Turunçgil Tristeza Virüs Hastalığı; Türkiye Turunçgil Tarımı İçin Potansiyel Bir Tehlike

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 2, 177 - 188, 06.01.1019

Orhan Bozan , Johana Yiceth Medina Gil Nüket Önelge

Öz

Turunçgil çeşitleri hem dünya hem Türkiye için oldukça önemli meyve guruplarından
bir tanesidir. Türkiye’de yüzde 80’den fazla bir oranda üretim yapıldığı yer
Akdeniz bölgesidir. Bunu Ege ve Karadeniz Bölgesi takip etmektedir. Turunçgillerde
önemli hastalıklardan bir tanesi Turunçgil
tristeza virüsüdür (CTV). Turunçgil tristeza virüsü ülkemizde henüz epidemi
yapmamış olmasına rağmen onlarca yıl boyunca dünyada birçok ülkede önemli
ekonomik kayıplara neden olmuştur. Şimdiye Kadar CTV’nin 100 milyondan fazla
turunçgil ağacına etkilediği düşünülmektedir. CTV, turunçgillerde en önemli
anaçlardan biri olan turunç anacının hastalığıdır. Türkiye’de turunçgil
tarımının %84’ünün gerçekleştirildiği Akdeniz bölgesinde % 99 oranında turunç
anacı kullanılmaktadır. Hastalığı taşıyan vektörlerden Aphis gossypii ülkemizde varlığı belirlenmiştir. CTV’nin en önemli
vektörü Toxoptera citricida Portekiz’in
kuzeyinden Akdeniz havzasına giriş yapmış olup yıllar içerisinde İspanyanın
kuzeyine ulaşmış bulunmaktadır. Son yapılan çalışmalarda hastalığın hafif, orta
ve şiddetli ırklarının Doğu Akdeniz Bölgesi izolatlarında bir karışım halinde
bulunduğu belirlenmiştir. CTV’yi taşıyabilen vektörün ülkemizde bulunması,
CTV’nin etkin vektörünün Portekiz’den diğer ülkelere yayılması, ülkemizde
yüksek oranda turunç anacı kullanılması ve son yapılan çalışmalarda ülkemiz CTV
izolatlarında orta şiddetli ve şiddetli ırkların da varlığının belirlenmesi
hastalığın büyük bir epidemi yapması açısından potansiyel bir tehlike olarak
görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

CTV, Turunçgil, Turkey, vektör

Kaynakça

• Abbas M., Khan M. M., Fatima B., Iftikhar Y., Mughal S. M., Jaskan, M. J., Khan I. A. ave Abbas, H. 2008. Elimination of Citrus tristeza closterovirus (CTV) and production of certified citrus plants through shoot-tip micrografting. Pakistan Journal of Botany 40 (3): 1301-1312.
• Albiach-Marti, M. R., Guerri, J., Hermoso de Mendoza, A., Laigret, F., Ballester-Olmos, J. F. ve Moreno, P. 2000b. Aphid transmission alters the genomic and defective RNA populations of Citrus tristeza virus. Phytopathology. 90: 134-138.
• Ayllón M. A., López C., Navas-Castillo J., Garnsey S., M. Guerri J., Flores R. ve Moreno P., 2001. Polymorphism of the 5' terminal region of Citrus tristeza virus (CVT) RNA: Incidence of three sequences types in isolates of different origin and pathogenicity. Arch. Virology. 146: 27-40.
• Azeri T., Heper E., 1978. Ege Bölgesinde Satsuma Mandarinlerinde Görülen Virüs Hastalıklarının Tanımı, Yayılışı, Ekonomik Önemi Üzerinde Araştırmalar. Tübitak, TOAG, Yayın No,389, Seri No, 79, Ankara: 58 p.
• Azeri T. Ve Karaca Y., 1978. Investigation on the Tristeza (quick decline) virus diseases in Satsuma mandarins: its definition crop losses and and determination of the strains in Izmir provinces. J. Turkish Phytopath. Vol. 7 (2 ) 51-68.
• Azeri T., 1981. Decline Of Satsuma Mandarin Orange In Turkey. J. Turkish Phytopath. Vol. 10, Num. 1, 37-44.
