ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENLERİNİN MESLEKİ BAĞLILIK VE TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 2, 482 - 500, 20.10.2024

Gülşah Selin Tümkaya

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1297671

Öz

Bu araştırmada özel eğitim öğretmenlerinin mesleki bağlılıkları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemi Türkiye’nin farklı illerinden katılım göstermeye gönüllü olan ve devlet okullarının farklı kademelerinde çalışan 200 özel eğitim öğretmeninden oluşmuştur. Araştırmada verileri toplamak için, Mesleki Bağlılık Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Envanteri- Eğitimci Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde t testi, Pearson korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmada özel eğitim öğretmenlerinin mesleki bağlılık düzeylerinin ortalamanın üstünde olduğu belirlenmiştir. Özel eğitim öğretmenlerinin, duygusal tükenme düzeylerinin ‘orta’ duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlıktaki tükenmişlik düzeylerinin ise ‘düşük’ olduğu saptanmıştır. Cinsiyetin mesleki bağlılıkta etkili bir değişken olduğu ve kadın özel eğitim öğretmenlerinin mesleki bağlılık düzeylerinin erkek öğretmenlerden daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerini belirlemede cinsiyet değişkeninin bir etkisinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Araştırmada, özel eğitim öğretmenlerinin mesleki bağlılık algıları ile tükenmişliğin; duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt boyutları arasında negatif yönde orta düzeyde; kişisel başarısızlık alt boyutu arasında ise pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Aynı zamanda tükenmişliğin, duygusal tükenme ve kişisel başarısızlık alt boyutlarının mesleki bağlılığın anlamlı bir yordayıcısı olduğu anlaşılmıştır. Özel eğitim öğretmenlerinde mesleki bağlılığı arttırmak için tükenmişliği azaltıcı kurumsal ve bireysel önlemlerin alınması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Mesleki Bağlılık, Özel Eğitim Öğretmeni

EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN PROFESSIONAL COMMITMENT AND BURNOUT LEVELS OF SPECIAL EDUCATION TEACHERS

Öz

In this study, the aim was to examine the relationship between professional commitment and burnout levels of special education teachers. The research was conducted using a correlational survey model. The sample of the study consisted of 200 special education teachers voluntarily participating from different provinces of Türkiye, working at various levels in state schools. To collect data for the study, the Professional Commitment Scale and the Maslach Burnout Inventory - Educator Survey were utilized. Data analysis involved t-tests, Pearson correlations, and multiple linear regression techniques. The study revealed that the professional commitment levels of special education teachers were above average. The emotional exhaustion levels of special education teachers were found to be 'moderate,' while the levels of depersonalization and personal accomplishment burnout were 'low.' Gender was identified as an influential variable in professional commitment, with female special education teachers demonstrating higher levels of professional commitment compared to male teachers. The gender variable was not found to have an effect on determining the burnout levels of special education teachers. The research established a moderately negative relationship between the perceived professional commitment of special education teachers and emotional exhaustion and depersonalization sub-dimensions of burnout, as well as a moderately positive relationship with the personal accomplishment sub-dimension. Additionally, burnout was identified as a significant predictor of professional commitment, specifically emotional exhaustion and personal accomplishment sub-dimensions. To enhance professional commitment among special education teachers, it is recommended to implement institutional and individual measures to reduce burnout.

