ŞEREFUDDÎN ET-TÎBÎ: HAYATI VE ESERLERİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 213 - 264, 27.09.2018

Muhammet Sacit Kurt

Öz

Şerefuddîn et-Tîbî Arap dili ve belagati, hadis ve tefsir alanlarında söz sahibi olmuş önemli bir İslâm âlimidir. Genel anlamda yazdığı eserlerle İslâm âleminde adından sıkça söz ettirse de et-Tîbî ve eserleri, günümüz dünyasında yeni yeni tanınmaya başlamıştır. et-Tîbî ve eserleri hakkında önemli çalışmalar yapılmış olsa da bu çalışmaların bazı eksiklikler ve hatalar barındırdığı tespit edilmiştir. Bu makalede zikri geçen eksikliklere ve hatalara dikkat çekilecek, çeşitli argümanlarla desteklenmek suretiyle eksik olan hususlar giderilecek, hatalar ise tashih edilmiştir. Ayrıca müellifin ismi, eserleri, kendisine atfedilen yazmalar hakkında yaşanan ihtilaflara tatmin edici cevaplar verilmiştir. et-Tîbî’ye ait eserler -elde edilen veriler yardımıyla- kronolojik olarak sıralanmıştır. Böylece yazar hakkında daha detaylı araştırma yapacak akademisyenlerin -bilhassa yazara ait iki farklı kitapta çelişkili yorumlara rastlamaları halinde- yazarın son görüşünü tespit edebilmelerine imkân tanınmıştır. Ayrıca et-Tîbî’ye ait el yazmaları, müellifin ailesi, hocaları ve talebeleri gibi bazı hususlarda tespit edilen yeni bilgilere temas edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şerefuddîn et-Tîbî, Yazma eser, Hadis, Tefsir, Arap Dili ve Belagati

