MEVLÂNÂ’DA KÖTÜLÜK PROBLEMİ VE İLÂHÎ ADALET SAVUNUSU

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 2, 233 - 246, 31.10.2015

Tuna Tunagöz

Öz

Kötülük problemi, yeryüzündeki acı ve ıstırap olgusu üzerinden Tanrı’nın varlığı veya sıfatlarına yönelik sorgulamaları ifade eder. Kökeni antik çağlara kadar uzanan problem, günümüzde ateizmin en önemli dayanakları arasında yer almaktadır. Teist düşünürlerin kötülüğün Tanrısal gerekçelerine yönelik yazılarına ise teodise denmektedir. Bu çalışmada, Türk-İslâm kültüründe önemli bir konuma sahip olan sûfî şair ve düşünür Mevlânâ Celâleddîn er-Rûmî’nin (ö. 672/1273) kötülük problemi çerçevesindeki görüşleri incelenmiştir. Mevlânâ’nın hem nazım hem de nesir eserlerinde konuya yer verdiği görülmektedir. Onun görüşleri tasavvufî, felsefî ve kelâmî pek çok unsur taşımakta ve Tanrı aleyhine davada, Tanrı’yı savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tanrı, Kötülük Problemi, İlâhî Adalet, Mevlânâ Celâleddîn er-Rûmî

Kaynakça

• Afîfî, E. (1999), Muhyiddin İbnû’l-Arabî’de Tasavvuf Felsefesi, çev. Mehmet Dağ, Kırkambar Yayınları, İstanbul. Arslan, A. (2010), İlkçağ Felsefe Tarihi 5: Plotinos, Yeni Platonculuk ve Erken Dönem Hıristiyan Felsefesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Arslan, A. (2012), İlkçağ Felsefe Tarihi 4: Helenistik Dönem Felsefesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Aydın, M. S. (1997), Din Felsefesi, İzmir İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İzmir. Cevizci, A. (2013), Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul. Dabashi, H. (1994), “Rūmī and the Problems of Theodicy: Moral Imagination and Narrative Discourse in a story of the Masnavī”, Poetry and Mysticism in Islam: The Heritage of Rūmī, ed. Amin Banani vd., Cambridge University Press, United Kingdom, s. 112-135. Fârâbî (1987), Fusûlü’l-Medenî: Siyaset Felsefesine Dair Görüşler, çev. Hanifi Özcan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir. Gazzâlî (1982), İhyâ’u Ulûmi’d-Dîn, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut. Gazzâlî (1983), el-İktisâd fi’l-İ‘tikâd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut. Gazzâlî (t.y.), Kitâbü’l-İmlâ’ fî İşkâlâti’l-İhyâ’, İhyâ’u Ulûmi’d-Dîn sonunda, Dâru’ş-Şa’b, Kahire, c. 4, s. 3025-3085. Gölpınarlı, A. (1985), Mesnevî ve Şerhi, 6 Cilt, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul. Gölpınarlı, A. (1999), Mevlânâ Celâleddin: Hayatı, Eserleri, Felsefesi, İnkılâp Yayınevi, İstanbul. Hick, J. (2010), Evil and the God of Love, Palgrave Macmillan, United Kingdom. Hume, D. (1779), Dialogues Concerning Natural Religion, b.y., London. İbn Sînâ (1379/2000), en-Necât mine’l-Gark fî Bahri’d-Dalâlât, thk. M. Takî Dânişpejûh, İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahrân, Tahran. İbn Sînâ (1404/1983), eş-Şifâ’: el-İlâhiyyât, thk. Sa‘îd Zâyid, Mektebetü Âyetullah Mar‘aşî, Kum. İhvân-ı Safâ (1412/1991), Resâ’ilü İhvâni’s-Safâ ve Hullâni’l-Vefâ, 4 cilt, ed-Dâru’l-İslâmiyye, Beyrut. Lactantius, L. (1886), “A Treatise on the Anger of God”, çev. William Fletcher, The Ante-Nicene Fathers: Translations of the Fathers of Down to A.D. 325, ed. Alexander Roberts vd., The Christian Literature Company, Buffalo, c. 7, s. 258-280. Manafov, R. (2007), John Hick’in Din Felsefesinde Kötülük Problemi ve Teodise, İz Yayıncılık, İstanbul. Mâtürîdî (2003), Kitâbu’t-Tevhîd, thk. B. Topaloğlu, M. Aruçi, İSAM Yayınları, Ankara. Mevlânâ (2013), Mesnevî, çev. Mehmet Kanar, 6 cilt, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Mevlânâ (1985), Fîhi Mâ Fîh, çev. M. Ülker Tarıkahya, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. Mevlânâ (1999), Mektuplar, çev. Abdülbaki Gölpınarlı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul. Mevlânâ (2000), Dîvân-ı Kebîr, çev. Abdülbaki Gölpınarlı, 7 cilt, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Ormsby, E. L. (2001), İslam Düşüncesinde ‘İlâhî Adalet’ (Teodise) Sorunu, Kitâbiyât, Ankara. Özdemir, M. (2001), İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, Furkan Yayınları, İstanbul. Peterson, M. vd. (2013), Din Felsefesi: Seçme Metinler, çev. Rahim Acar vd., Küre Yayınları, İstanbul. Râzî, F. (t.y.), Meâlimü Usûli’d-Dîn, nşr. T. Abdurraûf Sa‘d, Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, Mısır. Runciman, S. (1995), A History of Crusades, I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem, Cambridge University Press, United Kingdom. Tâhir el-Mevlevî (t.y.), Şerh-i Mesnevî, 7 Ciltte basılı 14 Kitap, Şamil Yayınevi, İstanbul. Taylan, N. (1994), İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri, Marmara Üniversitesi İlâhîyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul. Yaran, C. S. (1997), Kötülük ve Teodise, Vadi Yayınları, Ankara. Yasa, M. (2014), Tanrı ve Kötülük, Elis Yayınları, Ankara.