"Adep Sabagi" as Spiritual and Cultural Values Education in Kyrgyzstan

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 61, 325 - 352, 15.12.2021

Kubatali Topchubaev

https://doi.org/10.15745/da.1005885

Cited By: 1

Öz

This study aims to reveal the nature of the Adep lesson, which is seen as an effort to transfer national and spiritual values to the next generation in Kyrgyzstan. In line with the purpose of the study, it focused on the questions of how the Adep lesson emerged, which factors are effective, what kind of discussions it brings, its place in the education system, what its purpose and principles are. The answers to these questions are constructed with a descriptive design within the framework of inductive analysis. An effort are made to provide an idea about the Adep lessons and to clarify the meanings through descriptions. In this respect, our study draws attention as data for determining the situation of moral values education in Kyrgyzstan. At the same time, it is thought that it will contribute to making qualified decisions for moral values education. According to the results of the study, the Adep lesson emerged with the need for religious education, which plays an important role in the spiritual values of the society. However, as a result of the discussions within the framework of legal regulations, it has turned into moral and national values education. At the same time, the experience of the Adep lesson has revealed that the subject of religion in formal education can only be included as a cultural and social reality. In this context, the citizens of the Kyrgyzstan state should not ignore the religious preferences and the issue of consciously building their religious life. Rather than leaving religious education only to religious institutions, it would be useful to consider the complementarity of formal education and religious education.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Kyrgyzstan, Values Education, Cultural Values, Adep Lesson.

Kırgızistan’da Manevi ve Kültürel Değerler Eğitimi Olarak “Adep Sabagı”

Öz

Bu çalışma Kırgızistan’da milli ve manevi değerleri gelecek nesle aktarma çabası olarak görülen Adep dersinin mahiyetini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmanın amacı doğrultusunda Adep dersinin nasıl ortaya çıktığı, hangi faktörlerin etkili olduğu, ne tür tartışmaları beraberinde getirdiği, eğitim sistemindeki yeri, amacı ve ilkelerinin ne olduğu sorularına odaklanılmıştır. Bu soruların cevabı tümevarımsal çözümlemeler çerçevesinde betimsel desenle inşa edilmiştir. Betimlemeler aracılığıyla Adep dersi hakkında fikir sağlama ve anlamları aydınlığa kavuşturma çabası güdülmüştür. Bu yönüyle çalışmamız Kırgızistan’daki manevi değerler eğitimiyle ilgili durum tespitine yönelik veri sağlaması açısından dikkat çekmektedir. Aynı zamanda manevi değerler eğitimine yönelik nitelikli kararlar alma noktasında da katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmanın sonuçlarına göre Adep dersi toplumun manevi değerlerinde önemli rol oynayan din eğitimi ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır. Ancak yasal düzenlemeler çerçevesindeki tartışmalar sonucunda ahlak ve milli değerler eğitimine dönüşmüştür. Adep dersi deneyimi aynı zamanda örgün eğitimde din konusunun ancak kültürel ve sosyal gerçeklik olarak yer alabileceğini ortaya koymuştur. Bu bakımdan Kırgızistan devletinin din eğitimini sadece dini kurumlara bırakmak yerine örgün eğitim ve din eğitiminin tamamlayıcılığını düşünerek hareket etmesi yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Kırgızistan, Değerler Eğitimi, Kültürel Değerler, Adep Dersi

