ERGENLERDE GÖRÜLEN KURALDIŞI DAVRANIŞLARIN YORDANMASINDA ANNE-BABA EVLİLİK ÇATIŞMASI ve ÇOCUKLUK ÖRSELENME YAŞANTILARININ ROLÜ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 3, 171 - 183, 21.10.2017

Fatoş Bulut Ateş , Ayşe Rezan Çeçen-eroğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, ergenlerde
görülen kuraldışı davranışları, ebeveynlerinin evlilik çatışmasına ilişkin
algılarının ve çocukluk dönemi ihmal ve istismar deneyimlerinin yordama gücünü
araştırmaktır. Çalışma lise 1,2,3 ve 4. sınıflarda öğrenim gören, yaşları 14
ile 19 arasında değişen toplam 495 ergen üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Ergenlerin kuraldışı davranış puanları “Kuraldışı Davranış Ölçeği”, anne-baba
evlilik çatışması puanları “Çocukların Evlilik Çatışması Algısı Ölçeği”,
örselenme yaşantısına ilişkin veriler “Çocukluk Örselenme Yaşantıları Ölçeği”,  kişisel ve ailevi bilgiler ise “Kişisel Bilgi
Formu” aracılığıyla toplanmıştır. Veriler lojistik regresyon analizi ile analiz
edilmiştir. Yapılan Lojistik Regresyon analizi sonuçlarına göre, algılanan anne baba evlilik çatışması alt boyutlarından “çatışma
özellikleri”, “tehdit algısı” ve “kendini suçlama”; örselenme yaşantıları alt
boyutlarından ise “fiziksel istismar” değişkeni kuraldışı davranışlarda bulunma
durumunu açıklamada anlamlı katkı sunan değişkenlerdendir. 

