SÜRDÜRÜLEBİLRİLİĞİ ANLAMAK VE KENTLERLE BAĞINI KURMAK

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 2, 147 - 180, 23.04.2025

Betül Dilfiruz , İsmail Sevinç

Öz

Günümüzde alan ayrımı olmaksızın büyük bir önem atfedilen sürdürülebilirlik kavramı en temel anlamıyla; günümüz bireyinin gereksinimlerini karşılarken ve çok boyutlu bir kalkınmanın parçası olmak isteği ile hareket ederken gelecek nesillerin bu olanağını elinden almayacak şekilde bir yol izlemesi olarak ifade edilebilmektedir. Sürdürülebilirliğin temelinde; birey gereksinimleri, doğal çevresel kaynakların tahribatı ve nesiller arasındaki adalet olmak üzere üç temel çıkış noktası yer almaktadır. Sürdürülebilir kalkınmanın önündeki en büyük engellerden biri olarak devletlerin ekonomik kalkınmalarını hızlandırmak için çevreyi sorumsuz ve bilinçsiz şekilde tahrip etmeleri görülmektedir. Bu bağlamda günümüzde dünya nüfusunun yaklaşık yarısına ev sahipliği yapan-ki bu oranın 2050 yılında üçte ikiye çıkması öngörülmektedir- kentsel alanlar adına 20.yüzyılın sonlarından bu yana sürdürülebilir kentlere ulaşma amacı gündeme gelmiştir. Kentlerdeki yaşam şartlarını iyileştirmek ve mevcut şartları korumak temel amacında olan kentsel sürdürülebilirlik olgusu; barınma, ulaşım, enerji, altyapı hizmetleri, istihdam, eğitim, sağlık gibi daha birçok boyutu bünyesinde barındırmaktadır. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda sürdürülebilirliğin doğru şekilde analiz edilmesi ve kentlerle organik bağının kurulması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada öncelikle sürdürülebilirliği anlamak için sürdürülebilirlik tanımına, boyutlarına ve hedeflerine, tarihsel gelişim sürecine yer verilmiştir. Ardından kentleri sürdürülebilir hale getirmek için uyulması gereken kentsel sürdürülebilirlik hedeflerine, kentsel sürdürülebilirliğin temel ilkelerine değinilmiştir. Bir kentin kentsel sürdürülebilirliği değerlendirilirken bakılması gereken parametreler değerlendirilmiş, sürdürülebilir kentleşme endeksleri, sürdürülebilir kentleşme değerlendirme araçları kısaca açıklanmış ve son olarak 21.yüzyılın sürdürülebilir kentleri analiz edilmiştir. Sürdürülebilirliğin doğru kavranması ve bu kapsamda insan nüfusunun büyük bir kısmı için kritik bir öneme sahip kentsel yaşam alanlarının yarınlara bugünkü etkinlikleri ile taşınması sorunun değerlendirilmeye çalışılması temel amaç olarak güdülmüştür.

Anahtar Kelimeler

sürdürülebilirlik , kentsel sürdürülebilirlik , sürdürülebilir kentler

Kaynakça

• Akçakaya, O. (2020). Ekolojik Kent. Kent Tartışmaları ve Yeni Kent Yaklaşımları. (Ed. Ö. Sezer ve A. Kayan ), Orion Kitabevi.
• Akpınar, Y. Z. (2021). ‘Kentsel Sürdürülebilirlik Olgusunun Sürdürülebilir Kentleşme Göstergeleri Bağlamında Değerlendirilmesi’. Kaçkar Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 53-63.
• Babahanoğlu, V., Z. Bilici ve E. Örselli. (2019). ‘Teknolojik Devinimin Kentlere Getirmiş Olduğu Fırsatlar ve Tehditler: Akıllı Kent Üzerine Bir Analiz’, IV. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı.
• Baş, H. (2019). ‘Sürdürülebilir Kent Formu Yayılmaya Karşı Kompaktlaşma, “DeğişKent” Değişen Kent, Mekân ve Biçim’, Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, 105-115.
• Başpınar, A. ve Ş. B. Özvarış. (2021). ‘Covıd-19’un Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Üzerine Etkileri’, Sağlık ve Toplum, 31 (2), 3-13.
• Bayram, F. (2001). ‘Sürdürülebilir Kentsel Gelişme: Araçlar, Yaklaşımlar ve Türkiye’, Cevat Geray'a Armağan Mülkiyeliler Birliği Yayınları, 25, 251-265.
• Bibri, S. E. (2020). ‘The Eco-city and Its Core Environmental Dimension of Sustainability: Green Energy Technologies and Their Integration with Data-driven Smart Soluti- ons’. Energy Informatics, 3(1). 1-26.
• Bibri, S. E. (2021). ‘Geleceğin Veriye Dayalı Akıllı Eko-Şehirleri: Stratejik Sürdürülebilir Kentsel Gelişim için Ampirik Bilgiye Sahip Entegre Bir Model’. Dünya Vadeli İşlemleri, 79 (7–8), 703–746.
• Camagni, R., R. Capello, and P. Nijkamp. (1998). ‘Towards Sustainable City Policy: An Economy-Environment Technology Nexus’. Ecological Economics. 24(1), 103-118.
• Clarke, R. Y. (2013). ‘Smart Cities and the Internet of Everything: The Foundation for Delivering Next-Generation Citizen Services’, IDC Government Insights.
• Çalışkan, K. (2022). Üniversitelerin Sürdürülebilirlik Yolculuğu: Kampüslerin ve Spor Alanlarının Yönetici ve Öğrenci Perspektifinden Değerlendirilmesi. (Doktora Tezi). Ulusal Tez Merkezi. (720019).
• Çubuk, M. (2000). ‘21. Yüzyılda Beşerileşmiş ve Sürdürülebilir Şehircilik İçin Düşünceler’, Kentsel Çevre ve Sürdürülebilirlik Paneli, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Kentsel Araştırma ve Geliştirme Merkezi.
• Emrealp, S. (2005). Yerel Gündem 21 Uygulamalarına Yönelik Kolaylaştırıcı Bilgiler Elkitabı, https://www.umraniye.bel.tr/images/kentkonseyi/ YG21%20El%20Kitabi.pdf, (13.09.2024).
• EPA, (2017). What is Sustainability?, https://www.epa.gov/sustainability/learn-about-sustainability#what , (26.08.2024).
• Erdem, N. (2022). ‘Dirençli Kent ve Kompakt Kent Modellerinin Sürdürülebilirlik Çerçevesinde Değerlendirilmesi’, Eurasian Journal of Forest Science, 10 (3), 183-206.
• European Environment Agency. (1995), http://www1.wspgroup.fi/lt/propolis/PROPOLIS_Final_100204.pdf, (17.06.2024).
• Geenhuisen, V. M. and P. Nijkamp (1994). ‘Sürdürülebilir Kenti Nasıl Planlamalı?’. Toplum ve Bilim Dergisi, (64-65), 129-140.
• Giffinger, R., C. Fertner, H. Kramar, R. Kalasek, N. Pichler-Milanović and E. Meijers, (2007). Smart Cities – Ranking of European Medium-Sized Cities, Final Report.
• Gül, H. (2021). Sürdürülebilirlik (Sustainability). Kamu Yönetimi Ansiklopedisi Cilt II. (Ed. Y. Mamur Işık, E. Alacadağlı ve E. Akçagündüz). 2.Baskı, Ankara: Astana Yayıncılık.
• Hall, R. E. (2000). ‘The Vision of A Smart City’, In Proceedings of the 2nd International Life Extension Technology Workshop, Paris, 1-6.
• Harris, J. M. (2003). ‘Sustainability and Sustainable Development,’ International Society for Ecological Economics Internet Encyclopaedia of Ecological Economics.
• https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/kentsel---kirsal-nufus-orani-i-85670 (20.08.2024).
• https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/handle/1/690 (17.09.2024).
• https://ecocitybuilders.org/ (03.08.2024).
• https://greenpetition.com/tr (20.08.2024)
• https://habitat.csb.gov.tr/habitat-konferanslari-i-5746 (17.09.2024).
• https://hallbart.stockholm/en/ (17.09.2024).
• https://international.kk.dk/about-copenhagen/liveable-green-city (17.09.2024).
• https://resilientcitiesnetwork.org/ (03.08.2024).