Anahtar Kelimeler

Burnout, Professional Commitment, Special Education Teacher

Kaynakça

• Akçamete, G., Kaner, S. ve Sucuoğlu, B. (1998, 27-29 Mayıs). Engelli ve engelli olmayan çocuklarla çalışan öğretmenlerin tükenmişlik ve iş doyumu arasındaki ilişkinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. VI. ergonomi kongresi, Ankara, Türkiye. Milli Prodüktivite Merkezi Yayın No:622.
• Akçamete, G., Kaner, S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Nobel Yayınevi.
• Akıncı, M. (2016). Özel eğitim kurumlarında (rehabilitasyon) ve devlet okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri [Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi].
• Akman, T. (2019). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve mesleki doyumlarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Aktaş, H. (2014). Kariyer Safhaları ve demografik değişkenler bağlamında kariyer memnuniyeti ve meslekî bağlılık ilişkisi: Büro yöneticileri, yönetici asistanları ve sekreterler üzerinde bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies,26(1), 195-212. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2236
• Arı, G.S. ve Bal, E.Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(1), 131-148.
• Arslan, G. ve Arslan, G. (2014). Zihin engelli bireylere eğitim veren öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Tokat ili örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2),49-66. http://dx.doi.org/10.12973/jesr.2014.42.4
• Ataç, İ. (2019). Öğretmenlerin denetim odakları ile mesleki bağlılıkları arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi].
• Atahan, K. ve Demirhan, G. (2022). Özel eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğretim duygu durumları, örgütsel destek algıları ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Electronic Journal of Education Sciences, 11(22), 341-360. http://dx.doi.org/10.55605/ejedus.1148815
• Ataman, A. (2005). Özel gereksinimi olan çocuklar ve özel eğitim. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Avşaroğlu, S. ve Mistan, B. (2018). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 10(37), 102-112.
• Aydemir, H., Diken, İ.H., Yıkmış, A., Aksoy, V. ve Özokçu, O. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 68-86. http://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2015.15.0-5000128644
• Babaoğlan, E. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişlik [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi].
• Bashir, L. (2017). Job satisfaction of teachers in relation to professional commitment. The International Journal of Indian Psychology, 4(4), 52-59. http://dx.doi.org/10.25215/0404.007
• Başaran, I. (2001). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin çalışma koşulları. Ege Eğitim Dergisi, 1(1). 41-53. https://doi.org/10.12984/eed.75260
• Baysal, A. (1995). Lise ve dengi okul öğretmenlerinde meslekte tükenmişliğe etki eden faktörler [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi].
• Baysal, A.C. ve Paksoy, M. (1999). Mesleğe ve örgüte bağlılığın çok yönlü incelemesinde Meyer-Allen modeli. İ.Ü. İşletme Fakültesi Dergisi, 28, 1-15.
• Begum, N. ve Alam, M.T. (2021). Professional commitment of teacher educators. Journal of Education: Rabindrabharati University, 24(1), 47-55. https://www.researchgate.net/publication/362411620 Berk, S. ve Aliyev, R. (2022). Özel gereksinimi olan ve tipik gelişen çocuklara eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 767-793. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2022..-968962
• Billingsley, B.S ve Cross, L.H. (1991). Teachers’ decisions to transfer from special to general to general education. The Journal of Special Education, 24(4), 496-511. http://dx.doi.org/10.1177/002246699102400408
• Blau, G. ve Lunz, M. (1998). Testing the incremental effect of professional commitment on intent to leave one’s profession beyond the effects of external, personal and work-related variables. Journal of Vocational Behavior, 52, 260-269. https://doi.org/10.1006/jvbe.1997.1601
• Blau, G.J. (1985). The measurement and prediction of career commitment. Journal of Applied Psychology, 58, 277-288. https://doi.org/10.1111/j.2044-8325.1985.tb00201.x
• Bogler, R. ve Nir, A.E. (2014). The contribution of perceived fit between job demands and abilities to teachers’ commitment and job satisfaction. Educational Management Administration & Leadership, 43(4), 541-560. http://dx.doi.org/10.1177/1741143214535736
