TEFSİRDE TE’VİLİN EPİSTEMOLOJİK DAYANAKLARI: EBU’L-BEREKÂT EN-NESEFÎ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 52 (15-12-2017), 159 - 184, 15.12.2017

Sıddık Baysal

https://doi.org/10.15745/da.355498

Öz

Tefsirin
kullandığı bilgi, çoklu mekanizmalarca denetlenip mahiyetleri, işlevleri ve hakikat
değerlerine göre sınıflanmış bilgidir. Rivayet-dirayet, tefsir-te’vil,
nass-içtihat/yorum, beyân-burhân veya beyân-irfân gibi nakil-akıl
diyalektiğinde oluşan ayrımlar, tefsir ilminin işlediği bilginin mahiyetine, metoduna
ve amacına ilişkin temel kategorilerdir. Bu kavramlar, tefsirin kullandığı bilginin ham halde bırakılmayıp haysiyet kayıtları çerçevesinde
tasnif edildiğini, analitik ve sentetik işlemlere
tabi tutulduğunu
gösteren kavramlardır. Bu kavramların içerikleriyle birlikte bir tefsir
eserinin iletmek istediği manalara ulaşmak için yazarının zihnini biçimleyen tarihi
atmosferi ve yazarın bilgi ve varlık tasavvurunu da incelemek gerekmektedir. Çünkü
metinler, yazarları ve ilişik oldukları tarihi ve kültürel ortamla
bütünleşiktirler. Bu makale Medârik metnini anılan bağlamda dayandığı bilgi
sistemleri açısından incelemektedir.  

Anahtar Kelimeler

tefsir, te’vîl, beyân, burhân, irfân, Medârik

EPISTEMELOGICAL BASIS OF TA’WIL IN TAFSIR: THE CASE OF ABU’L-BARAKAT AL-NASAFI

Öz

The information that commentary
knowledge uses is not ordinary knowledge; but whether it is text or commentary,
this information is specific information that is classified according to their
nature, functions and values, with the realities inspected by multiple
mechanisms. The distinctions that arise in the transmission-intellectual
dialectic such as narrative-order, commentary-interpretation, text- extraction of judgment, explanation- conclusive evidence or explanation-mysticism
are the main categories of the nature and method of the information that commentary
works. Moreover, these concepts are theoretical representations that show that
the information they use is not left raw but is subjected to analytical and
synthetic processes and scientific processes, and is not only authentic and
experiential at the same time, but contemplated at the same time. For this
reason, as in all historical texts, it is necessary to know the conception of
knowledge and being that shapes the mind of the author along with the essence
of a commentary. Because the text, the article and the attached is integrated
with the historical and cultural medium. This requires the contributions of
ontology, knowledge sociology and philosophy as well as biography and history.    

Anahtar Kelimeler

commentary, Interpretation, explanation, conclusive evidence, mysticism, Madârik, Abu’l-Barakât