Kaynakça

• Abacı, Harun. Beydavi ve Nesefi’de İtizal Etkilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mar-mara Üniversitesi, 2006.
• Ahmed Rifʿat Efendi, Yağlıkçızade. Luğat-ı Târihiyye ve Cûğrâfiyye. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1300.
• Asım Efendi, Ahmed. el-Okyanûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası, 1304.
• Aydar, Hidayet. “Peygamberimiz Hz. Muhammed’in Bazı Rüyaları ve Yaptığı Rüya Yorumla-rından Örnekler”. EKEV Akademi Dergisi 25/ (2005): 89-102.
• Aydoğmuşoğlu, Cihat. Tarihte Tebriz. Ankara: Berikan Yayınevi, 2011.
• Barthold, Wilhelm. “Âzerbaycan ve Ermenistan”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 8/14/ (1963): 77-87.
• Bilgin, Mustafa. Tefsirde Mu'tezile Ekolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1991.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Tabakâtu’l-Müfessirîn. Ankara: Diyanet İşleri Reisliği, 1960.
• Brockelmann, Carl. Geschichte Der Arabischen Literatur (Târîhu’l-Edebi’l-‘Arab). Kâhira: Dâru’l-Meʿârif, 1983.
• Cevdet Bey, Bergamalı. Tefsir Usûlü ve Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınevi, 2002.
• Demirci, Selim. “Şerafüddin et-Tîbî ve Eserleri”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (2015): 233-260.
• Demirci, Selim. Tîbî’nin Mişkât Şerhi ve Hadis Literatüründeki Yeri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2015.
• ed-Dâvûdî, Şemsuddîn Muhammed b. ʿAlî b. Ahmed. Tabakâtu’l-Mufessirîn. Kâhira: Mektebetu Vehbe, 1415/1994.
• el-ʿAynî, Bedruddîn. ʿUmdetu’l-Kârî Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2009.
• el-Bağdâdî, Safiyyuddîn ʿAbdulmu’min b. ʿAbdilhakk. Merâsidu’l-Ittılâʿ ʿalâ Esmâ’i’l-Emkineti ve’l-Bikâʿ. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, 1373/1954.
• el-Cessâs, Ebû Bekr. Ahkâmu’l-Kurʾân. Beyrût: Dâru İhyâʾi’t-Turâsi’l-ʿArabiyyi, 1405.
• el-Curcânî, Ebû’l-Hasen es-Seyyid eş-Şerîf. el-Muhtasar fî Usûli’l-Hadîs. İskenderiye: Dâru’d-Daʿve, 1983.
• el-Ednervî, Ahmed b. Muhammed. Tabakâtu’l-Mufessirîn. Medînetu’l-Munevvera: Mektebetu’l-ʿUlûm ve’l-Hikem, 1417/1997.
• el-Endelusî, Ebî ʿUbeyd ʿAbdullâh b. ʿAbdilʿazîz el-Bekrî. Muʿcemu mâstaʿcem min Esmâi’l-Bilâdi ve’l-Mevâdiʿ. Beyrût: ʿÂlemu’l-Kutub, 1403.
• el-Erdebîlî, ʿAlî b. ʿÎsâ. Hadâʾiku’l-Beyân fî Şerhi’t-Tibyân. Fatih, 4603: 1b-229a. Süleymâni-ye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• el-Fihrisu’ş-Şâmil li’t-Turâsi’l-ʿArabiyyi’l-MahtûtʿUlûmu’l-Kurʾân ve Mahtûtâtu’t-Tefsîr ve ʿUlûmuh. ʿAmmân: el-Mecmeʿu’l-Melekî li Buhûsi’l-İslâmiyye, 1989.
• el-Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yaʿkûb. el-Kâmûsu’l-Muhît Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 1407/1987.
• el-Habeşî, ʿAbdullâh Muhammed. Câmiʿu’ş-Şurûh ve’l-Havâşî Muʿcemu Şâmili’l-Esmâi’l-Kutubi’l-Meşrûhati fî Turâsi’l-İslâmî ve Beyânu Şurûhuhâ. Ebûdabî: el-Mecmeʿatu’s-Sekafî, 1425/2004.
• el-Hamevî, Yâkût b. ʿAbdillâh. el-Muşteriku Vadʿan ve’l-Mufteriku Sakʿan. Beyrût: ʿÂlemu’l-Kutub, 1406/1986.
• el-Hamevî, Yâkût b. ʿAbdillâh. Muʿcemu’l-Buldân. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ty.
• el-Hânsârî, Mirzâ Muhammed Bâkır el-Mûsevî. Ravdâtu’l-Cennât fî Ahvâli’l-‘Ulemâ’i ve’s-Sâdât. Tehrân: Mektebetu İsmâiliyyân, 1390.
• el-Hâzimî, Muhammed b. Mûsâ. el-Emâkin ev Mâ İttefeka Lafzuhû ve İfteraga Musemmâhu mine’l-Emâkine Riyâd: Dâru’l-Yemâme, 1415.
• el-Himyerî, Muhammed b. ʿAbdilmunʿim. er-Ravdu’l-Miʿtâr fî Haberi’l-Aktâr. Beyrût: Mektebetu Lubnân, 1975.
• el-Hulvânî, Fâtin Hasen ʿAbdurrahmân. el-İmâmu’l-Hâfizu Şerafuddîn Huseyn b. ʿAbdillâh et-Tîbî ve Menhecuhû fî Kitâbihî’l-Kâşif ʿan Hakâʾiki’s-Sunen. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Câmiʿatu Ummi’l-Kurâ, 1419/1998.