• Bogler, R. ve Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teachers’ organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teacher and Teacher Education, 20, 277-289. http://dx.doi.org/10.1016/j.tate.2004.02.003
• Burbidge, K., Engelberg-Moston, T., Stipis, C., Kippin, B. ve Spillman, S. (2009). Organizational and occupational commitment as predictors of volunteer coaches’ burnout. Australian Journal on Volunteering, 14 (2), 1-9.
• Calabrese, R.L. ve Anderson, R.E. (1986). The public school: A source of stress and alienation among female teachers. Urban Education, 21, 30-42. https://doi.org/10.1177/004208598602100103
• Cemaloğlu, N. ve Kayabaşı, Y. (2007). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ile sınıf yönetiminde kullandıkları disiplin modelleri arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 123-155.
• Christensen, L.B., Johnson, R.B. ve Turner, L.A. (2015). Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz [Research methods design and analysis].(A. Aypay, Çev. Ed.). Anı Yayıncılık.
• Conley, S. ve You, S. (2017). Key influences on special education teachers’ intentions to leave: The effects of administrative support and teacher team efficacy in a mediational model. Educational Management Administration & Leadership, 45(3), 521–540. https://doi.org/10.1177/1741143215608859
• Çabuk, A. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi].
• Çalık, C. (2019). Eğitim örgütlerinde mesleki bağlılık, örgütsel bağlılık ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Aydın Üniversitesi].
• Çankıran, S. (2019). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ve iş doyumlarının mesleki benlik saygısı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi].
• Çelebi, E. (2013). Elazığ ve Malatya il merkezinde bulunan özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve ilgili faktörler [Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi].
• Çiftçi Öztürk, D., Meriç, A. ve Meriç, E. (2015). Örgütsel sessizlik, tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Ordu ili özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde bir uygulama. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 996-1007. https://www.researchgate.net/publication/326785731
• Çokluk, Ö. (2001). Engelliler okullarında görev yapan yöneticilerde ve öğretmenlerde tükenmişlik. Özel Eğitim Dergisi, 3(1), 35-47. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000053
• Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve işitme engelliler okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerde tükenmişliğin kestirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi].
• De Lisi, R. ve Soundranayagam, L. (1990). The conceptual structure of sex role stereotypes in college students. Sex Roles: A Journal of Research, 23(11-12), 593–611. https://doi.org/10.1007/BF00289250
• Dere Çiftçi, H. (2015). Özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki yetkinlik ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 1, 221-241. http://doi.org/10.13114/MJH.2015111378
• Dinç, G. (2018). Özel eğitim kurumlarında çalışan özel eğitim öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile öznel iyi oluş düzeylerinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Biruni Üniversitesi].
• Doğan, İ.F., Bakan, İ. ve Oğuz, M. (2017). Çalışanların motivasyonları üzerinde örgütsel bağlılık mı? Mesleki bağlılık mı daha etkili?. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 71-86.
• Dökmen, Z. Y. (2012). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitabevi. Eagly, A.H., Wood, W. ve Diekman, A.B. (2000). Social role theory of sex differences and similarities: A current appraisal. In T. Eckes and H. M. Trautner (Eds.). The developmental social psychology of gender (pp. 123-174). Erbaum.
• Embich, J.L. (2001). The relationship of secondary special education teachers’ roles and factors that lead to professional burnout. Teacher Education and Special Education, 24(1), 58-69. https://doi.org/10.1177/088840640102400109
• Erçek, M.K. (2018). Ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okul güvenliğine ilişkin algılarının örgütsel güven ve mesleki bağlılıkları üzerindeki etkisi [Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi].
• Ergen, Y. (2016). Sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetim becerileri, akademik iyimserlikleri ve mesleki bağlılıkları arasındaki ilişki (Malatya ili örneği) [Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi].
• Erkul, A. (2014). Meslek lisesi öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi [Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi].
