About The Celebrations Hıdrellez And A Ramadan Tradition Going To Ziyaci Rituals Of The “çan” District

Yıl 2011, Cilt: 20 Sayı: 3, 93 - 118, 01.09.2011

Assst. Prof. Dr. Hamdi Güleç Engin Türker

Öz

From folk songs to lullabies from public beliefs to death traditions from handicrafts to people’s meteorologies Folklore searches all the values that direct the folk’s moral and material life as a big fan covering the people Negative effects of communication instruments on our moral and material culture have been in progress by force of modern time Cultural elements should be gathered together protected and searched scientifically even though they are the last remains among the people Folklore products survive today and will survive tomorrow as they survived in the past and they will never die out Çan the district of Çanakkale Province is a very rich and productive area in Folklore products Çan has an important place in point of folk culture values We can see that even today folklore productions keep their dynamism and still survive in the Çan villages which are the furthest settlements of Çan Each of the folklore and popular culture elements which can be saved will build up to be the cultural heritage of the future The circumcision and soldier farewell ceremonies religious and national holidays festivals fairs and camel wrestling along with the practices regarding Hıdrellez and going to Ziyacı have been examined by evaluation It has been seen that folklore products of Çan region show similarities to the cultures of the people living in Caucasia and Central Asia although they are located distances It also presents that Turkish societies living in various parts of the world take their nourishments from the same source Key Words: Çan celebrations belonging to district Hıdrellez going to Ziyacı tradition Özet Halk bilimi türkülerden ninnilere halk inanışlarından doğum ve ölüm geleneklerine el sanatlarından halk meteorolojisine kadar; halkı kucaklayan geniş bir yelpaze gibi onun maddi ve manevi hayatına yön veren bütün değerleri incelemektedir Modern çağın bir gereği olarak haberleşme ve iletişim araçlarının maddi ve manevi kültürümüz üzerindeki olumsuz etkileri devam etmektedir Halk arasında son kalıntılar olsa da bu kültür unsurlarını derlemeli sahip çıkmalı ve bilimsel açılardan değerlendirmeliyiz Halk bilimi ürünleri geçmişte olduğu gibi bugün ve yarında yaşayacak ve yok olmayacaklardır Çanakkale’nin Çan ilçesi halk bilimi ürünleri bakımından oldukça zengin ve verimli bir yöredir Çan halk kültürü değerleri bakımından önemli bir konuma sahiptir Çan’ın en uzak yerleşim merkezleri olan Çan köylerinde bugün bile halk bilimi verimlerinin canlılığını koruduğu ve yaşadığını görmekteyiz Günümüzde kurtarılabilen her halk bilimi ve halk kültürü unsurları geleceğin kültür mirasını oluşturmaktadır Bu çalışmada yöredeki sünnet ve asker uğurlama törenleri dini ve milli bayramlar festival panayır ve deve güreşleriyle Hıdrellez Ziyacıya Çıkma gibi geleneklere ait uygulamalar değerlendirilerek incelenmiştir Çan yöresi halk bilimi ürünlerinin uzak bir coğrafya da olsa Kafkasya ve Orta Asya’da yaşayan Türk halklarının kültürleriyle benzerlik gösterdiği görülmüştür Bu da dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşayan Türk kavimlerinin aynı köklerden beslendiğini ortaya koymaktadır Anahtar Kelimeler: Çan yöreye ait kutlamalar Hıdrellez Ziyacıya çıkma gelenek

