sakaoğlu, S. (1986). “Ozan, Âşık, halk Şairi ve Saz Şairi Kavramları Üzerine”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Temur, N. (2014). Kırgız Türklerinde Sınçılık Geleneği ve Kırgız Sınçıları, Ankara: TDK Yayınları.
• Yalçın, Özkan (2000). Âşık Veysel, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yıldız, N. A veTuran, F.A.(2016). Türk Dünyası Âşık Edebiyatı, Ankara: Gazi Kitabevi.