• Farber, B.A. (1991). Crisis in education: Stress and burnout in the American teacher. JosseyBass.
• Fitzgerald, S.M., Rumrill, P.D., J.r. ve Schenker, J.D. (2004). Correlational designs in rehabilitation research. Journal of Vocational Rehabilitation, 20(2), 143–150.
• Freudenberger, H.J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30, 159-165. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Friedman, I.A. (1991). High- and low-burnout schools: School culture aspects of teacher burnout. The Journal of Educational Research, 84(6),325–333. https://doi.org/10.1080/00220671.1991.9941813
• Friedman, I.A. ve Farber, B.A. (1992). Professional self-concept as a predictor of teacher burnout. The Journal of Educational Research, 86(1), 28–35. https://doi.org/10.1080/00220671.1992.9941824
• Gargiulo, R.M. ve Wisniewski, L. (1997). Occupational stres and burnout among special educatiors: A rewiew of literature. Journal of Special Education, 31 (3), 325-346. https://doi.org/10.1177/002246699703100303
• Giffords, E.D. (2003). An examination of organizational and Professional commitment among public, not-for-profit, and proprietary social service employee. Administration in Social Work, 27 (3), 5-23. http://dx.doi.org/10.1300/J147v27n03_02
• Girgin, G. (2010). Öğretmenlerde tükenmişliğe etki eden faktörlerin araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (32), 32-48.
• Girgin, G. ve Baysal, A. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi ve bazı değişkenler (İzmir örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 18, 3-15.
• Göç, F.F. (2021). Özel eğitim kurumlarında ve sınıflarında çalışan özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Nevşehir ili örneği [Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi].
• Gupta, M. ve Kulshreshtha, P. (2009). Professional commitment of the primary school teachers. The Primary Teacher, 34(3), 80-86.
• Gündüz, B. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166.
• Harmankaya, S.H. (2018). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin mesleki benlik saygısı ve umut düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi].
• Hastings, R.P. ve Brown, T. (2002). Coping strategies and the impact of challenging behaviors on special educators’ burnout. Mental Retardation, 40, 148–156. http://dx.doi.org/10.1352/0047-6765(2002)040<0148:CSATIO>2.0.CO;2
• Hayes, B. (2010). Organizational and professional commitment of alternatively certified teachers [Doktora Tezi, University of Georgia].
• Hıdıroğlu Özkan, Y. (2021). Öğretmenlerin güçlendirilmesinin örgütsel bağlılık, mesleki bağlılık ve okullardaki örgütsel vatandaşlık üzerindeki etkisi [Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi].
• İnce, N. ve Şahin, A. (2015). Maslach tükenmişlik envanteri-eğitimci formunun Türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385-399. https://doi.org/10.21031/epod.97301
• Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (burnout) sendromu. Istanbul Tıp Dergisi, 68, 29- 32.
• Kadyschuk, R. (1997). Teacher commitment: A study of the organizational commitment, Professional commitment, and union commitment of teachers in public schools in Saskatchewan [Doktora Tezi, University o f Saskatchewan].
• Karacan, A. (2012). Özel eğitim kurumlarındaki eğitilebilir ve öğretilebilir bireylerle çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin incelenmesi “İstanbul ili Anadolu yakası örneği” [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi].
• Karahan, Ş. ve Uyanık Balat, G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 1-14.
• Karaman, N. (2008). Öğretmenlerin mesleklerini algılama biçimleri ve gelecekten beklentileri [Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi].
• Karataş, H. (2009). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri ve çok boyutlu algılanan sosyal destekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi].
• Khan, A.M. ve Hussain, N. (2014). The analysis of the perception of organizational politics among university faculty. International Conference on Social Sciences and Humanities, 569-677.
• Korucu, N. (2005). Türkiye`de özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti veren kurumların karşılaştığı güçlüklerin analizi: Kurum sahipleri, müdür, öğretmen ve aileler açısından [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Kozikoğlu, İ. (2016). Analyzing the relationship between teachers’ self-efficacy perceptions and their professional commitment levels. European Journal of Education Studies, 2(5), 14-28. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.154262
• Kulaksız, A., Dilmaç, B. ve Aydın, A. (2003). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik duygusu üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 15–27.
• Lanchman, R. ve Aranya, N. (1986). Evaluation of alternative models of commitment and job attitudes of professionals. Journal of Occupational Behaviour, 7, 227-243. https://doi.org/10.1002/job.4030070307
• Lee, K., Carswell, J.J. ve Allen N.J. (2000). A meta-analytic review of occupational commitment: Relations with person and work-related variables. Journal of Applied Psychology, 85 (5), 799-811. http://dx.doi.org/10.1037/0021-9010.85.5.799
• Liu, L., Li, C., Long, Y. ve Zhan, C. (2009). Effect of occupational commitment on job burnout of traditional Chinise medicine doctors. Chinese Journal of Industrial Hygiene and Occupational Diseases, 12, 145-148.
• Lortie, D. (1975). School teacher. University of Chicago Press.
• Maslach, C. (1978). Theclient role in staff burnout. Journal of Social Issues, 34, 111-124.
• Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring. Englewood Cliffs, Prentice-Hall.
• Maslach, C, Schaufeli, W.B. ve Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annu Rev Psychol, 52, 397-422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397
• Maslach, C. ve Jackson, S.E. (1984). Burnout in organizational settings. Applied Social Psychology Annual, 5, 133-153.
• Maslach, C., Jackson, S.E. ve Schwab, R.L. (1996). Maslach burnout ınventory educators survey (MBI-ES). C. Maslach, SE. Jackson & MP. Leiter (Eds.), MBI Manual (3rd ed.). Palo Alto, Consulting Psychologists Press.
• MEB (2017). Milli Eğitim Bakanlığı, 2023 Vizyon Belgesi. Erişim adresi: http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf
• Meyer, J.P., Allen, N.J. ve Smith, C.A. (1993). Commitment to organizations and occupations: Extension and test of a three-component conceptualization. Journal of Applied Psychology, 78, 538-551. http://dx.doi.org/10.1037/0021-9010.78.4.538
• Morrow, P.C. ( 1983). Concept redundancy in organizational research: The case of work commitment. Acad Manage Rev, 8, 486-500.
• Mutkins, E.1., Brown, R.F ve Thorsteinsson, E.B. (2011). Stress, depression, workplace and social supports and burnout in intellectual disability support staff. J Intellect Disabil Res., 55(5), 500-10. http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2788.2011.01406.x
• Nichols, A.S. ve Sosnowsky, F.L. (2002). Burnout among special education teachers in self-contained cross-categorical classrooms. Teacher Education and Special Education, 25(1), 71-86. http://dx.doi.org/10.1177/088840640202500108
• Oruç, S. (2007). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Adana ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi].
• Otacıoğlu, S.G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (15), 103–116.
• Örgen, İ. (2020). Ücretli sınıf öğretmenlerinin mesleki ve örgütsel bağlılık düzeylerinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi].
• Özdoğru, M. (2021). Zihinsel engellilerin eğitiminde öğretmenlerin motivasyon durumları. International Journal of Humanities and Education, 7(15), 321-345.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2018). Resmi gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
• Özkan, S.O. (2012). Örgütsel güven ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Kocaeli emniyet müdürlüğü örneği [Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi].
• Özmen, H. (2001). Görme engelliler okullarında görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi].
• Pişkin, Z. ve Parlar, H. (2021). Toplumsal statü ve algı açısından öğretmenlik mesleğinin incelenmesi. Academic Platform Journal of Education and Change, 4(1),1-28.
• Platsidou, M. ve Agaliotis, I.(2008). Burnout, job satisfaction and ınstructional assignment-related sources of stress in Greek special education teachers. International Journal of Disability Development and Education, 55(1), 61-76. https://doi.org/10.1080/10349120701654613
• Polatcı, S., Ardıç, K. ve Tınaz, Z.D. (2007). Tükenmişlik sendromu ve demografik özelliklerin tükenmişlik üzerine etkisi: Tokat orta öğretim kurumlarında bir analiz. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7, 1-22.
• Pugach, M. ve Johnson, L. (1995). Collaborative practitioners, collaborative schools. Love Publishing Company.
• Rani, R. (2019). Professional commitment among teacher educators. Bhartiyam International Journal of Education & Research, 9(1), 2277-1255.
