AHMET HAMDİ TANPINAR'S CONCEPT OF CULTURE IN THE LIGHT OF CULTURE-ORIENTED APPROACHES

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 2, 763 - 774, 20.10.2024

Cüneyt Arslan , Hazal Yürüklü

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1483863

Öz

Cultural criticism, which was conceptualized in the middle of the 20th century, has established its place in both social sciences and literary studies with the studies carried out under the leadership of the Frankfurt School and the British Institute of Cultural Studies. Contrary to the studies carried out in Western Europe, the national aspect of cultural criticism theory, which has made a cautious progress in Türkiye, is conveyed in the light of the studies written by Ahmet Hamdi Tanpınar. Ahmet Hamdi Tanpınar, one of the precedent values of Turkish literature, presents not only the concept of culture in the context of cultural criticism but also his own cultural imagination to the reader through the characters in his literary works. Ahmet Hamdi Tanpınar's notion of culture has been analysed using mixed research methods in the study, which aims to determine the practicality of Tanpınar's concept of culture with the findings obtained by comparing the progression of Turkish culture with that of the West. While cultural criticism serves as a bridge in order to understand author's transition process of the concept of culture from theory to practice, and it is anticipated that future studies will benefit from this analysis in comprehending Tanpınar's concept of culture.

Anahtar Kelimeler

Concept of Culture, Literatüre, Tanpınar, History of Science and Culture, Cultural Criticism

KÜLTÜR ODAKLI YAKLAŞIMLAR IŞIĞINDA AHMET HAMDİ TANPINAR’IN KÜLTÜR KAVRAMI

Öz

Kavramsallaşması 20. yüzyılın ortalarını bulan kültür eleştirisi, Frankfurt Okulu ve İngiliz Kültürel Çalışmalar Enstitüsü öncülüğünde yürütülen çalışmalar ile beraber hem sosyal bilimler hem de edebî çalışmalar sahasında kendisine yer bulmuştur. Batı Avrupa’da yürütülen çalışmaların aksine Türkiye’de temkinli bir ilerleme kat eden kültür eleştirisi kuramının, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kaleme aldığı çalışmalar ışığında ulusal boyutu aktarılmaktadır. Türk edebiyatının emsal değerlerinden Ahmet Hamdi Tanpınar kültür kavramını kültürel eleştiri izleğinde ortaya koyarken kendi kültür tahayyülünü de edebî eserlerinde karakterleri üzerinden okuyucuya sunmaktadır. Kaleme alınan çalışmada Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kültür mefhumu tahlil edilirken karma araştırma yöntemleri kullanılmış, Türk kültürünün ilerleyişinin batı ile mukayesesi neticesinde elde edilen bulgular ile Tanpınar’ın kültür kavramının pratiğe uygunluğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Yazarın kültür kavramının teoriden pratiğe geçiş sürecinin anlaşılması adına kültür eleştirisi köprü görevi görürken bundan sonra yapılacak çalışmalarda Tanpınar’ın kültür kavramının anlaşılması adına yardımcı olması öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür Kavramı, Edebiyat, Tanpınar, Bilim ve Kültür Tarihi, Kültür Eleştirisi

