Türkiye’de Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarını Etkileyen Faktörler: Bir Meta-Analiz Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 183 - 202, 26.10.2019

Yılmaz Sarıer Şengül Uysal Adem Çilek

Öz

Örgütlerin başarılı olabilmeleri için çalışanların
görev gereği gerçekleştirdiği davranışların ötesinde ve gönüllülük esasına
dayanan örgütsel vatandaşlık davranışları göstermeleri gerekmektedir.
Çalışmada, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını etkilediği
değerlendirilen, okul müdürünün liderliği, örgütsel adalet, örgütsel güven,
örgüt kültürü, tükenmişlik ve örgütsel sinizm değişkenlerinin meta analiz
yöntemi ile incelenmesi ve bireysel çalışmaların toplam değerini belirleyerek
büyük resmin ortaya konulması amaçlanmıştır. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık
davranışlarını olumlu yönde etkileyen değişkenler (okul müdürünün liderliği,
örgütsel adalet, örgütsel güven, örgüt kültürü) 
arasında pozitif yönde orta düzeyde (r=.397) bir ilişki bulunurken,
olumsuz yönde etkileyen değişkenler (tükenmişlik ve örgütsel sinizm) arasında
ise negatif yönde zayıf düzeyde (r=-.137) ilişkinin olduğu belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

örgütsel vatandaşlık, liderlik, öğretmen

Kaynakça

• Abili, K. H., Shateri, K., Yozbashi, A., & Faraji-DehSorkhi, H. (2009). Organizational citizenship behavior: Characteristics, dimensions and outcomes,1st National Conference of Management of Organizational Citizenship Behavior.
• Adams, J. S. (965). Inequity in Social Exchange, L. Berkowitz (Ed.), Advances in Experimental Social Psychology, Cilt: 2, New York, 267-299.
• Akyüz, B. (2012). Hizmetkâr liderlik davranışlarının örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık davranışları ve performans üzerine etkisi: Eğitim sektörü üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Allison, B. J., Voss, R. S., & Dryer, S. (2001). Student classroom and career success: The role of organizational citizenship behavior. Journal of Education for Business, 76(2), 282-288.
• Altunbaş, A. (2009). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve çalışma değerlerinin analizi (Altındağ İlçesi Örneği), Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arlı, D. (2011). Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Örgüt Kültürü Algıları ve Örgütsel Güven Düzeyleri Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Avcı, A. (2016). Örgüt kültürünün örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Journal of Human Sciences, 13(3), 5373-5398.
• Atalay, İ. (2005). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon: Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ateş, Z. (2004). Organizasyonlarda algılanan örgütsel adaletin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkileri ve Kayseri’de bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri
• Ay, B. (2007). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE, Afyon.
• Aydın, M. (1993). Çağdaş eğitim denetimi. Geliştirilmiş 3. Baskı. Ankara: Eğitim Araştırma Yayın Danışmanlık A.Ş.
• Aydın, A. (2004). Düşünce tarihi ve insan doğası. Ankara: PegemA yayınları .
• Baltaş, A. (2006). Bir solukta ekip yönetimi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Bateman, T. S.,& Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of Management Journal, 26(4), 587-595. Baysal, E. A. (2013). İlköğretim okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Bedeian, A.G., 2007 “Even if the Tower Is “Ivory,” It Isn’t “White:” Understanding the Consequences of Faculty Cynicism”, Academy of Management Learning & Education, 6(1), 9–32.
• Bies, R.J. and Shapiro, D.L. (1987). Interactional fairness judgments: The influence of causal accounts. Social Justice Research, 1 (2), 199-218
• Bhal, K. T. (2006). LMX-Citizenship behavior relationship: Justice as a mediator. Leadership & Organization Development Journal,27(2), 106-117.
• Blau, P. (1964). Exchange and Power in Social Life, New York, Wiley, .88-97.
• Blomqvist, K., Hurmelinna, P., & Seppänen, R. (2003). Balancing Trust and Contracting in Asymmetric R&D Collaboration. R&D Management Conference, July 7-9, Manchester, England.
• Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P. T., & Rothstein, H. R. (2009). Introduction to Meta-Analysis. United Kingdom: John Wiley & Sosns.
• Burns, T.,& Carpenter, J. (2008). Organizational citizenship and student achievement. Journal of Cross-Disciplinary Perspectives in Education, 1(1), 51-58.
• Butler, J.K. (1991). Toward Understanding and Measuring Conditions of Trust: Evolution of A Conditions of Trust Inventory. Journal of Management, 17(3), 643-663.
