Osmanlı Kelamcıları Eş'ari Miydi? -Muhammed Akkirmani'nin İnsan Hürriyeti Anlayışı-

Yıl 1999, Cilt: 2 Sayı: 5, 225 - 254, 01.06.1999

Şamil Öçal

Öz

Maturidilik Ehl-i Sünnet kelamının iki büyük ekolünden biridir. Eş'ariliğe nispetle İslam düşüncesi tarihinde daha az ilgi gördüğü kabul edilir. Eş'arilik Selçuklular döneminde hakim bir konumda bulunmaktadır. Osmanlı döneminde de Maturidi mezhebine ait eserlere medreselerde yer verilmemiştir.  Buna dayanarak Osmanlı ulemasının şeklen Maturidi  gerçekte ise Eş'ari oldukları iddia edilse de,  sadece Eş'arilerin eserlerinin okutuluyor olması bu iddiayı ispatlamak için yeterli değildir. Osmanlı ulemasının mezhep temayülünü ortaya koymak için, medrese hocalarının kaleme aldıkları eserleri de incelemek gereklidir. Bu makalede Osmanlı dönemi Maturidi kelamcısı Muhammed Akkirmani'nin özellikle insan iradesi konusundaki görüşleri ve Eş'ariliğe yönelttiği eleştiriler ele alınmaktadır. Bu şekilde Osmanlılar döneminde insan hürriyeti anlayışının şekillenmesinde Maturidiliğin de belirleyici olduğu açıklık kazanacaktır. Makalenin sonunda Akkirmani'nin "İrade-i Cüziye" adlı Türkçe eserinin metni de yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hürriyeti, Eş’arilik, Muhammed Akkirmani, İrade, Kudret

Were Ottoman Teologians Ash‘ari? Muhammed Akkirmani's Understanding of Human Liberty

Öz

Maturidite is one of the
two great schools of Ahl-i Sunnah Kalam. It is considered to be less interested
in the history of Islamic thought than that of Ash'arism. Ash'arism is in a dominant position
during the Seljuk period. In the Ottoman period, the works belonging to the Maturidi sect were not
included in the madrasahs. Based
on this, although the Ottoman clerics are in fact Maturidi, in fact they are
claimed to be Ash'ari, it is not enough to prove this claim that only the works
of Ash'ari are being taught. In order to
reveal the sectarian tendency of the Ottoman Empire, it is necessary to examine
the works of the madrasa teachers.
This article deals with the views
of Muhammed Akkirmani,  the Maturidi
Kalami of the Ottoman period, especially on the subject of human will and the
criticisms directed towards Ash'arism. In this way, it will become clear that Maturidianism is also
determinant in the shaping of the concept of human liberty in the period of
Ottomans. At the end of the
work, Akkirmani's Turkish text, "İrade-i Cüziye", is also included.

Anahtar Kelimeler

Human Liberty, Ash‘ari, Muhammed Akkirmani, Will, Power