Anahtar Kelimeler

Ergen, kuraldışı davranış, evlilik çatışması, istismar

Kaynakça

• Adams, G.R., & Berzonsky, M.D. (2003). Blackwell handbook of adolescence, Australia: Blackwell Publishing. Akbaş, T., & Sanberk, İ. (2010). Çocuklara yönelik cinsel taciz ve koruyucu eğitim. İstanbul: Karahan Kitabevi Alikaşifoğlu, M., & Ercan, O. (2009). Ergenlerde riskli davranışlar. Türk Pediatri Arşivi, 44, 1-6. Aral, N. (1997). Fiziksel istismar ve çocuk. Ankara: Tekışık Veb Ofset Aslan, S.H., & Alparslan, Z.N. (1999). Çocukluk örselenme yaşantıları ölçeği’nin bir üniversite öğrencisi örnekleminde geçerlik, güvenirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 10(4), 275-285. Bal, S. (2010). Çocukluk örselenme yaşantıları, ana-baba-ergen ilişki biçimleri ve sosyal destek algısının, kural dışı davranışlarla ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana. Balkaya, A., & Ceyhan, E. (2007). Lise öğrencilerinin suç davranışı düzeylerinin bazı kişisel ve ailesel nitelikler bakımından incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi, 3(11), 13-27. Benson, M., Buehler, C., & Gerard, J. M. (2008). Interparental hostility and early adolescent problem behavior: spillover via maternal acceptance, harshness, inconsistency, and intrusiveness. Journal Of Early Adolescence, 28, 428-454. doi: 10.1177/0272431608316602.x Bostancı, N. Albayrak, B, Bakoğlu, & İ. Çoban, Ş.(2006). Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmalarının depresif belirtileri üzerine etkisi. New/Yeni Symposium Journal. 44(2),100–106. Bulut, F. (2010). Ergenlerde görülen kural dışı davranışların aile işlevselliği, aile risk faktörleri ve yaşam kalitesi açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana. Buehler, C., & Gerard, J.M. (2002). Marital conflict, ineffective parenting and children’ s and adolescent’ s maladjustment. Journal of Marriage and Family, 64, 78-92. doi: 10.1111/j.1741-3737.2002.00078. Cenkseven-Önder, F., & Yılmaz, Y. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde görülen kuraldışı davranışları yordamada yaşam doyumu ve anne-baba stillerinin rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri , 12(3),1737-1748. Cui, M., Donnellan, M.B., & Conger, R.D. (2007). Reciprocal influences between parents' marital problems and adolescent internalizing and externalizing behavior. Developmental Psychology, 43(6), 1544-1552. doi: 10.1037/0012-1649.43.6.1544 Çok, F., & Güney-Karaman, N. (2008). Ergenlerde risk alma ve eğitime yansımaları. Eğitim Psikolojisi Sempozyumu, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul, 22-23 Mart 2008. Deniz, M, E. (2006). Ergenlerde bağlanma stilleri ile çocukluk istismarları ve suçluluk-utanç arasındaki ilişki. Eurasian Journal of Educational Research, 22, 89-99. Delikara, İ. (2001). Ergenlerin akran ilişkileri ile suç kabul edilen davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. I. Ulusal Çocuk ve Suç: Nedenler ve Önleme Çalışmaları Sempozyumu, Ankara: Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı Yayını. Edens, J.F., Skopp, N.A., & Cahill, M.A. (2008). Psychopathic features moderate the relationship between harsh and inconsistent parental discipline and adolescent antisocial behavior. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 37(2), 472–476. doi: 10.1080/15374410801955938 Erdoğdu, Y. (2005). Suça yönlendirilen ve yönlendirilmeyen çocukların aile ilişkileri ile saldırganlık davranışlarının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(3),106-114. Goldman, J., & Bradley, G. (2011). Assessing primary school student-teachers' pedagogic ımplementations in child sexual abuse protection education. European Journal of Psychology of Education, 26(4), 479-493. doi: 10.1007/s10212-011-0059-4 Gullato, T.P., & Adams, G.R. (2005). Handbook of adolescent behavioral problems evidence-based approaches to prevention and treatment, New York: Springer Science. Jakupčević, K. K., & Ajduković, M. (2011). Risk factors of child physical abuse by parents with mixed anxiety-depressive disorder or posttraumatic stress disorder. Croatian Medical Journal, 52, 25-34. doi: 10.3325/cmj.2011.52.25 Jekielek, S.M. (1998). Parental conflict, marital disruption and children’s emotional well-being. Social Forces, 76(3), 905-936. doi: 10.1093/sf/76.3.905 Frances, R. J., Miller, S. I., & Mack, A. H. (Eds.). (2005). Clinical textbook of addictive disorders. Guilford Press. Kaner, S. (2001). Ana baba denetimi ile ergenlerin suç kabul edilen davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara: 1. Ulusal Çocuk ve Suç: Nedenler ve Önleme Çalışmaları Sempozyumu, 229-255 Kenny, M.C., Capri, V., Thakkar-Kolar, R., Ryan, E., & Runyon, M. (2008). Child sexual abuse: from prevention to self-protection. Child Abuse Review, 17(1),36-54. doi: 10.1002/car.1012 Korkut, Ş. (2012). Lise öğrencilerinde çocukluk örselenme yaşantıları ve öfke ifade biçimleri ile benlik saygısı ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana. Morelen, D., & Shaffer, A. (2012). Understanding clinical, legal, and ethical ıssues in child emotional maltreatment. Journal of Aggression, Maltreatment and Trauma, 21(2), 188-20. doi: 10.1080/10926771.2012.639054 Ovayolu, N. Uçan, Ö., & Serindağ, S.(2007). Çocuklarda Cinsel İstismar ve Etkileri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(4), 14–22. Ögel, K. (2007). Risk kavramının tanımı. (ed: K.Ögel) Riskli Davranışlar Gösteren Çocuk ve Ergenler: Alanda Çalışanlar İçin Bilgiler. İstanbul: Yeniden Özdemir, O., Polat, F.H., Beşiroğlu, L., Selvi, Y., Özdemir, P., Atlı, A., & Akbayram, S. (2011). Suça yönelen erkek ergenlerde travmatik yaşantılar, dissosiyasyon ve suça karşı tutumlar. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 12(1), 68-75. Özen, Ş., Bez, Y., Arı, M., & Özkan, M. (2010). Öfke kontrolünde zorluk yaşayan bir grup üniversite öğrencisinde öfke tepkileri ve psikiyatrik tanıların cinsiyet açısından incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 319-330. doi: 10.5080/u6241 Oral, R., Can, D., Kaplan, S., Polat, S., Ateş, N., Çetin, G., Miral, S., Hanci, H., Erşahin, Y., Tepeli, N., Bulguç, A.G., & Tiras, B. (2001). Child abuse in Turkey: An experience in overcome denial and a description of 50 cases. Child Abuse Neglect, 25(2), 279-290. Öz, İ.P. (1999) The relationship between children’s adjustment problems and their perceptions of marital conflict. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara. Pettit, G.S., Laird, L.D., Dodge, K.A., Bates, J.E., & Criss, M.M. (2001). Antecedents and behavior problem outcomes of parental manitoring and psychological kontrol in early adolescent. Child Development, 72(2), 572-598. Robin, A. L. , & Foster, S. L. (1989). Negotiating parent-adolescent conflict. NewYork: The Guilford Press. Siyez, M.D. (2007). Lise öğrencilerinde problem davranışların görülme sıklığı: İzmir örneklemi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 15-28. Siyez, D.M. (2009). Ergenlerde problem davranışlar okul temelli önleme çalışmaları ile ilgili uygulama örnekleri. Ankara: Pegem Akademi. Stalker, K., & McArthur, K. (2012). Child abuse, child protection and disabled children: A review of recent research. Child Abuse Review, 21(1),24-40. doi: 10.1002/car.1154 Steinberg, L. (2007). Ergenlik. (Çev: F.Çok), Ankara: İmge Kitabevi. Şendil, G., & Kızıldağ, Ö. (2003). Çocuk ve ergenlerde ebeveyn evlilik çatışması algısı. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 10(2), 58-66 Şimşek, S., & Cenkseven-Önder, F. (2011). Ergenlerde davranış problemlerinin, anne-babadan ve öğretmenlerden algılanan duygusal istismar açısından incelenmesi, İlköğretim Online, 10(3),1124-1137. Wiatrowski, W.D., Griswold, D.B., & Roberts, M.K. (1981). Social control theory and delinquency. American Sociological Review, 46, 525-541. Yazgan-İnanç, B., Bilgin, & M., Atıcı-Kılıç, M. (2004). Gelişim psikolojisi çocuk ve ergen gelişimi. Adana: Nobel Kitabevi. Yılmaz, Türkan. (2000). Ergenlerde risk alma davranışlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Zoroğlu, S.S., Tüzün, Ü., Şar, V., Öztürk, M., Kora, M., & Alyanak, B. (2001). Çocukluk dönemi ihmal ve istismarın olası sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2(2), 69-78.