Kaynakça

• Abdırahmanov, Tölöbek. “Gosudarstvennaya Politika v Kırgızstana v Sfere Religioznogo Obrazovaniya”. İslam Azırkı Svettik Mamlekette El Aralık Konferentsyasının Bayandamalar Cıynagı. ed. Zayırbek Ergeşov. Bişkek: KRDMK, 2017.
• Abdurazakov, İşenbay. “Obrazovaniye Kak Provodnik v Mirovozrençeskom Labirinte”. Religiya i Obrazovaniye. 10-19. Bişkek, 2002.
• Adeeb, Khalid. Kominizden Sonra İslam Osta Asya’da Din ve Politika. çev. Aslıhan Tekyıldız. Ankara: Sitare Yayınları, 2011.
• Agym Gazetası. "Açık Kat" Nisan/Aprel 2003.
• Akramova, Dilara. Din Egitiminin Genel Egitimindeki Yeri ve Kırgızistan’daki Durum. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2000.
• Aktaş, Hamza. “Kırgızistan’da Son Dönem Din Eğitimi Gelişmeleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 36 (2016), 233-257.
• Arık, Durmuş. “Küreselleşme Sürecinde Kırgızistan’da Misyoner Faaliyetleri Üzerine Bir İnceleme”. Dini Araştırmalar 6/17 (Haziran 2003), 327-349.
• Aydın, Mehmet Zeki. “Dünyada Din Eğitimi ve Öğretimi”. Din Eğitimi El Kitabı. 233-265. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Bauman, Zigmunt. Küreselleşme. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Bazarkulov, Sayfulla. “Diniy Bilim Berüü Standaştırılıp Diniy Okuu Cayar Litsenziyalanat”. Teologiya Fakultetinin İlimiy Curnalı 18-19 (2013), 184-197.
• Bilim Berüü Ministrligi, 2015-2016 Cılına Karata Adep Sabagın Okutuu Boyunça Sunuştamalar. 2015.
• Cebeci, Suat. “Din Çöyrösündö Cogorku Bilimdüü Adister İştöögö Tiyiş”. Kut Bilim (Şubat 2016).
• Cebeci, Suat. “Kırgızıstan’da Dini Gelişmenin Dinamikleri ve Dindarlaşmanın Niteliği”. Turkish Studies Dergisi 11/12 (2016), 25-38.
• Cebeci, Suat. “Kırgızistan’da Dini Durum ve Sovyet Sonrası Dini Gelişmeyi Besleyen Etkenler”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/3 (2016), 103-117.
• Cihan, Ahmet. “Kırgızistan’da Dini Bilinçlenmenin Toplumsal Tezahürleri”. Teologia Fakültetinin İlmi Jurnalı 8 (2005), 82-104.
• Cihan, Ahmet. “Kırgızistanda Dini Bilinçlenmenin Toplumsal Tezahürleri: Güney Kırgızistan’da Celalabat Kenti Örneklemi”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Bilimler E-Dergi 7 (2005), 1-25.
• Colali̇yeva, Cazgül. “Bağımsızlık Yıllarında Kırgızistan Okullarında Din Dersi Denemeleri ve Son Dönemdeki Gelişmeler”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD) 22/41 (2020), 173-196. https://doi.org/10.17335/sakaifd.672546
• Çapcıoğlu, İhsan. “Kırgızistan’da Dini Hayat: Sosyo-Kültürel ve Teolojik Bir Bakış”. Uluslararası Ali b. Osman el-Ûşî Sempozyumu Bildirileri. ed. Ferhat Gökçe. 549-553. Bişkek: Türkiye Diyanet Vakfı Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
• Çotaev, Zakir vd. Mamleket cana Din. ed. Orozbek Moldaliev. Bişkek, 2015.
• Dam, Hasan. “Kırgızistan’da Yüksek Din Öğretiminin Üzerine Bir İnceleme”. Teologiia Fakultetinin İlimiy Curnalı 20-21 (2015), 29-39.
• DTEDUCM, Kırgız Respublikasının Din Tutuu Erkindigi cana Diniy Uyumdar Cönündö Mıyzamı. Kırgızstan: Yustitsya Ministrligi, 2008. Erişim 01 Mart 2021. http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/202498
• Erdem, Mustafa. “Misyonerlik ve Kırgızistan’da Misyoner Faaliyetleri”. Dini Araştırmalar 1/3 (Haziran 1999), 5-42.
• Erdem, Mustafa. Kırgız Türkleri: Sosyal Antropolojik Araştırmaları. Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, 2000.
• Erşahin, Seyfettin. “Türkistan’da Misyonerlik Faaliyetleri”. Diyanet İlmi Dergi 34/3 (1998), 100-111.
• İbraeva, Ayna. “Bilim Berüü Ministri Mustafa Kidibaevke Açık Kat”. Aalam (Ekim 2004).
• İptarov, Sabır. Adeptik Bilim Berüünün Ayrım İlimiy-Metodikalık Maseleleri. Bişkek: Al Salam, 2012.
• İsmailov, Nurlan. “Aktualnıe Voprosı v Sfere Religioznogo Obrazovaniya v Kırgızstane”. Globalizatsya Uçurunda Kırgızstanda Adeptüülük cana Teologiyalık Bilim Berüü Maseleleri El Aralık Sempoziyumu. Bişkek: KRDMK, 2007.
• Kalbaev, K. “Ruhaniy Tarbiya-Coopkerçiliktüü İş”. Kut Bilim (Kasım 2004).
• Kaldıbaev, K. “Açık Kattarga Açık Söz”. Kut Bilim (Kasım 2004).
• Karasaev, Huseyin. Min Türkün Suroogo Min Türkün Coop. Bişkek, 1998.