Kaynakça

• • Abduh Muhammed-Abdulhalim Tarık (1987), el-Mu’tezile beyne’l-Kadîm ve’l-Hadîs, Dâru’l-Erkâm.
• • Açıkgenç, Alpaslan (2012), Bilgi Felsefesi, İnsan y., İstanbul.
• • Baysal, Sıddık (2015), “Tanımları Üzerinden Tefsir İlminin Mahiyetine İlişkin Bir Değerlendirme”, Dini Araştırmalar Dergisi, c.18, sa.47, s. 221-242.
• • Baysal, Sıddık (2016), Ebu’l-Berekât en-Nesefî’nin Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl Adlı Eserinde Tefsir-Te’vîl İlişkisi, Bilge y., Ankara.
• • Câbirî, Muhammed Âbid (2001), Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, Kitabevi, İstanbul.
• • Cerrahoğlu, İsmail (1996), Tefsir Tarihi, Fecr y., Ankara.
• • Çakmaklıoğlu, Mustafa (2008), “İbnu’l-Arabî’nin Nübüvvet ve Velayet Hakkındaki Görüşleri ve İbn Teymiye’nin Bu Husustaki Eleştirileri”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi sa.21, 213-255.
• • Ebu Zeyd, Nasr Hamid (2014), Yenilik, Yasaklama ve Yorum, Mana y., İstanbul.
• • Ebu Zeyd, Nasr Hamid (2016), Yorum Meselesi, ter. Muhammed Coşkun, Mana y., İstanbul.
• • Ebu’z-Zehra, Muhammed (1990), İslam Hukuku Metodolojisi, Fecr y., Ankara.
• • Fârâbî, Ebu Nasr (1990), el-Medinetu’l-Fâdıla, Kültür Bakanlığı, Ankara.
• • Gazzâlî, Ebu Hamid (1329), Mi’yâru’l-İlm fî Fenni’l-Mantık, Kürdistanu’l-İlmiyye.
• • Gazzâlî, Ebu Hamid (1418), el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, İhyau’t-Turâs, Beyrut.
• • Gazzâlî, Ebu Hamid (2002), Felsefenin Temel İlkeleri, Vadi y., Ankara.
• • Gazzâlî, Ebu Hamid (ths), İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Bedir y., İstanbul.
• • Isfahanî, Râgıb (2011), Tefsire Giriş, ter. C. Divlekçi, Rağbet yay., İstanbul.
• • Isfahanî, Râgıb (ths), Müfredâtfî Garîbi’l-Kur’ân, Kahraman y., İstanbul.
• • İbn Ebî Şerif (1317), Kitâbu’l-Musâmere, Bulak.
• • İbn Manzûr (ths.), Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Meârif, Kahire.
• • İbn Rüşd, Muhammed (ths), Faslu’l-Makâl, Dâru’l-Meârif, Kahire.
• • İbn Sînâ (1364), en-Necât, Tahran.
• • Kâfiyecî, Muhyiddin (1989), Kitâbu’-Teysîr, AÜİF y., Ankara.
• • Kuşeyrî, Abdulkerim (ths), er-Risâle, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut.
• • Mâturîdî, Muhammed (2005), Kitâbu’t-Tevhid, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• • Mekkî, Ebu Talib (2003), Kûtu’l-Kulûb, ter. Yakup Çiçek, Semerkant y., İstanbul.
• • Nesefî, Ebu Muîn (1993), Tabsıratu’l-Edille, DİB y., Ankara.
• • Nesefî, Ebu’l-Berekât (1998), Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, el-Kelimu’t-Tayyib, Dımaşk.
• • Nesefî, Ebu’l-Berekât (2010), el-Umde fi’l-Akaid, ter. Temel Yeşilyurt, Kubbealtı y., Malatya.
• • Özcan, Hanefi (2012), Mâturîdî’de Bilgi Problemi, MÜİFAV, İstanbul.
• • Pezdevî Ali b. M. (ths.), Kenzu’l-Vusûl İlâ Ma’rifeti’l-Usûl, Mir Muhammed Kütüphanesi, Karaçi.
• • Râzî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ebu Bekr (1997) Tefsîru Garîbi’l-Kur’an, TDV, Ankara.
• • Sâbûnî, Nureddin (1998), Mâturîdiyye Akâidi, ter. Bekir Topaloğlu, DİB, Ankara.
• • Suyûtî, Celaluddin (1975), el-İktirâh fî İlmi Usûli’n-Nahv, İstanbul.
• • Suyûtî, Celaluddin (1996), el-Itkân, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk.
• • Sülemî, Ebu Abdurrahman (1981), Tasavvufun Ana İlkeleri, ter. S. Ateş, AÜ y., Ankara.
• • Taberî, İbn Cerîr (2003), Câmiu’l-Beyân, Hicr y., Riyad.
• • Tehânevî, Muhammed Ali (1996), Keşşâfu Istılâhâti’l-Funûn, Mektebetu Lübnan, Beyrut.
• • Tusterî, Sehl b. Abdullah (ths), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Daru’l-Harem, Kahire.
• • Yüksel, M.B. (2015), Tarihsel Süreçte Kur’ân’ın Farklı Anlaşılma Nedenleri, Kayseri, Tezmer.
• • Zemahşerî, Muhammed b. Ömer (1998) Tefsîru’l-Keşşâf, Mektebe Abikan, Riyad.