27 MAYIS DARBESİ ÖNCESİ CEPHELEŞME HAREKETİ: VATAN CEPHESİ ÖRNEĞİ (1958-1960)

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 2, 872 - 890, 20.10.2024

Doğan İpek

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1447116

Öz

1946’da Demokrat Parti’nin kurulmasıyla çok partili hayata geçiş yapan Türkiye, 1950’de yaşanan iktidar değişimiyle yeni bir döneme adım atmıştı. İktidara gelen Demokrat Parti daha liberal bir politika izlemeye başlamış ve 1950-1954 yılları arasında adeta altın çağını yaşamıştı. O dönemde yapılan yatırımlarla ekonomiye hareket kazandırılmış olmasına rağmen 1954 sonrası büyük oranda dış ticaret açığı verilmişti. İthalat duraklamış, hükümet ciddi oranda kredi arayışına girmiş ve enflasyon giderek yükselmişti. Demokrat Parti’nin 1954 sonrasında sergilediği baskıcı muameleler ve uyguladığı yanlış politikalar 1957 genel seçimine olumsuz bir şekilde yansımıştı. 1958-1960 yılları arasında iktidar partisinin muhalefete karşı sert tavırları aynen devam etmiş ve muhalefetin oluşturmaya çalıştığı Güç Birliği Cephesi üzerinden iktidar-muhalefet atışmaları yaşanmıştı. Demokrat Parti tarafı muhalefetin oluşturduğu Güç Birliği Cephesine karşı ayaklanmış, kin ve husumet cephesi şeklinde adlandırdığı bu harekete karşı “Vatan Cephesi” adında yeni bir oluşumla cevap vermişti. Ayrıca iktidar bir taraftan tüm vatandaşları Vatan Cephesi altında toplamaya çalışırken diğer taraftan Anadolu’nun dört bir yanında Vatan Cephesi ocakları açmaya başlamıştı.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Vatan Cephesi, Güç Birliği, Milli Muhalefet Cephesi

THE POLARIZATION MOVEMENT BEFORE THE 27 MAY COUP: THE EXAMPLE OF THE PATRIOTIC FRONT (1958-1960)

Öz

Having transitioned to a multi-party system with the establishment of the Democrat Party in 1946, Turkey stepped into a new era with the change of government in 1950. The Democrat Party that came to power adopted a more liberal policies and experienced a golden age between 1950 and 1954. Although the economy was boosted by the investments made at the time, a significant trade deficit emerged after 1954. Imports stalled, the government sought substantial credit and inflation steadily increased. The repressive measures and misguided policies implemented by the Democrat Party after 1954 had negative impact on the 1957 general election. The ruling party's harsh stance towards the opposition continued from 1958 to 1960, leading to intense confrontations with the opposition’s Unity Front. Retaliation to the opposition’s Unity Front, which the Democrat Party labeled as the “Front of Hatred and Hostility,” the party established the “Patriotic Front” and attempled to rally all citizens under this new fotmation. In addition, the government began establishing Patriotic Front branches throughout Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Democrat Party, Homeland Front, Union of Forces, National Opposition Fr