• Karımşakov, A. Adep Sabagı Mugalimderdin Avgust Keneşmesi. Bişkek: Bilim Berüü Ministrligi, 2017 2016.
• Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. Frunze: Mektep Basmakanası, 1969.
• Komsomolskaya Pravda. “İntervyu s İşengul Bolcurovoy”. Mart 2003. 1-5.
• Kozukulov, Timur. “Tarihî Süreçte Orta Asya ve Kırgızıstan’da Din Siyaseti Ve Eğitimi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (30 Aralık 2005), 167-182.
• KRK, Kırgız Respublikasının Konstitutsyası. Kırgızstan: Yustitsya Ministrligi 2010. Erişim 28 Eylül 2019. http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/202913?cl=ky-kg
• Kut Bilim. “Ak Col! Iyman Sabagı” (Ağustos 2003).
• Mazrui, Ali A. “Küreselleşme, İslam ve Batı: Türdeşleşme ve Tahakküm Arasında”. çev. Ali Coşkun - Olgun Közleme. Küreselleşme Çokkültürlülük ve İslam. ed. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2012.
• MBBS, Mamlekettik Bilim Berüü Standartı. Kırgızstan: Bilim Berüü cana İlim Ministrligi 2014. Erişim 22 Eylül 2019. http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/96691
• Mektep Okuuçularına Adeptik cana Ruhiy-Iymandık Bilim Berüü Kontsepsyası. Bişkek: Kırgız Bilim Berüü Akademiyası, 2003.
• Merriam, Sharan B. Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. çev. Selahattin Turan. Ankara: Nobel Yayınları, 2013.
• Murzaraimov, Bakıt - Köylü, Mustafa. “Bağımsızlık Sonrası Kırgızistan’da Yaygın Din Eğitimi Faaliyetleri ve Camiler”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (2019), 193-211.
• Nurunbetov, B. “1992-93 Okuu Cılı Iyman Sabagın Okutuu Programması”. Bişkek: Dil Mürögü, 1992. Bişkek: Dil Mürögü.
• Özkılıç, İbrahim. “Küreselleşme Sürecinde Kırgızistan ve Bölge Ülkelerinde Ahlak Eğitimin Kültürel Alt Yapıya Uygun Olarak Verilmesinin Önemi”. Uluslararası Globalleşme Sürecinde Kırgızistan’da Din Bilimleri ve Ahlak Bilgisi Öğretiminin Meseleleri Sempozyumu. 249-254. Bişkek: Oş Mamlekettik Universiteti, 2007.
• Pay, Salih. “Kırgızistan: Dinlerin Müsabaka Alanı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (Haziran 2008), 233-252.
• Pay, Salih. “Misyonerlerin Kıskacındaki Ülke: Kırgızistan”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (Haziran 2008), 253-283.
• Pay, Salih - Kılavuz, Akif. “Kırgızistan’da Bir Din Eğitimi Kurumu: Medreseler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (Ocak 2009), 247-278.
• Polat, Fazlı. “Bağımsızlık Sonrası Kırgızistan Eğitim Politikaları ve Uygulamaları Üzerine Bir İnceleme”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (Aralık 2011), 1-18.
• Polat, Kemal. Beşikten Mezara Kırgız Türklerinde Gelenek ve İnanışlar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Raimcanov, Mamat. “‘Peyil, Iyman – Ruhiy Düynönün cana Uluttuk İdeolgiyanın Başatı’”. Erkin Too (Haziran 2002).
• Sabirov, Alişer. “Gosudarstvennost i Religiya”. Religiya i Obrazovaniye. Bişkek, 2002.
• Sarımsakov, Kencaalı. “Eks-ministr İşengul Bolcurova: Sapatsız 50 Filialdı Caap Salgam”. Aalam Gazetası (Ekim 2004).
• Şermatova, Gulmayram "Iyman Degen Emne?". Kırgız Tuusu Gazetesi. 3-9 Ocak, 2003. 10-12
• Topchubaev, Kubatali. Kırgızistan Halkının Din Dersine (Iyman Sabagı) Bakışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2005.
• Topchubaev, Kubatali. “Kırgızistan’da İslam Yorumunu Etkileyen Faktöler”. İslam ve Yorum. ed. Mustafa Aslan vd. 3/355-373. Malatya: Malatya İlahiyat Vakfı Yayınları, 2017.
• Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegema Yayınları, 2011.
• TSA, Tsentr Aziya, “V Kirgizii Zapreşayut Şkolnıye Uçebniki ‘Zdorovıy Obraz Jizni’ Seksualno Ozaboçennogo Doktora Şapiro”, Erişim 12 Temmuz 2020. https://centrasia.org/newsA.php?st=1095296460
• Yılmaz, Hüseyin. “Kirgızistan’da Misyonerlik ve Din Eğitimi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/1 (Haziran 2007), 91-128.
• Yılmaz, Hüseyin. “Çağdaş Dünyada Din Öğretimi ve Kırgızistan’la Karşılaştırılması”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (Haziran 2008), 91-119.
• Yudahin, Konstantin. Kırgızca -Orusça Sözdük. Moskva: Sovetskaya Ensklopediya Basılması, 1965.