Anahtar Kelimeler

-

“ÇAN” YÖRESİNDE KUTLAMA, HIDRELLEZ VE BİR RAMAZAN GELENEĞİ ZİYACIYA ÇIKMA RİTÜELLERİ ÜZERİNE

Öz

Halk bilimi türkülerden ninnilere, halk inanışlarından doğum ve ölüm geleneklerine, el sanatlarından halk meteorolojisine kadar; halkı kucaklayan geniş bir yelpaze gibi onun maddi ve manevi hayatına yön veren bütün değerleri incelemektedir. Modern çağın bir gereği olarak haberleşme ve iletişim araçlarının, maddi ve manevi kültürümüz üzerindeki olumsuz etkileri devam etmektedir. Halk arasında son kalıntılar olsa da bu kültür unsurlarını derlemeli, sahip çıkmalı ve bilimsel açılardan değerlendirmeliyiz. Halk bilimi ürünleri geçmişte olduğu gibi bugün ve yarında yaşayacak ve yok olmayacaklardır. Çanakkale‟nin Çan ilçesi halk bilimi ürünleri bakımından oldukça zengin ve verimli bir yöredir. Çan, halk kültürü değerleri bakımından önemli bir konuma sahiptir. Çan‟ın en uzak yerleşim merkezleri olan Çan köylerinde bugün bile halk bilimi verimlerinin canlılığını koruduğu ve yaşadığını görmekteyiz. Günümüzde kurtarılabilen her halk bilimi ve halk kültürü unsurları geleceğin kültür mirasını oluşturmaktadır. Bu çalışmada yöredeki sünnet ve asker uğurlama törenleri, dini ve milli bayramlar, festival, panayır ve deve güreşleriyle Hıdrellez, Ziyacıya Çıkma gibi geleneklere ait uygulamalar değerlendirilerek incelenmiştir. Çan yöresi halk bilimi ürünlerinin, uzak bir coğrafya da olsa Kafkasya ve Orta Asya‟da yaşayan Türk halklarının kültürleriyle benzerlik gösterdiği görülmüştür. Bu da dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşayan Türk kavimlerinin aynı köklerden beslendiğini ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Çan, yöreye ait kutlamalar, Hıdrellez, Ziyacıya çıkma, gelenek

Kaynakça

• ARAS, Enver (2002), “Türklerde Hıdrellez Geleneği”, Milli Folklor Uluslararası Halk Bilimi Dergisi, 54: 39-54.
• ARTUN, Erman (2000), Adana Halk Kültürü Araştırmaları I, Adana: Adana Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• ARTUN, Erman (2005), Türk Halk Bilimi, İstanbul: Kitabevi Yayınları. ÇAY, Abdulhaluk M. (2010), “Nevruz Geleneği”, http://www.bilgicik.com/yazi/nevruz-gelenegi-prof-dr-abdulhaluk-m-cay/ (24.03.2010)
• ELMA, Nazan (1999), Biga İlçesi Folklor Ürünleri, Unpublished Undergraduate Thesis, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart University.
• ERDEM, Celal (2000), Türk Halk Kültürü Araştırmaları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• GÜNAY, Umay (1995), “Ritüeller ve Hıdırellez”, Milli Folklor Türk Dünyası Folklor Dergisi, 26: 2-3.
• İVGIN, Hayrettin (2000), “Erbain‟den Nevruz‟a, Nevruz‟dan Hıdırellez‟e”, Uluslararası Nevruz Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KALAFAT, Yaşar (2002), “Halk Edebiyatı – Halk İnançları İlişkilerine Dair”, Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri Kitabı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KÖKSAL, Hasan (1985), “Eski Türk Toplumunda Kutsal Değerler ve Kurban Kavramı”, Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler, Ankara (Makale): Konya Kültür ve Turizm Derneği Yayınları, (Haz. Feyzi Halıcı).
• PATLAR, Elif (2006), Çan Folkloru, Unpublished Undergraduate Thesis, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart University.
• SARI, Ayhan (1990), Biga‟da Seya Geleneği, Milli Folklor Dergisi, 6: 50-51.
• SEZEN, Lütfi (2009), “Türk Halk Kültürü (2)”, www.erzurumgazetesi.com.tr/default.asp?page=yazar&id=1244 (15.06.2009).
• SEYIDOĞLU, Bilge (1990), “Hıdırellez”, Milli Kültür, 72: 23-24.
• TÜRKER, Engin (2010), “Çan Yöresi Halk Bilimi Ürünleri”, Post Graduate Thesis Submitted to Department of Turkish Language and Literature, Institute of Social Sciences in Çanakkale Onsekiz Mart University.
• YILMAZ, Mehmet Ali (2005), Aladağ Halk Kültürü Araştırması, Unpublished Post Graduate Thesis, Adana: Çukurova University.
• Yurt Ansiklopedisi, c.III, s. 1802-1927.
• YÜCEL, Ayşe (2002), Türk Dünyasında Hıdırellez Kutlamaları ve İşlevleri, Milli Folklor Uluslararası Halk Bilimi Dergisi, 54: 35–38.