XVI Yüzyılda Adana Kentinin Fiziksel Yapısına Dair Bulgular

Yıl 2006, Cilt: 15 Sayı: 3, 161 - 182, 01.09.2006

Öğr. Gör. Dr. Duygu F. Saban

Öz

Research on urban history of a southern city in Turkey the city of Adana was mainly concerned with the social economical and administrative history of its recent past mostly late 19th century Besides the physical outcome of those factors has rarely been subject to analysis The city having a rich urban history going back to the 15th century B C was subject to rapid urban expansion during the 16th century A C due to the social economical and administrative situation of the time In fact until the prosperous 1960s it could be argued that the city had its golden era in the 16th century The aim of this paper was to identify the transformation of the physical structure and in particular the boundaries of the urban settlement of the city of Adana during the 16th century Ottoman Tax records which included the number of taxpayers with their occupation as well as their religion in a quarter were the main sources of information in order to trace the location of the quarters and the social structure The records of the waqf Islamic endowment institution property and a comprehensive archival research supported that information The information gathered that way was discussed on a 1938 land survey map of the town which the researcher prepared by combining approximately 40 pieces of maps in varying scales The records of the waqf property in particular were the major sources of information as the properties were described according to their direction and the relation with the neighbouring properties or urban elements in the town The key findings of the study indicated that the town doubled its size between 1525 and 1572 following the construction of the Kulliye under the administration of the Ramazanoğlu family The town was surrounded with orchards and still had the traces of the previous civilizations mainly the Fortress and the ruins of the city walls The population was primarily consisted of Muslims with an Armenian community living in a single quarter covering 1 10th of the total population In conclusion the city of Adana showed main characteristics of an Islamic town in the 16th century having the Kulliye in the centre which consisted of the Ulu Mosque the Market the Hamam and the Madrasa Key Words: Adana Çukurova Ramazanoğlu

Anahtar Kelimeler

-

XVI Yüzyılda Adana Kentinin Fiziksel Yapısına Dair Bulgular

Öz

Adana’nın kentsel tarihi konusundaki çalışmalar sınırlıdır ve bu çalışmaların büyük bölümü teorik ifadelerle ortaya konmuş fiziksel yapının niteliği üzerinde gereği kadar durulmamıştır Kentin özellikle son yüzyıldaki tarihi gelişimi bilhassa Kurtuluş Savaşı öncesi işgal yılları ve devamında Cumhuriyetin ilanını takiben 1960’larda zirveye ulaşan sosyal ve ekonomik yapıya paralel olarak gelişen kent dokusu üzerine yapılmış çalışmalar literatürde daha fazla yer tutar Bu döneme ait önemli sayıda yazılı belgelerin yanında sınırlı sayıda da olsa görsel malzeme de bulunmaktadır Bununla beraber kentin tarihi boyunca en hızlı ve belli bir ideolojiyi takiben planlı gelişimlerinden birisinin 16 yy ’da Ramazanoğulları’nın idaresinde gerçekleştiği şu ana kadar edinilmiş bilgiler ışığında ortaya çıkmış olsa da o döneme ait sosyo ekonomik yapıyı tanımlayan çalışmalar dışında kentsel dokunun niteliğini tespite yönelik bir çalışmaya rastlanmamıştır Araştırmacının “XVI Yüzyılda Adana Kenti’nin Fiziksel Yapısı” başlıklı yüksek lisans tezinin bir parçası olan bu makalede kentin XVI yy ’daki kaba sınırına ve sosyo ekonomik yapının kent dokusuna yansımalarına dair bulguların çizim ve haritalarla somut bir biçimde ifade edilmesi amaçlanmıştır Anahtar Kelimeler: Adana Çukurova Ramazanoğulları FINDINGS ON THE PHYSICAL STRUCTURE OF THE 16TH CENTURY ADANA

Anahtar Kelimeler

Adana, Çukurova, Ramazanoğulları

Kaynakça

• Akdağ, M.1979: Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi (1453-1559), II, Ankara.
• Akgündüz, A.1992: Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 2. Kitap, İstanbul.
• Braudel, F.1993: II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası I-II, Ankara.
• Carne, J.T.1836: Syria, Holy Land, Asia, Vol. 2, London.
• Ener, K.1968: Adana Tarihine ve Tarımına Dair Araştırmalar, 2. Baskı, Adana.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi 1935: Cilt IX, İstanbul.
• Faroqhi, S.1994: Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, İstanbul.
• Hakim, B.S.1986: Arabic-Islamic Cities –Building and Planning Principles, London.
• Hild, F.-Hellenkemper, H.1990: Kilikien und Isaurien, 2 Cilt, TIB 5= ÖAW,phil.- hist.Kl. Denkschr.215, Wien.
• Kurt, Y.1987: Adana Mufassal Tahrir Defteri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kurt, Y.1992: XVI. Yüzyıl Adana Tarihi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Kurt, Y.-Erdoğru, A.2000: Çukurova Tarihinin Kaynakları IV, Adana Evkaf Defteri, Ankara.
• Langlois, V.1861: Voyage dans la Cilicie et dans les Montagnes du Taurus, Exécuté pendant les années 1852-1853, Paris.
• Le Strange, G.1966: The Lands of the Eastern Caliphate, London. Oral (Saban), F.D.1996: XVI. Yüzyılda Adana Kentinin Fiziksel Yapısı, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Orhonlu, C.1963: Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskan Teşebbüsü (1691- 1696), İstanbul.
• Pakalın, M.Z.1954: Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III. Cilt, İstanbul.
• Piri Reis 1935: Kitab-ı Bahriye, Y. Senemoğlu (haz), 2 kitap, İstanbul. Sahillioğlu, H.1979: “Ramazanoğullarından Davud Bey Oğlu Mahmud Bey Vakfiyesiyle Fağfur Paşa Oğlu Ali Bey Paşa Vakfiyesi”, Vakıflar Dergisi X, 139.
• Sümer, F.1963: “Çukurova Tarihine ve Tarımına Dair Araştırmalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, I, 1-113.
• Sümer, F.1980: Oğuzlar (Türkmenler) Boy Teşkilat Destanları, İstanbul. Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler 1983: Cilt 1, Ankara.
• Yeni Adana Gazetesi 1929 a: 7 Teşrinievvel (Kasım), 2.
• Yeni Adana Gazetesi 1929 b: 10 Teşrinisani (Aralık), 2.