• Byrne, Z. S.,& R. Cropanzano. (2001). The History of Organizational Justice: The Founders Speak. R. Cropanzano (Ed.), Justice in the Workplace, New Jersey.
• Cameron K.,& Freeman S. J. (1991). Cultural congruence, strength and type: Relationship to effectiveness. Research in Organizational Change and Development, 5, 23-58.
• Chin, J. M-C. (2007). Meta-analysis of transformational school leadership effects on school outcomes in Taiwan and the USA. Asia Pacific Education Review,8(2), 166-177.
• Cohen L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research Methods in education. London: Routledge-Falmer.
• Cohen-charash, Y.,& P. E. Spector. (2001). The role of justice in organizations: a meta-analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 86 (2), 278-321.
• Colquitt, J. A., Conlon, D. E., Wesson, M. J., Porter, C. O., & Ng, K. Y. (2001). Justice at the Millennium: A meta-ana-lytic review of 25 years of organizational justice research. Journal of Applied Psychology, 86(3), 425-445.
• Çakıroğlu, K, Tabancalı, E. (2017). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (1), 392-417.
• Çelik, M. (2010). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çetin, Ş. (2011). Okul müdürlerinin liderliği ile müdür-öğretmen ilişkisinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dalal, R. S. (2005). A meta-analysis of the relationship between organizational citizenship behavior and counterproduc-tive work behavior. Journal of Applied Psychology, 90(6), 1241-1255
• Dean, J. W., Brandes, P., Dharwadkar, R. (1998). Organizational cyncism. The Academy of Management Review, 23(2), 341-352.Dede, E. (2017). İş güvencesizliği algısının ve örgütsel güven düzeyinin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkileri: devlet ortaokulu ve özel ortaokul öğretmenleri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi. Sosyal bilimler enstitüsü, İstanbul.
• Deluga, R.J. (1994). Supervisor trust building, leader-member exchange and organizational citizenship behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67, 315-326.
• DiPaola, M.,& Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and student achievement. The High School Journal, 88 (3), 35 - 44.
• DiPaola, M. F.,& Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and its relationship to school climate. Journal of School Leadership, 11(5), 424-447.
• Duyurucu, S. (2014). İlkokul öğretmenlerinin tükenmişliği ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Erdoğan, İ. (2002). Eğitimde değişim yönetimi. Ankara: Pegem.
• Flores, M. A. (2004). The impact of school culture and leadership on new teachers’ learning in the workplace. International Journal of Leadership in Education: Theory and Pratice, 7(4), 297-318.
• Folger, R.,& R. Cropanzano. (1998). Organizational justice and human resource management. Thousand Oaks, Sage Publications.
• Gambetta, D. (1988). Can we Trust Trust? In: Gambetta, D., Ed., Trust: Making and Breaking Cooperative Relations,. Blackwell, New York, 213-237.
• George, J. M. (1991). State or trait: Effects of positive mood on prosocial behaviors at work. Journal of Applied Psychology, 76(2), 299-307.
• Goudarzvand-Chegini, M. (2009). The relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior. American Journal of Economics and Business Administration, 1(2), 171-174.
• Gök, E. B. Ç. (2010). Okul yöneticilerinin liderlik stiline ilişkin öğretmen algılarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Graham, J. W. (1991). An essay on organizational citizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 4(4), 249-270.
• Grean & Uhl-Bien (1995). Relationship-Based Approach To Leadership:Development Of Leader-Member Exchange (LMX) Theory Of Leadership Over 25 Years: Applying A Multi-Level Multi-Domain Perspective. Leadership Quarterly, 6, 219-247.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today and tomorrow. Journal of Management, 16(2), 399-432.
• Guangling, W. (2011). The study on relationship between employees’ sense of organizational justice and organizational citizenship behavior in private enterprises. Energy Procedia, 5, 2030–2034.
• Güçlü, N. & Özden, S. (2000). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 67- 78.
• Gül, H. & Ağıröz, A. (2011). Mobbing ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkiler: hemşireler üzerinde bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 13(2), 27-47.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 48-75.
• Hallinger, P.,& Leithwood K. (1996). Culture and educational administration: A case of finding out what you don’t know you don’t know. Journal of Educational Administation, 34(5), 98-116.
• Hedges, L. V.,& Olkin, I. (1985). Statistical method for meta-analysis. United Kingdom: Academic Press.
• Helvacı, M. A.. (2013). Örgütsel Sinizm. Memduhoğlu, H. B. ve Yılmaz, K.(Editörler). Yönetimde yeni yaklaşımlar. (2.Baskı). Ankara. Pegem A Yayıncılık, 383-397.
