Adana’da Roma Dönemi Köprüsü: Taşköprü

Yıl 2009, Cilt: 18 Sayı: 1, 305 - 322, 01.06.2009

Yrd.doç.dr. Gözde Ramazanoğlu

Öz

: The magnificent bridge Taşköprü which was built over the Sarus Seyhan River is a remarkable monument exposes Roman’s ability how to get organized skill in using the technology ability to conduct the knowledge and the most importantly the engineering genius Such a construction work could be in interpreted both as the success of Roman civilization and as the historical traditional and commercially wealthiest of Adana It is clear that some other bridges have also been constructed at the same area Taşköprü which combines the engineering and the aesthetics and which still in use today is the last one Taşköprü most possibly has been built to fulfill the Roman’s military transportation needs Additionally the bridge is located at the key point of the road network The Bridge’s importance is not limited with reflecting the engineering knowledge and the technological expertise or showing the construction and site organization further on it has importance with the imputed meanings’ deepness and symbolic worth This paper is targeting to enlighten the Bridge’s history The subject is being investigated by referencing to the historical data The most important evidence is the Bridge itself This study assumes the building decision of the Bridge as the starting point then interrogates the building stages technical features and the multi layered identity with architectural historian’s curiosity Keywords: Stone bridge Adana Taşköprü Roman Era River Seyhan Sarus

Anahtar Kelimeler

-

ADANA’DA ROMA DÖNEMİ KÖPRÜSÜ: TAŞKÖPRÜ

Öz

Romalılar, hakim oldukları her yerde ulaşım, yani yol ve köprü konusunu
mutlaka çözümlemiş, sağlam mühendislik-mimarlık ürünleri inşa edilmiştir. Adana’da,
Seyhan nehri üzerindeki muazzam Taşköprü, Roma’nın organizasyon yeteneğini,
teknolojiyi kullanma becerisini ve mühendislik dehasını ortaya koyar.
Tarih boyunca aynı yerde köprüler kurulmuştur. Son köprü 4. yüzyıla
tarihlenen Taşköprü’dür ve olasılıkla Roma’nın askeri ulaşımını sağlamak için
yapılmıştır. Bölgedeki ticareti elde tutan yol ağının da önemli bir parçasıdır. Bu eserin
inşası, hem Roma uygarlığının başarısı, hem de Adana’nın durumunun gerçeğidir.
Bu çalışma, bugünden geriye giderek köprünün tarihini aydınlatmayı ve
önemini vurgulamayı hedeflemektedir. Konu, erken dönemlerden itibaren günümüze
ulaşan belgeler esas alınarak irdelenmektedir. En önemli belge ise var olan köprüdür.
Kuşkusuz, yapının çok farklı açılardan incelenmesi mümkündür. Çalışmada
köprü, yapımına karar verilmesinden itibaren ele alınmakta, mimar kökenli bir mimarlık
tarihçisinin merakıyla, inşa aşamaları, teknik özellikleri ve çok katmanlı kimliği
sorgulanmaktadır.
Köprü, inşasını gerçekleştiren teknik adamın adını bugüne ulaştırmayı
başarmıştır: Auxentius, antik dönemde yaşamış, ismine ulaşılabilen az sayıdaki
mimarlardan biridir

Anahtar Kelimeler

Adana, Taşköprü, Roma Çağı, Seyhan Nehri, köprü

Kaynakça

• Ainsworth, F.1844, “Winter Wanderings”, Ainsworth’s Magazine A Miscellany of Romance General Literature, & Art, Ed: W.H. Ainsworth, C:2:337-349. John Mortimer, London (books.google.com/books?id=czsFAAAAQAAJ&pg=PA337&dq= tr# PPA349,M1)
• Akgündüz, A.1992:Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri 5 Kanuni Devri Kanunnameleri, FEY Vakfı Yay.,
• Anderson, J.G.C.1897: The Road-System of Eastern Asia Minor with the Evidence of Byzantine Campaigns, The Journal of Hellenic Studies: 17:22-44, (links. jstor.org/sici?sici=00754269%281897%2917%3C22%3ATROEAM%3E2.0.CO%3B2- 0)
• Anonymus, 1807, The New Encyclopedia Perthensis, 158.
• Anonymus, 1825, The London General Gazetter or Geographical Dictionary 1, William Baynes and Son., London (books.google.com/books?id=y7QBAAAAYAAJ &pg=PA14&dq=&lr=&hl=tr)
• Arda, İ. (Çeviren) 2000: Bertrandon de la Broquiére’in Denizaşırı Seyahati, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• Nehir üzerinde, Taşköprü’ye 1400 m mesafede, 1908’de yapılan uzun bir demiryolu
• demir köprüsü vardır. Bu tarihlerde, ağır askeri yükler (tank gibi) demir köprüden
• geçirilmemiş, Taşköprü’den geçirilmiştir.
• Arseven, C.E.1983: “Köprü”, Sanat Ansiklopedisi 2:1127-1134, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• BOA. A.MKT.MVL, 87/56, 26 N 1273; C.NF., 21/1013; DH.MKT., 2445/35; İ.MMS. 52/2266 Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri.
• Bonde, S., Maines, C., Richards, R.1995: “Soils and Foundations”, Architectural Technology Up To the Scientific Revolution 2, The Art and Structure of Large-Scale Buildings 2, ed. R. Mark, 16-50, The MIT Pres, Cambridge.
• Bradbury, S.2004: Selected Letters of Libanus From The Age Of Constantinus and Julian, Liverpool University Pres. (books.google.com/books?id=EeDklnSViQgC& printsec=frontcover&dq=tr#PPA135,M1)
• Calder, W. M. 1925: “The Royal Road in Herodotus”, The Classical Review, C:39, No. 1/2.:7-11. (links.jstor.org/sici?sici=0009840X%28192502%2F03%291% 3A39 %3A1%2F2%3C7%3ATRRIH%3E2.0.CO%3B2-7)
• Cengizkan, A.2003: “Söz ve Tarih:IV”, Modernleşme ve Adana: Demiryolu+ Park+Sulama+Aydınlatma+Tramvay+Park, Arredamento Mimarlık, 2003/3:90-96.
• Craner, J.A.1832, A Geographical and historical Description of Asia Minor 2, Oxford University Pres. (http://books.google.com/books?id=XyAOAAAAYAAJ&pg= PA349&vq%20=tr=1_1)
• Cuomo, S.2000: Pappus Of Alexandria And the Mathemathics of Late Antiquity, Cambridge University Pres, Cambridge (assets.cambridge.org/97805216/ 42118/sample/9780521642118wsc00.pdf)
• Çelikkol, S.1946: Adana Taş Köprüsü, Seyhan Basımevi, Adana.
• Çam, N., Özdemir, M. ve Subaşı, H.2001: Türk Tarih Kurumu Türkiye'nin Sosyal ve Kültürel Tarihi Projesi KVE-MİM-TR-01-10-148
• Drew-Bear, T., Naour, C. ve Stroud, R.S.1985: Arthur Pullinger: An Early Traveller in Syria and Asia Minor, American Philosophical Society, Philedelpia. (books.google.com/books?id=z0oLAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq#PPA42,M1)
• El-Belâzurî 2002: Fütûhu’l-Büldan, Çev: M. Fayda, Kültür Bak. Yay., Ankara.
• Ener, K.1964: Tarih Boyunca Adana Ovasına (Çukurova) Bir Bakış, İstanbul.
• Evliya Çelebi,1971: Evliya Çelebi Seyahatnamesi 13, Zuhuri Danışman Yayınevi, İstanbul.
• İlhan, G.2003: 1309 H (1891 M) Tarihli Adana Vilayeti Sâlnâmesinin Yeni Harflere Çevrilmesi ve Değerlendirilmesi, yayımlanmamış Y.lisans Tezi, Erciyes Ün. SBE, Kayseri.
• Har-El, S.1995: Struggle for Domination in the Middle East, The Otoman- Mamluk War 1485-1491, E.J.Brill (http://books.google.com/books?id=KUjl5 hWOYVMC &pg=PA51&vq=tr%20=1_1)
