Türkçede Yönelme Durumu Kaydırımı Ve Çift geçişli Yapılarda Dolaysız Nesne

Yıl 2010, Cilt: 19 Sayı: 1, 309 - 318, 01.03.2010

Öğr.gör. Özge Can Bakırlı Öğr.gör. Dr. G. Songül Ercan

Öz

: Dative Shifting means the replacement of the indirect object by the direct object and double object constructions refer to the usage of the two objects with the verb In such constructions whether the object is the direct or the indirect one can be determined by observing the case marking they take in different grammatical constructions and the regular patterning in relation to the case of the either objects can be defined Thus rules pertaining to the direct and indirect object can be established The purpose of this study is to test the validity of Rude’s 1997 approach on the dative shifting and ditransitive constructions which is assumed to work for Turkish grammar using the database from the natural interactional context By this way it is also aimed to confirm the previous studies on the ditransitive constructions conducted on the Turkish object which have revealed that the Turkish indirect object mostly marked with either ‘ y I’ dative case marker or no case marking at all Key Words: Dative Shifting Double Object Constructions Indirect Object Direct Object

Anahtar Kelimeler

-

TÜRKÇEDE YÖNELME DURUMU KAYDIRIMI VE ÇİFT-GEÇİŞLİ YAPILARDA DOLAYSIZ NESNE

Öz

Yönelme durumu kaydırımı, dolaysız nesnenin dolaylı nesnenin yerini
almasına, çift-geçişli yapılar ise eylemle birlikte iki nesnenin kullanılmasına
gönderimde bulunmaktadır. Bu yapılarda hangi nesnenin dolaylı nesne olduğu farklı
dilbilgisel yapılarda gözlemlenerek söz konusu nesnelerin aldığı durum eklerindeki
düzenlilik örüntüsü ortaya konabilir. Böylece, hangi nesnenin dolaylı hangisinin
dolaysız olduğuna ilişkin kurallar belirlenebilir. Bu çalışma, Türkçedeki çift-nesneli
yapılarda dolaysız nesnenin nasıl belirlendiğini dilbilgisi ve dilbilim yazılarından elde
edilmiş bulgulara gönderme yaparak Türkçe için uygun olduğu önvarsayılan Rude’un
(1997) bu konuya ilişkin araştırma yöntemi çerçevesinde doğal konuşma ortamından
alınan somut örneklerle test etmeyi, bu yolla Türkçede çift-geçişli, ettirgen ve
adlaştırılmış tümleçli karmaşık yapılardaki dolaysız nesnenin büyük çoğunlukta ‘-(y)I’
belirtme durum ekini almasıyla ya da boş belirtme durumuyla belirtildiği saptamalarını
denetlemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yönelme Durumu Kaydırımı, Çift Nesneli Yapılar, Dolaylı Nesne, Dolaysız Nesne

Kaynakça

• Aksan, Y. (1998). Söylem ilkelerinin oluşumunda Türkçe sözdiziminin yönelimleri. XII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, s. 73-78. Ankara: Şafak Matbaası.
• Crystal, D. (1997). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell Publishers.
• Dede, M. (1986). Definiteness and Referentiality in Turkish Verbal Sentences. (içinde) D. Slobin & K. Zimmer (yay. haz.). Studies in Turkish Linguistics. Amsterdam: Benjamins, 147- 164.
• Erkü, F. (1982). Topic, comment and word order in Turkish. Minnesota Papers in Linguistics and Philosophy of Language 8, s. 30-38.
• Erguvanlı, E. E. (1984). The Function of Word Order in Turkish Grammar. California: University of California Press.
• Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London ve New York: Routledge.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish. London: Routledge.
• Özsoy, A. S. (1999). Türkçe Turkish. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Palmer, F. R. (1994). Grammatical Roles and Relations. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rude, N. (1997). ‘Dative Shifting and Double Objects in Sahaptin.’ (içinde) Givon, T. (yay. haz.) Grammatical Relations: A Functionalist Perspective, 323-349. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Vardar, B. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC.