Cumhuriyetin İkinci Yüzyılına Girerken Türkiye’de Göç, Değişen Demografi ve Göç Yönetimi

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 1 - 32, 09.02.2024

Şenol Uzun

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin, yüz yıllık tarihi boyunca her dönem göç hareketlerine maruz kaldığı tartışmasızdır. Bu süre zarfında göç hareketlerine ilişkin eğilimlerin tarihsel olarak farklılaştığı, ancak göç hacmi, göç yönetimi ve göç politikaları bağlamında asıl kopuşun ise 2010’lu yıllarda gerçekleştiği görülmektedir. Bu kopuşa rağmen göç yönetimi ve politikaları bağlamında kimi geleneksel politikalarının sürdürülmekte olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte son on yılda meydana gelen göç hareketlerinin bir neticesi olarak Türkiye’de yabancı sayısı daha önce olmadığı kadar artmış, demografik yapı değişerek yabancı nüfusu ülke nüfusunun yaklaşık % 6’sını oluşturur hale gelmiştir. Bunun karşısında ise özellikle son yıllarda Türkiye ekonomisinde yaşanılan kriz sonucunda başta genç ve eğitimli kesim olmak üzere dışarıya göç artmıştır. Yakın coğrafyadan gelen düşük nitelikli ve niteliksiz göçe karşın dışarıya artan orandaki beyin göçünün Türkiye Cumhuriyeti için demografik açıdan riskler barındırdığı değerlendirilmektedir.
Bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yüzyılındaki dış göç hareketleri kronolojik olarak incelenerek dönemlere ayrılmakta ve her bir döneme egemen olan göç yönetimi ve politikaları açıklanmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı cumhuriyetin ilk yüzyılında edinilen tecrübeler ışığında ‘Cumhuriyetin İkinci Yüzyılında Nasıl Bir Göç Yönetimi?’ sorusunun cevabını aramaktır. Çalışma literatür araştırmasına dayanmakta olup birincil ve ikincil kaynaklardan edinilen bulgular çerçevesinde çalışmada betimleticiyi ve açıklayıcı bir yöntem benimsenmiştir. Çalışma, göç hareketleri, göç yönetimi ve politikalarıyla bağlantılı olarak Cumhuriyetin ilk yüzyılının bir muhasebesini çıkartması ve buradan edinilen deneyimler ışında Cumhuriyetin ikinci yüzyılında göç yönetimi ve politikaları bağlamında bilimsel bir değerlendirme ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir. Çalışmada, Adalet ve Kalkınma Partisi dönemindeki göç yönetimi ve politikalarının Cumhuriyetin kuruluş dönemindeki göç yönetimi ve politikalarıyla benzerlik ve farklılıkları ortaya koyulmakta, Cumhuriyetin kuruluş felsefesine ve çağın gereklerine uygunluk arz eden insancıl, kapsayıcı, ulusal çıkarları ve birlikte yaşamın gereklerini gözeten bir göç yönetimi ve politikası önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

yabancılar, göç, demografi, göç yönetimi, kamu yönetimi

Kaynakça

• Abadan Unat, N. (2017). Bitmeyen Göç Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akkayan, T. (1979). Göç ve Değişme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Alpman, P. S., Danış, D. (2023). Türkiye’de Devletin Kimlik, Göç ve İskân Politikaları. 10.08.2023 tarihinde https://www.gazeteduvar.com.tr/turkiyede-devletin-kimlik-goc-ve-iskan-politikalari-haber-1632089 adresinden alındı.
• Arı, K. (2022). Türkiye’yi ve Yunanistan’ı Değiştiren Anlaşma: Mübadele. 05.07.2023 tarihinde https://www.voaturkce.com/a/turkiye-yi-ve-yunanistan-%c4%b1-degistiren-anlasma-mubadele/6417052.html adresinden alındı.
• Arınç, K. (2018). “Doğu Sınırlarından Türkiye’ye Yaya Mülteci Akını ve Ortaya Çıkan Sorunlar”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3): 1467-1485.
• Arslaner, Ö. S. (2017). “Zorunlu Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinin Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme”. Iğdır Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 21-36.
• Bahçeci, Hazan I. & Uzun, Şenol (2017). “Türkiye’de Uluslararası Göç ve Yerel Politika, Göç Entegrasyon Politikalarının Türk Kamu Yönetimindeki Yeri ve Önemi”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 192-208.
• Balta, E., Sert, D. (2023). Yeni Bir Göç Rejimine İhtiyacı Var. 18.08.2023 tarihinde https://yetkinreport.com/2023/08/18/yeni-bir-goc-rejimine-ihtiyaci-var/?fbclid=ıwar1omzuzspba1ivntpl-o7pt1f1dıj13rzbigtehwqvpm-xgiv-dlqz9pym adresinden alındı.
• Bbcnews, (2023). TÜİK'e Göre 2022'de Türkiye'den Yurt Dışına Göç Yüzde 62,3 Arttı. 24.07.2023 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/articles/c3g8j4nz9ygo adresinden alındı.
• Bloomberght, (2023). Son Üç Yılda Türkiye'den 286 Bin Genç Göç Etti. 06.07.2023 tarihinde https://www.bloomberght.com/son-uc-yilda-turkiye-den-286-bin-genc-goc-etti-2329442 adresinden alındı. Benhabib, S. (2018). Ötekilerin Hakları Yabancılar, Yerliler, Vatandaşlar. İstanbul: İletişim.
• Bozkurt, G. S. (2010). “Tito Sonrası Dönemde Eski Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 10/2, 51-95.
• Castles, S. (2000). “International Migration At The Beginining Of The Twenty-First Century: Global Trends And Issues”. International Social Science Journal, 52(165), 269-281.
• Castles, S. (2006). Guestworkers in Europe: A Resurrection? The International Migration Review, 40(4), 741–766. http://www.jstor.org/stable/27645633.
• Castels, S. ve Miller M.J. (2008). Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri. (B. U. Bal Ve İ. Akbulut, Çev. ). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castells, M. (1975). Immigrant Workers and Class Struggles in Advanced Capitalism: the Western European Experience. Politics & Society, 5(1), 33-66. https://doi.org/10.1177/003232927500500102.
• Czaika, M., & De Haas, H. (2015). Evaluating Migration Policy Effectiveness. In A. Triandafyllidou (Ed.), Routledge Handbook Of Immigration And Refugee Studies (S. 34-40). New York: Routledge.
• CNN, (2023). Bakan Yerlikaya Ülkedeki Toplam Göçmen Sayısını Açıkladı. 26.07.2023 tarihinde https://www.cnnturk.com/turkiye/bakan-yerlikaya-ulkedeki-toplam-gocmen-sayisini-acikladi adresinden alındı.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), (2023). Uluslararası İşgücü İstatistikleri. 24.07.2023 tarihinde https://www.csgb.gov.tr/media/90062/yabanciizin2021.pdf adresinden alındı.
• De Haas, H., Czaika, M., Flahaux, M. L., Mahendra, E., Natter, K., Vezzoli, S., & Villares‐Varela, M. (2019). International Migration: Trends, Determinants, And Policy Effects. Population And Development Review, 45(4), 885-922. Deniz, O. (2009). Uluslararası Göçler ve Türkiye’ye Yansıması. İstanbul: Çantay Yayınları.
• Deniz, T. (2014). “Uluslararası Göç Sorunu Perspektifinde Türkiye”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(1), 175-204.
• Duygu, G. (2021). “1989 Bulgaristan Türklerinin Göçü ve Bu Göçün Trakya Bölgesine Olan Etkileri”. Journal Of International Relations And Political Science Studies, (2) , 60-79.
• Ekşi, N. (2014). Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Ekşi, N. (2019). “Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin Türkiye’deki Faaliyetleri ve Türk İltica Sisteminde Değişen Rolü”. İstanbul Hukuk Mecmuası, 77(1), 343–370.
• Erder, S. (2014). Türkiye’de Değişen Siyasal Konjonktür, Değişen Göç ve İskân Politikaları. A. İçduygu, S. Erder, & Ö. Gençkaya (Ed.), Türkiye'nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere (S. 77-137). İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
• Euronews, (2023). Yurt Dışına Göç Eden Türk Vatandaşları: 2022'de Son 7 Yılın Rekoru Kırıldı. 31.07.2023 tarihinde https://tr.euronews.com/2023/07/31/yurt-disina-goc-eden-turk-vatandaslari-2022de-son-7-yilin-rekoru-kirildi adresinden alındı.
• Faist, T. (2000). Transnationalization in international migration: implications for the study of citizenship and culture. Ethnic and racial studies, 23(2), 189-222.
• Goldin, I., Cameron, G., Balarajan, M. (2022) Sıra Dışı İnsanlar Göç Dünyamızı Nasıl Şekillendirdi ve Geleceğimizi Nasıl Belirleyecek? (A. E. Pilgir, Çev.) GAR Perspektif Yayınları.
• Goularas, G.B. ve Sunata, U. (2015). “Türk Dış Politikasında Göç ve Mülteci Rejimi”. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(1), 12-40.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, (2016). 2015 Türkiye Göç Raporu. 12.07.2023 tarihinde https://www.goc.gov.tr/kurumlar/goc.gov.tr/YillikGocRaporlari/2015_yillik_goc_raporu.pdf adresinden alındı. Göç İdaresi Başkanlığı (GİB). (2023). Geçici Koruma. 17.08.2023 tarihinde https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 adresinden alındı.
• Göç İdaresi Başkanlığı (GİB). (2023). Düzensiz Göç. 17.08.2023 tarihinde https://www.goc.gov.tr/duzensiz-goc-istatistikler adresinden alındı.
• Göç İdaresi Başkanlığı (GİB). (2023). İkamet İzinleri. 17.08.2023 tarihinde https://www.goc.gov.tr/ikamet-izinleri adresinden alındı. Gök, S. (2005). Tek Parti Döneminde Doğu ve Güney Doğu Anadolu’da İskân Politikaları 1923-1950, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• İnan, C. E. (2016). “Türkiye’de Göç Politikaları: İskân Kanunları Üzerinden Bir İnceleme”. Göç Araştırmaları Dergisi, 2(3), 10-33.
• İçduygu, A. (2004). “Demographic Mobility And Turkey: Migration Experiences And Government Responses”. Mediterranean Quarterly, 88-99.
• İçduygu, A. (2014a). 1950’lerden 2000’lere Türkıye’den Yurtdışına Yönelen İşgücü Göçü. A. İçduygu, S. Erder, & Ö. F. Gençkaya (Ed.), Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere İçinde (S. 173-221). İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
• İçduygu, A. (2014b). Türkiye’ye Yönelen Uluslararası Göç Hareketleri. A. İçduygu, S. Erder, & Ö. F. Gençkaya (Ed.), Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere İçinde (S. 222-264). İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
• İçduygu, A. (2014c). Bir Siyaset ve Siyasa Alanı Olarak Uluslararası Göç: Son Yüzyılda Dünya ve Türkiye. A. İçduygu, S. Erder, & Ö. F. Gençkaya (Ed.), Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere İçinde (S. 26-76). İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
• İltir, M. (2023). Türkiye’nin Beyin Göçü. 20.06.2023 tarihinde https://www.dogrulukpayi.com/bulten/turkiye-nin-beyin-gocu adresinden alındı.
• Kara, P. ve Korkut, R. (2010). “Türkiye’de Göç, İltica ve Mülteciler”. Türk İdare Dergisi, 467, 153-161.
• Karaca, R. K. (2023). Geçici Koruma Statüsündeki Suriyeliler Gerçeği. 02.06.2023 tarihinde https://www.dunya.com/kose-yazisi/gecici-koruma-statusundeki-suriyeliler-gercegi/695145 adresinden alındı.
• Karataş, K.; Ayyıldız, A. A. (2021). “Bugünün Türkiye’sinde Göç Gerçeği: Küresel Hareketliliğin Neresindeyiz?”. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 473-500.
• Karpat, K.H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri (B. Tırnakçı, Çev.). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Tarih Vakfı Yayınları.
• Karpat, K. (2015). Türkiye'nin Göç Tarihi Önsöz. M. Erdoğan, & A. Kaya, Türkiye'nin Göç Tarihi 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kartal, B. & Başçı, E. (2014). “Türkiye’ye Yönelik Mülteci ve Sığınmacı Hareketleri”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 275-299.
• Kaynak, M. (1992). Iraklı Sığınmacılar ve Türkiye (1988-1991). Ankara: Tanmak Yayınları.
• Kaya, A. (2022). “Türkiye’de Entegrasyon Tartışmaları: Aktörler ve Rolleri”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Türkiye’nin Göç Siyaseti Özel Sayısı, 21(Özel Sayı), 335-359. Doi:10.46928/İticusbe.1194893.
• Kesgin, S. S. (2017). Türk Kamu Yönetiminde Uluslararası Göç Yönetimi ve Politikaları. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kirişçi, K. (1994). “The Legal Status Of Asylum-Seekers İn Turkey: Problems And Prospects”. International Of Refugee Law, 3(3).
• Kirişçi, K. (2002). Justice And Home Affairs Issues İn Turkish-EU Relations, TESEV Publications, İstanbul.
• Kirişçi, K., & Karaca, S. (2015). Hoşgörü ve Çelişkiler: 1989, 1991 ve 2011’de Türkiye’ye Yönelen Kitlesel Mülteci Akınları. M. Erdoğan, & A. Kaya, Türkiye'nin Göç Tarihi 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler (s. 295-314). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kocacık, F. (1997). 1878-1900 Yılları Arasında Balkanlar’dan Anadolu’ya Yönelik Göçlerin Anadolu’daki Sürekli Yerleşme Yerleri ve Toplumsal Yapıya Etkileri. Toplum ve Göç, II. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Mersin 20-22 Kasım 1996, Ankara: DİE-Sosyoloji Derneği Yayını, S. 137-146.
• Konan, B. (2014). 1915 Tarihli Memâlik-İ Osmaniye’de Bulunan Ecanibin Hukuk ve Vezaifi Hakkında Kanun-I Muvakkat'a Göre Yabancıların Osmanlı Devletinde Hukukî Durumunun Değerlendirilmesi. I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi (S. 225-245). İstanbul: Oniki Levha Yayınları.
• Koser, K. (2007). International Migration: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
• NuhoğIu Soysal, Y. (1994). Limits of citizenship: migrants and postnational membership in Europe. The University of Chicago Press: Chicago.
• Nureddin, A. (2011). Balkanlardan Türkiye’ye Göç ve Etkileri. Ankara: Nadir Kitap.
• Özbey, K. (2021). “Sınır, İdeoloji ve Milliyetçilik: Yöntemsel Milliyetçilik İdeolojisinin İnşasında Sınırlar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(2), 1231-1250.
• Özçürümez, S., Türkay, Ş. (2011). ‘Türkiye’de İltica Politikası, Aktörleri ve Çalışmaları: Bir ‘Epistemik Topluluk’ Oluşurken’, Ö. Çelebi, S. Özçürümez, Ş. Türkay İltica (Editörler). Uluslararası Göç ve Vatansızlık: Kuram, Gözlem ve Politika (s. 9-26). Ankara: Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Yayını.
• Özgür Baklacıoğlu, N. (2015). ‘Yugoslavya’dan Türkiye’ye Göçlerde Sayılar, Koşullar ve Tartışmalar’, M. Erdoğan ve A. Kaya (Editörler). Türkiye'nin Göç Tarihi 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler (ss. 191-221). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, N. V. (2019). Türkiye’de Bulunan Suriyelilere İlişkin Tespit ve Öneriler Hukuki Boyut. Göç Araştırmaları Derneği. 08.07.2023 tarihinde https://www.gocarastirmalaridernegi.org/attachments/article/82/turkiye-deki-suriyeli-multeciler-baglaminda-tespit-ve-oneriler-hukuki-boyut.pdf adresinden alındı.
• Öztürk, N., Kuşçu, D., & Tufan, U. (2021). “Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatine İlişkin Uygulamada Karşılaşılan Bazı Sorunlar”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(2), 703-719.
• Polat, Y. (2021). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikasına Tarihsel Bir Bakış. Journal Of Awareness. 6(2), 145-160, DOI: https://doi.org/10.26809/joa.6.2.05.
• Sağlam, S. (2006). Türkiye’de İç Göç Olgusu ve Kentleşme. Türkiyat Araştırmaları, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Erman Artun Özel Kitaplığı, Sayı: 5, Ankara.
• Sepetçioğlu, T. E. (2014). İki Tarihsel “Eski” Kavram, Bir Sosyo-Kültürel “Yeni” Kimlik: Mübadele Nedir, Mübadiller Kimlerdir?. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180(180), 49-84.
• Schiller, N. (2010). A Global Perspective On Transnational Migration: Theorising Migration Without Methodological Nationalism. In R. Bauböck , & T. Faist (Eds.), Diaspora And Transnationalism: Concepts, Theories And Methods (S. 109–30). Amsterdam University Press.
• Shizha, E. (2018). Introduction: Globalization, Migration, And Transnational Formations. In E. Shizha, R. Kimani-Dupuis & P. Broni (Eds.), Living Beyond Borders: Essays On Global Ommigrants And Refugees (s. 1-14). Peter Lang.
• Sirkeci, İ., & Bardakçı, S. (2016). “Suriye'den Gelenler Misafir Değil Bir Göç Kültürünün Öncüleri”. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 31-544.
• Sosyal Uyum Yardımı (SUY), (2023). SUY Programı. 14.07.2023 tarihinde https://www.essncard.com/tr/about-card/ adresinden alındı.
• Soylu, S. (2023). Kaç Yabancıya Vatandaşlık Verildi? İçişleri Bakanı Süleyman Soylu Açıkladı. 09.07.2023 tarihinde https://www.ntv.com.tr/turkiye/kac-yabanciya-vatandaslik-verildi-icisleri-bakani-suleyman-soylu-acikladi,aho7eel_xems9ogbdmkwsw adresinden alındı.
• Şakacı, B. K. (2020). “Türkiye’nin Göç ve İskân Politikaları: 1934 Tarihli 2510 Sayılı İskân Kanunu İncelemesi”. Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi. Cilt 1 Sayı 3, 36-57.
• Ökten Sipahioğlu, B. (2019). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri Bağlamında Avrupa’da Türk Diasporası: Hollanda Örneği. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi.
• Terzioğlu, M. (2006). Göçmen Ülkesi Olarak Türkiye: Hukuksal Yapı ve Uygulamalar. 8-11 Aralık 2005 Uluslararası Göç Sempozyumu Bildiriler, Zeytinburnu Belediye Başkanlığı, Yayın No. 6.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. (2023). 18 Mart 2016 Tarihli Türkiye-AB Zirvesi Bildirisi. 16.07.2023 tarihinde https://www.ab.gov.tr/files/ab_ıliskileri/18_mart_2016_turkiye_ab_zirvesi_bildirisi_.pdf adresinden alındı.
• Çiçekli, B. (2009). Göç Terimleri Sözlüğü. Uluslararası Göç Örgütü (IOM).
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). (2022). Global Trends Forced Displacement in 2022. 20.07.2023 tarihinde https://www.unhcr.org/global-trends-report-2022 adresinden alındı.
• Uzman, N. (2018). Türkiye'nin Mülteci ve Muhacir Politikaları (1923-1947). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Uzun, Ş. (2017). Geçmişten Günümüze Türkiye'nin Göç Yönetimi. Uluslararası Göç ve Mülteci Sorununun Çözümünde Kamu Yönetiminin Rolü (S. 79-96). Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu KAYSEM 11, Elazığ. Uzun, Ş. (2018). Uluslararası Göçün Tetikleyicisi Olarak Şiddet ve Türkiye'ye Yönelen Şiddet Kaynaklı Göçlerin Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Uzun, Ş. (2022). Göç Yönetimi Değil Kamu Yönetimi: Göç Yönetimini Yeniden Düşünmek. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi.
• Üstübici, A. (2017). Türkiye’de Göç Politikaların Dönüşümü: Yasadışılığın Uluslararası Üretiminden Makbul Yabancıya? Toplum ve Bilim, (140), 106-121.
• Vezzoli, S. (2014). The Role Of The State İn İnternational Migration: Exploring The Transition From Colony To İndependence. Working Papers DEMIG Project Paper 26. University Of Oxford.
• Yağcı, A. H. (2023). Nüfus, Doğurganlık ve Göç: Uzun Vadeli Bir Bakış. 23.07.2023 tarihinde https://medyascope.tv/2023/07/23/alper-yagci-yazdi-nufus-dogurganlik-ve-goc-uzun-vadeli-bir-bakis/?fbclid=ıwar1tjgxtyykuzyjqıjunuafldelduvrp0kujwtpr0d2jg3nypdzfo9xg634 adresinden alındı.
• Yazıcıoğlu, Y. (2019). ‘Türkiye'de 5 Milyon 74 Bin 908 Yabancı Bulunuyor’. 09.07.2023 tarihinde https://www.voaturkce.com/a/turkiyede-5-milyon-74-bin-908-yabanci-bulunuyor/5156532.html adresinden alındı.
• Yıldız, A. (2017). “Göç ve Entegrasyon Politikalarında Vatandaşlık” 18. Göç Araştırmaları Dergisi. 3/1. 36-67. Yalçın, C. (2004). Göç Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.