Aristotelische Kritik Der Platonischen Staatsmodelle Politik II 2 6

Yıl 2005, Cilt: 14 Sayı: 1, 201 - 210, 01.06.2005

Araş.gör. Dr. Süleyman Dönmez

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Platon’un Devlet Modeline Aristotels’in Eleştirisi (Devlet II, 2–6)

Öz

Aristoteles’in „Politheia” (Devlet - Politika) başlıklı eserinin ikinci bölümünde
(kitabında) o dönemde revaçta olan devlet modellerinin kuramsal yapıları ve anayasaları
üzerinde durulmaktadır. Bu kısımda kısa bir girişten sonra doğrudan Platon’un iki
büyük diyalogu „Devlet“ tartışmaya açılmaktadır. İlk olarak bir dizi tarihsel probleme
dikkat çekildikten sonra „Devletler“ (1261a6-1264b25) ve „Yasalar“ (1264b26-
1266a30) üzerinde açıklamalar yapılmakta, daha sonra da Platon’un devlet modeli
eleştirilmektedir.
Burada önce ayrıntılar, şemasal olarak ortaya konulmakta, ardından da
bunların uygulanabilirliği tartışma zeminine çekilmektedir; ancak bu yapılırken
“yasaların” arkasında duran ve devlete hükmeden felsefî düşünce, pek dikkate
alınmamakta ve Platon keskin bir dille eleştirilmektedir.
Aristoteles’in Platon eleştirisi, Antik Çağın son dönemlerinden itibaren bazı
araştırıcı ve Platon yorumcuları tarafından eleştiri sınırlarını fütursuzca zorlayan haksız
bir kalem kavgası olduğu iddia edilmektedir.
Bu iddia ne derecede gerçeği yansıtmaktadır?
Aristoteles’in adı geçen eserdeki Platon’un devlet kuramı eleştirisi, bize öyle
geliyor ki, genel olarak objektif görünen ve büyük oranda da yanlış sayılamayacak olan
okumalardır. Ancak bu değerlendirmelerdeki dikkat çekici olan husus, Aristoteles’in
Platon’un ifadelerindeki felsefî coşku ve heyecanı anlaşılmaz bir tarzda göz ardı etmiş
olmasıdır. O, Platon’u yorumlarken değişmeceli karaktere sahip olan kuramları,
gerçekçi ve politik bir bakış açısı ile ele almak istemektedir. Bundan dolayı olsa gerek;
o dönemdeki kadınların, çocukların ve mülk sahiplerinin karşılıklı ilişki ve
iletişimlerindeki akla ve mantığa ters görünen anlayışların delillendirilip eleştirilmesi,
Aristoteles’e pek de zor gelmemektedir.
Aristoteles’in, Hocası Platon’a karşı takındığı keskin eleştirel tavır, aslında
sadece ‘Politheia ’da karşımıza çıkan istisnaî bir durum değildir. O benzer bir üslupla
“Gökyüzü Üzerine” (De Caelo) başlıklı yapıtında da Platon’un Timayos’unun
öğretilerini kıyasıya eleştirmektedir. Aristoteles’in Hocası Platon’u niçin böylesine
keskin bir dille eleştirdiği, bu güne kadar çözümlenememiş, belki de bundan sonra da
tatmin edici bir tarzda çözümlenmesi zor görünen tarihsel ve psikolojik bir problemdir.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Platon, Politheia, nomoi, devlet, yasalar, Politik

Kaynakça

• 1) W. D. Ross Aristotelis Politica, recognovit brevique adnot. crit. Instr. Oxford 1957 (Ross, OCT).
• 2) A. Dreizehnter, Aristoteles‘ Politik, eingeleitet, kritisch herausg. u. mit Indices versehen, Studia et testimonia antiqua VII, München 1970.
• Kommentierte Ausgaben zur Politik:
• 1) F. Susemihl , Aristoteles‘ Politik, Griechisch u. Deutsch, mit sacherklärenden Anmerkungen, 2 Bde, Leibzig 1879.
• Bd. I Text u. Übersetzung.
• Bd. II Inhaltübersicht u. Anmerkungen (Susemihl, Anm.).
• 2) Aristoteles, Werke in deutscher Übersetzung, begr. E. Grumach, hg. H. Flashar, Bd. 9 Politik, übers., einl., komm. v. E. Schütrumpf, Berlin Teil I (1991), Teil II (1991), Teil III (1996).
• Übersetzungen der Politik:
• 1) E. Rolfes, Aristoteles Politik, übers. 3Hamburg 1958.
• 2) W. Siegfried, Aristoteles, Aufzeicnungen zur Staatstheorie, sog. Politik, übers., Köln 1967.
• 3) O. Gigon, Aristoteles Politik, übersetz und herausgegeben, 2. Durchgesehene Aufl., München 1973 (DTV), (Gigon).
• 4) M. Tuncay, Aristoteles Politika, Remzi Kitabevi, 6. Basım İstanbul 2002. Ausgaben über Aristoteles: 1) G. Bien, Die Grundlegung der politischen Philosophie bei Aristoteles, Freiburg\ München 1973, s. 18, 88, 180, 303, 328, 344.
• 2) J. Hirschberger, Geschichte der Philosophie I Altertum u. Mittelalter, 12, Aufl., Wien 1981, s. 135, 136, 232, 233, 235, 238, 240.
• 3) E. Schüttrumpf, Die Analyse der Polis, Amsterdam 1980, s. 83-89.
• 4) A. Hentschke, Politik u. Philosophie bei Platon u. Aristoteles, Frankfurt\ Mein 1971, s.412- 419.
• 5) W. Oncken, die Staatslehre des Aristoteles, Leibzig 1964, s. 171-193.
• 6) C. Bradley, Staatslehre des Aristoteles, Autorisierte Übers. von J. Bradley, 2. Afl., Berlin 1886, s. 16, 18, 20, 23.
• 7) E. Zeller, Die Philosophie der Griechen in ihrer Geschichtlichen Entwicklung, zweiter Teil zweite Abteilung, 5. Aufl., Darmstadt 1963, s. 696, 697, 699, 741, 742, 743, 745.
• 8) B. Plickat, Aristoteles‘ Begründung des politischen Guten, Frankfurt (Main) 1989, s. 32-37.
• 9) A. Kabmpf, Die politische Philosophie des Aristoteles und ihre metaphysischen Grundlagen, Freiburg\ München, 1985.
• 10) O. Höffe, Aristoteles, Beck, München 1996, s. 235-263.