• Azeri T., 1984. İzmir İlindeki Satsuma Mandarinlerinde Göçüren (Tristeza =Quick Decline) Hastalığının Zarar Derecesi, Tanımı, Dağılışı ve Farklı Irklarının Saptanması Üzerindeki Araştırmalar. Tarım ve Orman Bakanlığı. Zirai Mücadele Zirai Karantina Araştırma Eserleri Serisi, No, 45. Ankara: 99 p.
• Baloğlu S., 1988. Doğu Akdeniz Bölgesi Turunçgillerde Turunçgil tristeza virüs hastalığının Serolojik: Yöntemlerle (ELISA Ve Sds- Immunodiffusion Testleri) Saptanması. Doktora Tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 188 S.
• Bar-Joseph M. ve Loebenstein G., 1973. Effects of strain, source plant, and temperature on transmissibility of Citrus tristeza virus by melon aphid. Phytopathology 63: 716-720.
• Bar-Joseph, M., S.M. Garnsey ve D. Gonsalves. 1979. The Closteroviruses: A Distinct Group Of Elongated Plant Viruses. Advances In Virus Research. 25: 93-168.
• Bar-Joseph, M., Marcus R. ve Lee R.F., 1989. The Continuous Challenge Of Citrus tristeza virus Control. Annu. Rev. Phytopath. 27: 291-316.
• Bar-Joseph M. ve R.F. Lee. 1990. Citrus Tristeza Virus. Description Of Plant Viruses. No. 353. Common Wealth Mycological Institute/Association Of Applied Biologists. Kew, Surrey, Uk.
• Bové C, Vogel R, Albertini D. ve Bove J. M. 1988. Discovery of a strain of Tristeza virus (K) inducing no symptoms in Mexican lime. Proc. Int. Organ. Citrus Virol. 10:14–16.
• Bozan, O., 2002. Aşağı Seyhan Ovasında Turunçgil Tristeza Virus (Ctv) Hastalığının Sörveyi Ve Tanısı Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 88 P.
• Broadbent P, Brlansky R.H. ve Indsto J., 1996. Biological characterization of Australian isolates of Citrus tristeza virus and separation of subisolates by single aphid transmissions. Plant Dis. 80: 329-333.
• Cambra, M., E. Camarasa, M.T. Gorris, S.M. Garnsey ve E. Corbenell,1991. Comparison of different immunosorbent assays for Citrus tristeza virus (CTV) using CTV-specific monoclonal and polyclonalantibodies. In Proc. 11th Int. Organ. Citrus Virol. (Eds. R. H. Brlansky, R. I. Lee and L. W. Timmer). IOCV, Riverside, CA, p. 38-45.
• Cambra, M., Camarasa, E., Gorris, M. T., Garnsey, S. M.,Gumpf, D. J. ve Tsai, M. C., 1993. Epitope diversity of isolates of Citrus tristeza virus (CTV) in Spain. In: Moreno, P., da Graça, J., Timmer, L. W. (Eds.), Proceedings of the 12th International Conference Organ Citrus Virology, IOCV. Riverside, pp. 33–38
• Cambra M., ve P. Moreno. 2000. Tristeza. In: P Moreno, N. Durán-Vila (eds.). Enfermedades de los cítricos. Monografía de la Sociedad Española de Fitopatología. N°2. Madrid. Ediciones Mundi-Prensa. 213 pp.
• Cengiz A., Tekinel N., Dolar M. S. ve Nas Y. Z., 1976. Akdeniz Bölgesinde Turunçgil virüs hastalıkları üzerine araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 16. (2): 63-79.
• Çevik Bayram, Nejla Yard ve Savaş Korkmaz, 2013. The First Identified Citrus tristeza virus Isolate Of Turkey Contains A Mixture Of Mild And Severe Strains Plant Pathol. J. 29(1) : 31-41 (2013).
• Çınar, A., Kersting, U., Önelge, N., Korkmaz, S., ve Saş, G., 1993. Citrus Virus And Virus Like Diseases In The Eastern Mediterranean Region Of Turkey. In: P. Moreno, J. V. Da Graca And L. W. Timmer, (Eds.), Proc.12 Conf. Iocv, Riverside, Ca, Usa, Pp. 397-400.
• Dodds ve Bar-Joseph, 1983. Double-stranded RNA from plants infected with closteroviruses. Phytopathology. 73, 419-423.
• Dolar S. M., 1976. Adana, Antalya, Hatay ve İçel İlleri Turunçgil Alanlarında Turunçgil göçüren Hastalığı (Tristeza) ‘nın Konukçuları, Yayılışı, Simptomları, Zarar Derecesi, Geçiş Yolları ve Koruma Çareleri Üzerine Araştırmalar. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Araştırma Eserleri Serisi No:40, Kemal Matbaası, Adana, 43 p.
• Garnsey S. M. ve Lee R. F., 1988. Tristeza. 48-50. In: Compendium Of Citrus Diseases. J. O. Whiteside, S. M. Garnsey, L. W. Timmer (Eds). Aps Press. 80 Pp.
• Garnsey S.M., Permar T.A., Cambra M. ve Henderson C.T., 1993. Direct Tissue Blot İmmunoassay (DTBIA) For Detection Of Citrus tristeza virus (Ctv). Th Proceedings Of The 12 Conf. Of Iocv (India 1998): 39-50.
• Garnsey S. M., Hilf M. E., Karasev A. V., Pappu H. R., Gumpf D. J. ve Niblett, C. L., 1995. Characterization of Citrus tristeza virus subgenomic RNAs in infected tissue. Virology 208, 576-582.
• Garnsey S. M., Gottwald T. R. ve Yokomi R. K. 1998. Control strategies for Citrus tristeza virus. In: Plants virus disease Control (Hadidi, A., Khetrapal, R. and Koganezawa, K., eds.). APS Press, St. Paul, USA. pp: 639-658.
• Gil, 2018. Doğu Akdeniz Bölgesinde Turunçgil Tristeza Virüsünün Yeni İzolatlarının Belirlenmesi ve Bu İzolatların Moleküler Karakterizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, 109 S.
• Gonsalves D., Purcifull D. E. ve Garnsey, S. M. 1978. Purification and serology of Citrus tristeza virus. Phytopathology 68: 553-559.
• Gottwald T. R., Garnsey S. M., Cambra M., Moreno P., Irey, M. ve Borbón J. 1996. Differential effects of Toxoptera citricida vs. Aphis gossypii on temporal increase and spatial patterns of spread of Citrus tristeza. In: Proc. Of the 13th Conference of the International Organization of Citrus Virologists (da Graça, J.V., Moreno, P. and Yokomi, R.K., eds), IOCV, Riverside, CA. pp: 120-129.
• Gottwald T. R., Garnsey S. M., ve Borbón, J., 1998. Increase And Patterns Of Spread Of Citrus tristeza virus Infections In Costa Rica And The Dominican Republic In The Presence Of The Brown Citrus Aphid, Toxoptera Citricida. Phytopathology 88:621-636.
• Göksu B., Kamberoğlu M. A., Yeşiloğlu T. ve Y. Aka Kaçar. 2017. Bazı Turunçgil Melezlerinde Turuçgil tristeza virüsü (Citrus tristeza virus, CTV)’ne Dayanıklılığın RAPD Markörleri ile Belirlenmesi. Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji Dergisi 1308-6561, 1 (1): 32-37, 2017
• Güllü M., 1990. Surveying and Indexing of Virus Diseases on Navel Orange and Satsuma Mandarin Trees In East Mediterranean Region, PhD Thesis, Cukurova University, Adana-Turkey
• Harper S. J. , T. E. Dawson ve P. A. Mooney. 2008. Molecular Analysis of the Coat Protein and Minor Coat Protein Genes of New Zealand Citrus tristeza virus Isolates that Overcome the Resistance of Poncirus trifoliata (L.) Raf. Australasian Plant Pathology, 2008, Volume 37, Number 4, Page 379
• Hermoso de Mendoza A., Ballester-Olmos J.F. ve Pina J.A.,1984. Transmission of Citrus tristeza virus by Aphids (Homoptera, Aphididae) in Spain. En: Proceedings of the 9th Conference of the International Organization of Citrus Virologists (Garnsey SM, Timmer LW, Dodds JA, Eds). Riverside, CA, USA: IOCV, pp. 23-27.
• Hermoso de Mendoza A., Ballester-Olmos J.F., Pina J.A., Serra J.A. ve Fuertes C., 1988b. Difference in Transmission Efficiency of Citrus tristeza virus by Aphis gossypii Using Sweet Orange, Mandarin or Lemon Trees as Donor or Receptor Host Plant. En: Proceedings of the 10th Conference of the International Organization of Citrus Virologists (Timmer LW, Garnsey SM, Navarro L, Eds). Riverside, CA, USA: IOCV, pp. 62-64.
• Ilharco, F. A., Sousa-Silva, C. R., and Alvarez-Alvarez, A. (2005). First Report on Toxoptera citricidus (Kirkaldy) in Spain and Continental Portugal (Homoptera, Aphidoidea). Agric. Lus 51, 19–21. doi: 10.1111/epp.12181
• İnce E., 1999. Detection of CTV with dsRNA Analysis in the East Mediterranean region; Studies on Detection of Strains, Effect of Different Hosts on dsRNA Pattern and Detection of Appropriate Time in Natural Condition, University of Cukurova, PhD Thesis, Adana. Turkey.
• Kamberoğlu, A.M., 2000. Turunçgil Tristeza Virüs (CTV) Irklarına Spesifik Monoklonal Antibodylerin Üretilmesi Ve Ctv Irklarının Tanılanmasında Kullanılması. Doktora Tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, 93 S.
• Karasev, A.V., Boyko, V.P., Gowda, S., Nıkolaeva, O.V., Hılf, M.E., Koonın, E.V., Niblett, C.L., Cline, K., Gumpf, D.J., Lee, R.F., Garnsey, S.M., Lewandowsky, D.J. ve Dawson, W.O. 1995. Complete Sequence of the Citrus tristeza virus RNA genome. Virology 208: 511-520.
• Korkmaz, S., 2002. Turunçgil Tristeza virüsünün dört farklı ırkının biyolojik özelliklerinin ve dsRNA yapılarının belirlenmesi üzerine araştırmalar. IX. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, Tekirdağ, s. 135-144
• Korkmaz Savaş, Bayram Cevik, Serkan Onder ve N. Kemal, 2008. Biological, Serological, And Molecular Characterization Of Citrus Tristeza Virus Isolates From Different Citrus Cultivation Regions Of Turkey, Turk J Agric For 32 (2008) 369-379.
• Loeza Kuk. E.; Palacios, T. E. C.; Ochoa, M. D. L.; Mora, A. G.; Gutierrez, E. M. A.; Febres, V. J.; Moore, G. A. ve Alvarez, R. R. 2008. Molecular characterization of Citrus tristeza virus isolates from Veracruz and Tamaulipas Status, Mexico. In: Hilf, M. E.; Duran, A. N. and Rocha, P. M. (eds). Proceedings of the 15th Conference of the International Organization of Citrus Virologists. California, USA. 407-411p
• Matthews, R.E.F. 1991. Plant Virology, 3th Edn.. Academic Press, New York, 835 pp.
• Moreira S., 1965. Virus diseases of citrus (Report to the Government of Turkey). Report of F.A.O., Rome.
• Moreno P.S., Ambros, M.R. Albıach-Martı, J. Guerrı And L. Pena, 2008. Citrus tristeza virus: A Pathogen That Changed The Course Of The Citrus Industry. Molecular Plant Pathology 9: 251-268.
• Müller G. W. , A. S. Costa, E. W. Kitajima, and I. J. B. Camargo.1947. Additional Evidence that Tristeza Virus Multiplies in Passiflora spp. International Organization of Citrus Virologists Conference Proceedingsn(1957-2010), 6(6)
• Niblett C.L., Genc H., Cevik B., Halbert S., Brown L.,. Nolasco G., Bonacalz B., Manjunath K. L., Febres V. J., Pappu H. R. Ve R. F. Lee., 2000. Progress on strain differentiation of Citrus tristeza virus and its application to the epidemiology of Citrus tristeza disease. Virus Research. Volume 71, Issues 1–2, 2000, Pages 97-106.
• Nikolaeva O.V., A.V. Karasev, S.M. Garnsey And R.F. Lee, 1998. Serological Differentiation Of The Citrus tristeza virus Isolates Causing Stem Pitting In Sweet Orange. Plant Dis. 82:1276-1280.
• Norman, P.A., 1963. Report To The Government Of Turkey On Citrus Virus Diseases. Fao Report No: 1641. 16pp.
• Önder S. ve S. Korkmaz. 2008. Edremit Körfez Bölgesi’ndeki Satsuma Owari Mandarinlerinde Yaygın Olan Virüs ve Viroid Hastalıklarının Biyolojik ve Serolojik Yöntemlerle Saptanması. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. 2008:5(2)pp205-214.
• Özalp Ve O., Azeri, 1967. Ege Bölgesinde Turunçgil Virüs Hastalıkları Surveyi, Bitki Koruma Bülteni, 7(4) 167-187.
• Permar, T. A., Garnsey, S. M., Gumpf, D. J. and Lee, R. F. 1990. A monoclonal antibody that discriminates strains of Citrus tristeza virus. Phytopathology 80:224-228.
• Raccah, B., Loebenstein, G., Bar-Joseph, M. 1976. Transmission of Citrus tristeza virus by the melon aphid. Phytopathology 66: 1102-1104.
• Reichert I., 1958. The Citrus Virus Diseases in the Mediterranean region and the new world. FAO. Plant Protec. Bull. Vol VI. No.11: 180-183.
• Roistacher, C. N. and M. Bar-Joseph. 1987. Aphid transmission of Citrus tristeza virus: A review. Phytophylactica 19: 163-167
• Roistacher C. N., 1991. Graft-Transmissible Diseases Of Citrus. In: Handbook For Detection And Diagnosis. Fao, Rome.
• Rocha-Pena, M. A., Lee, R. F., Lastra, R., Niblett, C. L., Ochoa-Corona, F. M., Garnsey, S. M. and Yokomi, R. K. 1995. Citrus tristeza virus and its aphid vector Toxoptera citricida: threats to citrus production in the Caribbean and Central and North America. Plant Dis. 79: 437-445.
• Ruiz Garcia. N.; Mora, A. G.; Rivas, V. P.; Góngora, C. C.; Loeza, K. E.; Ochoa, M. D.; Ramírez, V. G.; Gutiérrez, E. A. y Álvarez, R. R. 2009. Sensibilidad de inmunoimpresión-ELISA y DAS-ELISA en el diagnostico del Virus tristeza de cítricos en Tamaulipas, México. Revista Chapingo. Serie Horticultura. 15(1):41-47.
• Satar S., 1997. Transmission of different Citrus tristeza virus isolates by Aphis gossypii in laboratory conditions. M.Sc. Thesis, University of Cukurova. Adana, Turkey.
• Sertkaya G. 2001. Doğu akdeniz Bölgesinde Turunçgil Tristeza (Göçüren) Closterovirus (CTV) hastalığının durumu. Türkiye IX Fitoğatoloji Kongresi Trakya Üniversitesi Yayınlar N: 545 Tekirdağ 525-535
• Turgut O. ve Baloğlu S. 2009. Türkiye’de Turunçgil tristeza virüs Hastalığının Mevcut Durumunun Serolojik Ve Moleküler Yöntemlerle Belirlenmesi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2009 Cilt:22-228
• Turunçggil Tanıtım Gurubu, 2016. Http://Www.Freshplaza.Com/Article/ 166838/Turkish-Citrus-Fruit-To-Expand-Sales-İn-Uae
• Türktob, 2017. Https://Www.Turktob.Org.Tr/ Dergi/Makaleler/Dergi22/6-11.Pdf
• Tüik Stat, 2017. Http://Www.Tuik.Gov.Tr/ Pretablo.Do?Alt_İd=1001
• Vela, C., Cambra, M., Cortes, E., Moreno, P., Miguet, J.G., Perez de San Roman, C. and Sanz, A. 1986. Production and characterization of monoclonal antibodies specific for Citrus tristeza virus and their use in diagnosis. J. Gen.Virol. 67: 91-96.
• Wallace, J.M., Oberholzer, P.C.J. ve Hofmeyer, J.D.J. 1956. Distribution of viruses of tristeza and other diseases of citrus in propagative material. Plant Disease Reporter 40: 3-9.
• Yılmaz, M.A., Baloğlu, S., Uygun, N., Ve Çınar, A., 1990. Doğu Akdeniz Bölgesi Turunçgillerde Zararlı Tristeza virus Hastalığının Yaprak Bitleri İle Taşınması. Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 5(3); 81-94.
• Yumruktepe R., 1993. Doğu Akdeniz Bölgesi Turunçgil Bahçelerinde Zararlı Yaprak Biti (Hom., Aphididae) Türleri, Tanınmaları, Yayılışları, Doğal Düşmanları, Populasyon Dalgalanmaları Ve Kimyasal Mücadelesi Üzerinde Araştırmalar. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü,(Doktora Tezi) Adana