Kaynakça

• BCA. 490.1.0.0, 6/28/7
• BCA. 30.1.0.0, 45/270/3.
• BCA.10.9.0.0, 222/690/2.
• BCA. 10.9.0.0, 214/664/3.
• BCA. 10.9.0.0, 215/667/1.
• BCA. 10.9.0.0, 219/678/1.
• TBMM Zabıt Cerideleri, 16.06.1950, Cilt 1, Dönem IX.
• TBMM Zabıt Cerideleri, 27.11.1959, Cilt 10, Dönem XI.
• TBMM Zabıt Cerideleri, 4.12.1959, Cilt 10, Dönem XI.
• TBMM Zabıt Cerideleri, 16.2.1960, Cilt 11, Dönem XI.
• TBMM Zabıt Cerideleri, 21.2.1960, Cilt 12, Dönem XI.
• Afşar, E. (2019). Türk politik tarihinde Demokrat Parti ve 1946 programı. Van Yüzüncü Yıl Üniversite İBBF Dergisi, 4 (8), 273-295.
• Akandere, O. (2010). 1946 Genel Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar II. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 26 (76), 1-26.
• Akıncı, T. (2021). Demokrat Parti (1946-1960). Remzi Kitapevi.
• Albayrak, M. (2004). Türk siyasi tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Phoenix Yayınları.
• Arslan, Z. (2013). Trabzon’da Vatan Cephesi (12 Ekim 1958-27 Mayıs 1960). Karadeniz Araştırmaları, 36(36), 129-148.
• Ataay, F. (2020). Türkiye demokrasi tarihi 1789’dan günümüze. Nika Yayınevi.
• Atabay, M. (2015). Partiler, seçimler, iktidarlar ve müdahalelerle Türk demokrasi tarihi. Paradigma Akademi Yayınları.
• Aydın, A. (2010). Celal Bayar dönemi genel seçimleri ve TBMM (1950-1960) [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Gazi Üniversitesi.
• Aydoğmuş, Ç. (2021). Milli muhalefet cephesine karşı iktidarın yanıtı: Vatan Cephesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8 (3), 1172-1188. https://doi.org/10.46868/atdd.111
• Çavdar, T. (2004). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950. İmge Yayınları.
• Doğaner, Y. (2013). Türk demokrasi tarihinde Vatan Cephesi. Siyasal Kitapevi.
• Ercan, Z. (2013). Demokrat Parti ile ilgili bibliyografya çalışması (1945-1961) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Gaziantep Üniversitesi.
• Goloğlu, M. (2013). Türkiye Cumhuriyeti tarihi- IV demokrasiye geçiş. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kalafat, O. (2021). Türk demokrasi tarihinde ilk cepheleşme hareketleri Güç Birliği-Vatan Cephesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, “Vatan Cephesi mi Kara Kuvvet Cephesi mi”. Ulus, 30 Ekim 1958.
• Kaya, D. (2004). Âşık Veysel. Doğan Gazetecilik.
• Kılıç, A. (2020). “Hatay’da Vatan Cephesi (12 Ekim 1958-27 Mayıs 1960)”. Erdem Ünlen- H. Aytuğ Tokur (Haz.). Anavatana Katılışının 80. Yılında Hatay Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 4-6 Nisan 2019, (ss.117-146), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Koçak, C. (2010). Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları 1945-1950 Cilt 1. İletişim Yayınları.
• Safa, Peyami, “Vatan Cephesi”, Milliyet. 16 Ekim 1958.
• Selvitopi, E. (2019). 1946 Genel seçimleri öncesinde Demokrat Parti- Cumhuriyet Halk Partisi ilişkileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi
• Sönmez, C. S. (2012). Demokrat Parti İktidarının İlk İcraatlarına Bir Örnek: Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Kanun. Yönetim Bilimleri Dergisi, 10 (20), 111-136.
• Şahin, E.- Tunç, B. (2015). Demokrat Parti’nin kuruluş süreci ve DP-CHP siyasi mücadelesi (1945-1967). Sakarya Üniversitesi Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1 (2), 31-69.
• Şeyhanlıoğlu, H. (2020). Türkiye’nin Siyasal Hayatında Demokrat Parti. Kitap Yurdu Doğrudan Yayıncılık.
• Taşpınar, G. (1996). 27 Mayıs 1960 askeri darbesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Tuna, I. (2019). Uşak’ta Vatan Cephesi (12 Ekim 1958-27 Mayıs 1960). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 35 (100), 621- 646. https://doi.org/10.33419/aamd.642480
• Uyar, H. (2012). Türk Siyasal Yaşamında Cepheleşmelere Bir Örnek Vatan Cephesi. Boyut Yayınları.
• Uyar, H. (2017). Demokrat Parti İktidarında CHP 1950-1960. Doğan Kitap Yayınları.
• Yarar, A. (2021). Türkiye’de çok partili siyasal yaşama geçiş: Demokrat Parti örneği ve demokratikleşme sürecine etkileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Yücel, M. (2001). Demokrat Parti. Ülke Kitapları.
• Yüksel, E. (2018). Millî Mücadele’den 27 Mayıs’a bir siyasetçi: Refik Koraltan. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.