• Sakallı Demirok, M. (2018). Career satisfaction and professional commitment of special education teachers, Qual Quant, 52, 1187-1199. http://dx.doi.org/10.1007/s11135-017-0667-4
• Saraç, I.H. (2018). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi].
• Sarı, H. (2004). An analysis of burnout and job satisfaction among Turkish special school headteachers and teachers, and the factors effecting their burnout and job satisfaction. Educational Studies, 30(3), 291-306. http://dx.doi.org/10.1080/0305569042000224233
• Schwab, R.L., Jackson, S.E. ve Schuler, R.S. (1986). Educator burnout: Sources and consequences. Educational Research Quarterly, 10(3), 14-30.
• Selbi, H.H. (2018). Özel eğitim ve rehabilitasyon, hastanelerde çalışan fizyoterapistler ile aktif çalışan öğretmenlerde yaşam kalitesi, ağrı ve depresyon değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi].
• Shukla, S. (2014). Teaching competency, professional commitment and job satisfaction a study of primary school teachers. IOSR Journal of Research & Method in Education (IOSRJRME), 4(3), 44-64.
• Soini T, Pietarianen, J., Pyhaltö, K., Haverinen, K., Jindal-Snape, D. ve Kontu, E. (2019) Special education teachers’ experienced burnout and perceived fit with the professional community: A 5-year follow-up study. British Educational Research Journal, 45(3), 622-639. https://doi.org/10.1002/berj.3516
• Soner, O. ve Yılmaz, O. (2020). Özel eğitim sınıflarında görev yapan öğretmenlerin psikolojik iyi oluşları ve tükenmişlik düzeyleri. Trakya Eğitim Dergisi, 10(3), 668-682. https://doi.org/10.24315/tred.599742
• Sood, V. ve Anand, A. (2010). Professional commitment among b. ed. teacher educators of Himachal pradesh. E Jjournal of All India Association for Educational Research (EJAIAER), 22(1) http://www.aiaer.net/ejournal/vol22110/7..pdf
• Spickard, A., Gabbe, S.G. ve Christensen, J.F. (2002). Mid-career burnout in generalist and specialist physicians. JAMA, 288(12),1447-1450. http://dx.doi.org/10.1001/jama.288.12.1447
• Sunar, D. (1982). Female stereotypes in United States and Turkey. Journal of Cross Culturel Psychology,13(4), 445-460. https://doi.org/10.1177/0022002182013004004
• Sweeney, J.T. ve Summers, S.L. (2002). The effect of the busy season workload on public accountants’ job burnout. Behavioral Research in Accounting, 14(1), 223-245. http://dx.doi.org/10.2308/bria.2002.14.1.223
• Şahin, F. ve Şahin, D. (2012). Engelli bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1 (2), 275-294.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson Education.
• Tak, B. ve Çiftçioğlu, B.A (2008). Mesleki bağlılık ile çalışanların örgütte kalma niyeti arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 63 (4), 155-178. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002082
• Tindowen, D.J. (2019). Influence of empowerment on teachers’ organizational behaviours. European Journal of Educational Research, 8 (2), 617-631. https://doi.org/10.12973/eu-jer.8.2.617
• Torun, A. (1997). Stres ve tükenmişlik. S. Tevrüz (Ed), Endüstri ve örgüt psikolojisi (ss.43-53). Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Ortak Yayını.
• Tulunay, Ö. (2010). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ve örgütsel bağlılık ve örgütsel iletişim ile ilişkisi [Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi].
• Tümkaya, S. ve Uştu, H. (2016). Tükenmişliğin mesleğe bağlılıkla ilişkisi: Sınıf öğretmenleri üzerine bir araştırma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 272-289. http://dx.doi.org/10.17860/efd.48453
• Uştu, H. ve Tümkaya, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mesleki bağlılık, işten ayrılma niyeti ve bazı sosyo-demografik özelliklerinin örgütsel bağlılığı yordama düzeylerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1262-1274. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330256
• Ünal, A. (2015). İş doyumu, yaşam doyumu ve yaşam anlamı değişkenlerinin ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki bağlılıkları üzerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi].
• Vızlı, C. (2005). Görme engelliler ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlere normal ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması Üsküdar ilçesi örneği [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Yavuz, M. (2019). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 527-556. http://dx.doi.org/10.26466/opus.601008
• Yavuz, M. ve Yıkmış, A. (2021). Özel eğitim öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-19.