• Hooijberg, R.,& Petrock, F. (1993). On cultural change. Human Resource Management,Spring, 53-62.
• İçerli, L.,& Yıldırım, M. H. (2012). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Sağlık sektöründe bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 167-176.
• İpek, C. (2012). Öğretmen algılarına göre ortaöğretim kurumlarında örgütsel kültür ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(3), 399-434.
• İşbaşı, J. (2000). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışının oluşumundaki rolü: bir turizm örgütünde uygulama.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kabataş, A. (2010). Örgütsel sinizm ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kalaycı, G. S. (2007). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Kamer, M. (2001). Örgütsel güven, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkileri.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karadağ, E., Bektaş, F., Çoğaltay, N., & Yalçın, M. (2015). The effect of educational leadership on students’ achievement: A meta-analysis study. Asia Pasific Education Review, 16(1), 79-93.
• Karakuş, M. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin duygusal zekâ yeterliklerinin, öğretmenlerin duygusal adanmışlık, örgütsel vatandaşlık ve iş doyumu düzeylerine etkisi.Yayınlanmamış doktora tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaynak, S. (2007). Öğretmenlerin Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bölümü.
• Keleş, Y.,& Pelit, E. (2009). Otel işletmesi işgörenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları: İstanbul’daki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 24-45.
• Kendirligil, S. (2006). Çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı sergileme eğilimleri üzerinde örgüt kültürünün etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Keskin, S. (2005). Öğretmenlerde çalışma değerleri ve örgütsel vatandaşlık.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon: Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılınç, S. (2014). Örgütsel adaletin, örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel sinizm tutumlarına etkisi (Malatya ili öğretmenleri üzerine bir uygulama).Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Konovsky, M.A.,& Pugh, S.D. (1994) Citizenship Behavior and Social Exchange. Academy of Management Journal, 37, 656-669.
• Koşar, D, Yalçınkaya, M. (2014). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcıları olarak örgüt kültürü ve örgütsel güven. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4 (4), 603-627.
• Kurt, E. (2011). Örgüt kültürünün örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: bir kamu kurumu çalışanlarına yönelik araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kulinskaya, E., Morgenthaler, S., & Staudte, R. G. (2008). Meta-analysis: a guide to calibrating and combining statistical evidence. London: John Wiley & Sons.Lipsey, M. W.,& Wilson, D. B. (2001). Practical meta-analysis. Thousand Oaks, CA: SAGE.
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behaviors: Do Fairness Perceptions Influence Employee Citizenship?.Journal of Applied Psychology, 76(6), 845-855
• Moorman, R. H.,& Z. S. Byrne. (2005). How does organizational justice affect organizational citizenship behavior?. J. Greenberg ve J. A. Colquitt (Ed.), Handbook of Organizational Justice, New Jersey, 355-379.
• Moorman, R. H., Niehoff, B. P., & Organ, D. W. (1993). Treating employees fairly and organizational citizenship behavior: sorting the effects of job satisfaction, organizational commitment, and procedural justice. Employee Responsibilities and Rights Journal, 6 (3), 209-225.
• Nar, O. (2009). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin arkadaşlık, başarı ve statü çabaları ve bu çabaların örgütsel vatandaşlık davranışlarıyla ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Nguni, S., Sleegers, P., & Denesen, E. (2006). Transformational and transactional leadership effects on teachers’ job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior in primary schools: The Tanzanian case. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 145-177.
• Nyhan R.,& Marlowe H.A., (1997). Development and Psychometric Proparties Of The Organizational Trust Inventory. Evaluation Review, 21(5), October.
• O’Hanlon, J. (1983). Theory Z in school administration? Educational Leadership,40 (5), 16-18.
• Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 45-65.
• Organ, D. W.,& Ryan, K. (1995). A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, 48, 775-802.
• Organ, D.W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington Books, Lexington: MA.
• Organ. D.W.,& Moorman, R.H. (1993). Fairness and organizational citizenship behavior: What are the connections?.Social Justice Research 6, 5-18.
• Ölçüm Çetin, M. (2004). Örgütsel vatandaşlık davranışı, Ankara: Nobel Yayınları.
• Özdemir, A. (2010). İlköğretim okullarında algılanan yönetici desteğinin ve bireycilik -ortaklaşa davranışçılığın örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilişkisi. Educational Administration:Theory and Practice, 16(1), 93-112.
• Özer, S. (2009). Eğitim örgütlerinde lider davranış biçimleri ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Nevşehir ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Pelit, N.,& Pelit, E. (2014). Örgütlerde kanser yapıcı iki başat faktör: mobbing ve örgütsel sinizm. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Pettigrew, A. M. (1979). On Studying Organizational Cultures. Administrative Science Quarterly, 24, 571-581.
• Podsakoff, P.M., Mackenzie, S.B., Moorman, R.H., & Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers trust in leader, satisfaction and organizational citizenship behaviors. Leadership Quarterly, 1, 107-114.
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., & Bommer, W.H. (1996). Transformational leaders’ behaviors and substitutes for leadership as determinants of employee satisfaction, commitment, trust, and organizational citizenship behaviors. Journal of Management, 22 (2), 259-298.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., ve Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: a critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26, 513-563.
• Polat, S.,& Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 54, 307-331.
• Robinson, M. J. V., Lloyd, C. A., & Rowe, K. J. (2008). The impact of leadership on student outcomes: An analysis of the differential effects of leadership types. Educational Administration Quarterly, 44(5), 635-674.
• Rosen, R. H. (1998). İnsan yönetimi. Çev: Gündüz Bulut, İstanbul: Mess yayınları.
• Sağlam, M.,& Yüksel, İ. (2007). Program değerlendirmede meta-analiz ve meta-değerlendirme yöntemleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,18, 175-187.
• Sağnak, M. (2016). Participative leadership and change-oriented organizational citizenship: The mediating effect of intrinsic motivation. Eurasian Journal of Educational Research, 62, 181-194.
• Samancı, G. (2007). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Scandura, T. A. (1999). Rethinking leader-member exchange: An organizational justice perspective. Leadership Quarterly, 10(1), 25-40.
• Schoen, L. T.,& Teddie, C. (2008). A new model of culture: A response to call for conceptual clarity. School Effectiveness and School Improvement, 19(2), 129-153.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel Vatandaşlık Davranışları: Kavramsal Bir Çözümleme ve Okul Açısından Bazı Çıkarımlar. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Shockley-Zalabak P, Ellis K.,& Winograd G. (2000). Organizational trust, what it means, why it matters. Organizational Development Journal, 18, 35-48.
• Somech, A.,& Drach-Zahavy, A. (2004). Exploring organizational citizenship behaviour from an organizational perspective: The relationship between organizational learning and organizational citizenship behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 281-298.
• Sürgevil, O. (2006). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu, tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Şayir, G. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin duygusal zekâ düzeyleri ile okul kültürünün örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim bilimleri enstitüsü, Erzurum.
• Şişman, M. (2002). Eğitimde Mükemmellik Arayışı Etkili Okullar. Ankara: Pegam A Yayıncılık.
• Şişman, M. (2011). Öğretim liderliği. Ankara: Pegam A Yayıncılık.
• Tan, H. H.,& Tan, C. S. (2000). Toward the differentiation of trust in supervisor. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126, 241-260.
• Tazegül Aydın, Y. (2017). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel sinizm ile örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Ankara Altındağ ilçesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal bilimler enstitüsü, Balıkesir.
• Tschannen Moran, M. (2001). Collaboration and the need for trust. Journal of Educational Administration, 39, 308-331.
• Tuğrul, B. ve Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 12.
• Türköz, T., Polat, M., &Coşar, S. (2013). Çalışanların Örgütsel Güven ve Sinizm Algılarının Örgütsel Bağlılıkları Üzerindeki Rolü. Yönetim ve Ekonomi, 20(2), 285-302.
• Wang, K. Y. & Clegg, S (2002). Trust and decision making: Are managers different in the people's republic of china and in australia. Cross Cultural Management, 9 (1), 30 –45.
• Yaghobi, M., Javadi, M., & Agha-Rahimi, Z. (2010).The relationship between knowledge management and students’ demographic characteristics in Isfahan Medical University, Iranian Journal of Education in Medical Science Number of development and education.
• Yaprak Kaya, Ö. (2015). Örgüt kültürü ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi (Balıkesir ili merkez ilçe örneği).Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal bilimler enstitüsü, Balıkesir.
• Yarım, M. (2009). Genel liselerde çalışan branş öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yetim, S. A.,& Özden Ö. C. (2011). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemeye ilişkin bir araştırma. E journal of New World Sciences Academy, 6 (1), 682-696.
• Yorulmaz, A.,& Çelik, S. (2016). İlkokul öğretmenlerinin örgütsel bağlılık, örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 161-193.
• Yücel, G. F. (2006). Öğretmenlerde Mesleki Tükenmişlik Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyonkarahisar.
• Zengin, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güven ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Zaheer, A., McEvily B., &Perrone, V. (1998). Does trust matter? Exploring the effects interorganizational and interpersonal trust on performance. Organization Science, 9, 141-159.