Kaynakça

• Adorno, T. ve Horkheimer, M. (2013). Teori ve pratik üzerine bir tartışma. (Çev. Kılıç, O.). Metis Yayınları.
• Adorno, T. W. (2007). Kültür endüstrisi. (Çev. Ülner, N. Tüzel, M. Gen, E.). İletişim Yayınları.
• Adorno, T. W. (2016). Negatif diyalektik. (Çev. Öztürk, Ş.). Metis Yayınları.
• Adorno, T. W. (2011). Otoritaryen kişilik üzerine. (Çev. Şahiner, D.). Say Yayınları.
• Arslan, C. ve Yürüklü H. (2020). Ahmet Hamdi Tanpınar ve Thomas Bernhard’ın bakış açısıyla modernleşmenin edebî eleştirisi. The Journal of Academic Social Science Studies, (81), ss.165-177. http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.45691
• Arslan, C. (2014). Der Mann ohne eigenschaften und die wissenschaftliche weltauffassung. Springer Vienna.
• Arslan, C. (2016). Psikolojinin edebileşmesi. Arthur Schnitzler ve hastalık imgesi. Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Bachelard, G. (1996). Mekânın poetikası. (Çev. Derman, A.). Kesit Yayıncılık.
• Birol, E. (1962). Tanpınar'ın eserlerinde adları geçen garplı sanat ve fikir adamları. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (12), 97-120.
• Boas, F. (1944). The mind of primitive man. The Macmillan Company.
• Burke, P. (2008). Kültür tarihi. (Çev. Tunçay, M.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chomsky, N. (2002). Dil ve sorumluluk. (Çev. Özasya, Hüsnü.). Ekin Yayınları.
• Damrosch, L. (2011). J. Jacques Rousseau. (Çev. Özköprülü, Ö.). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Eagleton, T. (2011). Tanrının ölümü ve kültür. (Çev. Dingiloğlu, S.). Yordam Kitap.
• Eco, U. (2021). Foucault sarkacı. (Çev. Karadeniz, Ş.). Can Yayınları.
• Enginün, İ. ve Kerman, Z. (2018). Günlüklerin ışığında Tanpınar’la baş başa. Dergâh Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2021). Safahat. TBMM Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Bilginin arkeolojisi. (2. Baskı) (Çev. Urhan, V.). Ayrıntı Yayınları.
• Fromm, E. (1990). Sağlıklı toplum. (Çev. Salman, Y. Tanrısever, Z.). Payel Yayınları.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane defterleri. (Çev. Somer, K.). Onur Yayınları.
• Haldun, İ. (1997). Mukaddime I. MEB Yayınları.
• Hegel, F. (2005). Tinin fenomelojisi. (Çev. Bozkurt, N.). Say Yayınları.
• Hertz, F. (1915). Rasse und kultur. Alfred Kröner Verlag in Leipzig.
• Hoggart, R. (1957). The uses of literacy. Penguin Books Ltd.
• Horkheimer, M. (2005). Geleneksel ve eleştirel kuram. (Çev. Tüzel, M.). Yapı Kredi Yayınları.
• İlhan, M. (2017). Hatırlamadan hayale Tanpınar estetiği ve sözlü kültür. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (42), 183-199. https://doi.org/10.21563/sutad.368603
• Kaplan, M. ve diğerleri. (1988). Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II. Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Köroğlu, K. (2012). Eski Mezopotamya tarihi. İletişim Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (1994). Irk, tarih, kültür. (Çev. Bayrı, H. Erdem, R. Oyacıoğlu, A. Ergüden, I.). Metis Yayınevi.
• Samsakçı, M. (2011). Kültürel devamlılık ve zevk inkırazı bağlamında Tanpınar’da Türk mimarisi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (3), 179-222.
• Ortaylı, İ. (2008). Avrupa ve biz. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ponting, C. (2011). Dünya tarihi. (Çev. Özbilen, B. E.). Alfa Yayınları.
• Pyne, S. (2019). J. Fire: a brief history, NewSouth Publishing.
• Raymond, W. (1993). Kültür, (Çev. Aydın, S.). İmge Kitabevi.
• Sağlam, M. H. (2022). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın beş şehir denemesinde millî kültür. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 6(2), 236-269. http://dx.doi.org/10.30830/tobider.sayi.11.12
• Spinoza, B. (2011). Etika. (4. Baskı) (Çev. Ülken, H. Z.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Spurk, J. (2002). Toplumsal aklın eleştirisi. (Çev. Ergüden, I.). Versus Kitap.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19. Asır Türk Edebiyat Tarihi. Çağlayan Kitabevi.
• Tanpınar, A. H. (2014). Beş şehir. Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat üzerine makaleler. Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2013). Huzur. Dergâh Yayınları.
• Thompson, E. P. (2015). İngiliz işçi sınıfının oluşumu. (Çev. Kocabaşoğlu, U.). İletişim Yayınları.
• Uçman, A. ve İnci, H. (2008). Bir gül bu karanlıklarda Tanpınar üzerine yazılar. 3F Yayınları.
• Ünver, S. (1980). Yahya Kemal’in dünyası. Tarih ve Kültür Yayınları.