• Henning, W. B.1939: “The Great Inscription of Šapur I”, Bulletin of the School of Oriental Studies:9/4 :823-849 (links.jstor.org/sici?sici=13561898%281939% 299 % 3A4%3C823%3ATGIOSI%3E2.0. CO%3B2-7).
• Jones, A.H.M., Martindale, J.R., Morris, J.1992: The Prosography of Later Roman Empire I, AD 260-395, Cambridge University Pres. (books.google.com/books/ cambridge?id=uOHw4idqAeYC&printsec=frontcover&hl)
• Kretzschmer, F.2000: Resimlerle Antik Roma’da Mimarlik ve Mühendislik, Çev. Z.Z.Ilkgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Landels, J.G.2000: Eski Yunan ve Roma’da Mühendislik, Çev: B.Bıçakçı, Tübitak Popüler bilim Kitapları, Ankara.
• Lang, G.2003: Klassische Antike Statten Anatoliens, BoD Boks on Demand (books.google.com/books?id=to3bsuF7OnYC&pg=PP2&dq=tr&sig=Mu24s_-LWiUcK 5M6j76ZqVGQfQ0)
• Langlois, V.1862: “Cilicia”, The North American Review 94/ 195 : 309-337.
• Lloyd, S.1998: Bir Gezginin Gözüyle Anadolu Uygarlıkları, Çev: E.Varinlioğlu, Tübitak Yayınları, Ankara.
• Macqueen, J.G.2001: Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Çev: E. Davutoğlu, Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• Monro, V., 1835: Summer Ramble in Syrya with a Tarteer trip form Aleppo to Stamboul II, Published in ordinary to his Majesty, London (books.google.com/ boks?id =hJkLAAAAYAAJ&printsec=frontcover&hl=tr=3_1#PPA166,M1)
• Özdemir, O.N.2001: “Çok Amaçlı Ardışık Barajların İşletilmesi”, Gazi Üniversitesi, Müh.Mim.Fak. Dergisi, 16/2, 54-61.
• Pinkerton, J. (ed),1811: “Dr.Pococke’s Travels 1737-1738”, A General Collection of the Best and Most Interesting Voyages and Travels, 10., printed for Longman, Hurst, Rees, Orme and Brown, London
• Procopius, ty: Buildings Book V, Loeb Classical Library 338-339, (penelope. uchicago.edu/Thayer/E/ Roman/Texts/Procopius/Buildings/5*.html)
• Ramazanoğlu, G.2006: Adana’da Tarih-Tarihte Adana, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
• Ramazanoğlu, G.2003: Osmanlı Yenileşme Hareketleri İçerisinde Selimiye Kışlası ve Yerleşim Alanı, yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Ün., FBE, İstanbul
• Ramsay, W.M.2000: Tarsus Aziz Pavlus’un Kenti, Çev: L. Zoroğlu, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Rennel, J.A.1831: Treatise on the Comparative Geography of Western Asia, Accompanied With an Atlas of Maps 2, J.G. & F. Rivington, London (books.google. com / books?id=sqdJAAAAMAAJ&pg=PA91&dq#PPA91,M1)
• Rodley, L.1996: Byzantine art and Architecture :an Introduction, Cambridge University Press, Cambridge.
• Schmitz, L.1857: A Manual of Ancient Geography, Blanchard and Lea, Philedelphia. (books.google.com/books?id=nLIBAAAAYAAJ&pg=PR1&dq=3&hl=tr)
• Sevim, M. (ed), 2002, Gravürlerle Türkiye:IV, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara
• Sevin, V.1991: Yeni Assur Sanatı 1 Mimarlık, TTK, Ankara.
• Turtledove, H.1982: The Cronicle of Theophanes: an english Translation of Anni Mundi, University of Pennsylvania Pres. (books.google.com/books?id=lK5wIPb4 Vi 4C & printsec=frontcover&dq=&as_brr=3&h)
• Howard-Johnston, J.1999: Heraclius Persian Campaigns and the Revival of the East Roman Empire, 622-630, War In History 6; 1, (wih.sagepub.com)
• Umar, B.1982: Türkiye Halkının İlk Çağ Tarihi, Ege Ün. Basın Yayın Yüksek Okulu Yay., İzmir.
• Yüksel, M. ty.: Çukurova’da Türk İslam Eserleri ve Kitabeler, Adana Türk Ocağı Yay., Seri No:1, Adana.
• Whitby, W.1985: “Justinian's Bridge over the Sangarius and the Date of Procopius' de Aedificiis” The Journal of Hellenic Studies 105: 129-148 (links.jstor.org/ sici?sici=0075-4269%281985%29105%3C129%3AJBOTSA%3E2.0.CO%3B2-8)
• Yüksek Mimar Mehmet Pekcan Işık’a, Taşköprü’nün rölöve çizimlerinden yararlanmama izin verdiği için teşekkür ederim.