• https://resilientcitiesnetwork.org/resilience-planning-with-cities// (03.08.2024).
• https://resilientcitiesnetwork.org/what-is-urban-resilience/ (26.07.2024).
• https://sdgs.un.org/goals/goal11 (10.07.2024).
• https://www.arcadis.com/en/knowledge-hub/perspectives/global/sustainable-cities-index (05.09.2024).
• https://www.kentbilgisistemi.com/dunyanin-en-akilli-10-sehri (05.09.2024).
• https://www.onaranlarkulubu.com/dunyanin-en-yesil-ve-surdurulebilir-5-kenti/ (05.09.2024).
• https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/sustainability?q=sustainability (11.08.2024).
• https://www.unesco.org.tr/Pages/108/219/S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilir-Kalk%C4%B1nma-2030-Hedefleri-%C4%B0htisas-Komitesi (03.08.2024).
• https://web-archive.oecd.org/temp/2014-03-31/57955-compact-city.htm (17.09.2024).
• https://www.corporateknights.com/issues/2023-04-spring-issue/6-sustainable-cities-that-stand-out/ (20.08.2024).
• https://www.corporateknights.com/issues/2023-04-spring-issue/6-sustainable-cities-that-stand-out/ (20.08.2024).
• https://www.arcadis.com (03.08.2024).
• https://www.oslo.kommune.no/english/ (11.08.2024).
• https://www.corporateknights.com/ (20.08.2024).
• https://worldurbanforum.org/ (23.01.2025).
• Kaya, H. E. ve A. T. Susan. (2020). ‘Sürdürülebilir Bir Kentleşme Yaklaşımı Olarak, Ekolojik Planlama ve Eko-kentler’. İdealkent, 11(30), 909-937.
• Kayar, İ. ve S. Z. Kutlu. (2022). ‘Kentsel Dirençlilik ve Çevresel Sürdürülebilirlik İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme’, Troyacademy, 7 (2), 178-204.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitapevi.
• Keleş, R. (2017). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitapevi.
• Keleş, R. ve A. Mengi. (2017). Kent Hukuku. Ankara: İmge Kitapevi. 1.Baskı
• Klopp, J. M. and Petretta, D.L. (2017). ‘The Urban Sustainable Development Goal: Indicators, Complexity and the Politics of Measuring Cities’, Cities, 63, 92-97.
• Maltaş Erol, A. ve K. Görmez. (2020). ‘Teoride ve Pratikte Yeni Şehircilik Akımı’, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online) , 22 (1), 271-310.
• Memiş, L. (2020). ‘Sustainability Perceptions of Urban Actors: A Research with Q- Methodology Method’. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 244-260.
• Mikaeilli, M. ve Y. Memlük (2013). ‘Ekoloji ve Çevre Açısından Kompakt Kent Kavramı ve Uygulama Örnekleri’, Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2), 37-50.
• Neuman, M. (2005). ‘The Compact City Fallacy,’ Journal of Planning Education and Research, 25(1), 11-26. OECD (2018), Building Resilient Cities, An Assessment of Disaster Risk Management Policies in Southeast Asia,
• Ozili, P. K. (2022). Sustainability and Sustainable Development Research Around The World, Managing Global Transitions, 20: 3.
• Özdemir Z. ve A. Atalar. (2023). Sürdürülebilir Kalkınma ve Sürdürülebilir Kentsel Gelişme Ekseninde Kavramsal Bir İnceleme. Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar (Ed. M. Bulut ve Z. Karacagil), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Pektaş, E. K. (2021). Yerel Yönetimlerin Akıllı Kent Adaptasyonu. Akıllı Kentler Uygulama, Sorunlar ve Çözümler (Ed. Y. Bulut ve M. M. Aslan). Ankara: Ekin Yayınevi.
• Pınarcıoğlu, N. Ş. ve A. Kanbak. (2020). Sürdürülebilir Kent Modelleri. Londra: IJOPEC Publication Limited. Resilience Cities Network. (2024). Resilience Planning With Cities.
• Rockelefeller Foundation and ARUP. (2015). The City Resilience Framework
• Sustainability For All. (2022). The Three Pillars of Sustainable Cities and Communities.
• Tosun, E. K. (2013). ‘Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Sürecinde Kompakt Kent Modelinin Analizi’, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (1), 103-120.
• UN-HABITAT, 2012: https://unhabitat.org/prosperity-of-cities-state-of-the-worlds-cities-20122013
• UN-HABITAT, State of the World’s Cities 2012/2013 Prosperity of Cities;
• UN, 2015: https://sdgs.un.org/goals/goal11#undefined
• Yalçın, E. (2023). Eko-kentler: Sürdürülebilir Kent Uygulamaları. İktisadi ve İdari Bilimlerde Uluslararası Teori, Araştırma ve Derlemeler I (Ed. Mustafa Mete). Ankara: Serüven Yayınevi.
• Yedievli, H. U. (2021). Sürdürülebilir Yaşam Alanları İnsan Odaklı Kentler. İstanbul: Humanist.