• el-Kalkaşendî, Ahmed b. ʿAlî. Subhu’l-Aʿşâ fî Sınâʿati’l-İnşâ. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1407/1987.
• el-Kannevcî, Sıddîk b. Hasen b. ʿAlî b. Lutfillâh el-Huseynî el-Buhârî. Ebcedu’l-ʿUlûm el-Veşyu’l-Merkûm fî Beyâni Ahvâli’l-‘Ulûm. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1978.
• el-Kannevcî, Sıddîk b. Hasen b. ʿAlî b. Lutfillâh el-Huseynî el-Buhârî. et-Tâcu’l-Mukellel min Cevâhiri Me’âsiri’t-Tırâzi’l-Âhiri ve’l-Evvel. Beyrût: Dâru İkra’, 1983.
• el-Kârî, ʿAlî. Mirkâtu’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1422/2001.
• el-Kâşî, Bahâʾuddîn Hayder b. ʿAlî b. Hayder. el-Muʿtemedu mine’l-Menkûl fîmâ Ûhiye ilâ’r-Rasûl. Köprülü Fazıl Ahmed Paşa, 213: 1b-196b. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• el-Kâşî, Bahâʾuddîn Hayder b. ʿAlî b. Hayder. el-Muʿtemedu mine’l-Menkûl fîmâ Ûhiye ilâ’r-Rasûl, . Riyâd: Mektebetu Tevbe, 1420/2000.
• el-Konevî, Hafız el-İsmail. Hâşiyetu’l-Konevî ʿalâ Tefsîri’l-Beydâvî. İstanbul: Dersaadet Kitabevi, ty.
• el-Kummî, el-ʿAbbâs. el-Kunâ ve’l-Elkâb. Tahrân: Mektebetu’s-Sadr, 1429.
• el-Kurtubî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿu li Ahkâmi’l-Kurʾân. Riyâd: Dâru ʿÂlemi’l-Kutub, 1423/2003.
• el-Leknevî, Muhammed ʿAbdulhayy. Zaferu’l-Emânî fî Muhtesari’l-Curcânî. Haleb: Mektebetu’l-Matbûʿâti’l-İslâmiyye, 1416.
• el-Merâğî, Ahmed Mustafâ. Târîhu ʿUlûmi’l-Belâğa ve’t-Taʿrîfu bi Ricâlihâ. Mısr: Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 1369/1950.
• el-Merğînânî, Burhânuddîn ʿAlî b. Ebî Bekr. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mubtedî. Kâhira: Dâru’s-Selâm, 1420/2000.
• el-Yemenî, el-Fâdıl. Tuhfetu’l-Eşrâf fî Keşfi Ğavâmidi’l-Keşşâf. Murad Molla, 273:1a-454a. Süleymâniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• er-Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. ʿUmar b. el-Hasen b. el-Huseyn Fahruddîn. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrût: Dâru ʿİhyâʾi’t-Turâsi’l-ʿArabiyyi, 1420.
• es-Sâğânî, Ebû’l-Fedâʾil Radiyyuddîn el-Hasen b. Muhammed b. el-Hasen. et-Tekmile ve’z-Zeyl ve’s-Sıle li Kitâbi Tâci’l-Luğa ve Sıhâhi’l-ʿArabiyye. Kâhira: Matbaʿati Dâri’l-Kutub, 1970.
• es-Sehâvî, Ebû’l-Hayr Şemsuddîn Muhammed b. ʿAbdirrahmân b. Muhammed. ed-Dav’u’l-Lâmiʿ li Ehli’l-Karni’t-Tâsiʿ. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1412/1992.
• es-Serahsî, Şemsu’l-Eʾimme Ebû Sehl Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed. Kitâbu’l-Mebsût. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1403/1982-83.
• es-Subkî, Tâcuddîn b. Nasr b. ʿAbdilvehhâb b. ʿAlî b. ʿAbdilkâfî. Kitâbu’t-Tabakâti’ş-Şâfiʿiyyeti’l-Kebîr. Kâhira: ʿÎsâ Bâbî Halebî, 1964.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fadl Celâluddîn ʿAbdurrahmân b. Ebî Bekr. Buğyetu’l-Vuʿât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’-Nuhât. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1391/1979.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fadl Celâluddîn ʿAbdurrahmân b. Ebî Bekr. Nevâhidu’l-Ebkâr ve Şevâridu’l-Efkâr. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Câmiʿatu Ummu’l-Kurâ, 1424/2005.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fadl Celâluddîn ʿAbdurrahmân b. Ebî Bekr Lubbu’l-Lubâb fî Tahrîri’l-Ensâb. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1411/1991.
• eş-Şâfiʿî, Muhammed b. İdrîs. el-Umm. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, 1393.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. ‘Alî. el-Bedru’t-Tâliʿ bi Mehâsini men Baʿde’l-Karni’s-Sâbiʿ. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, ty.
• et-Tîbî, Ahmed b. Huseyn b. Sinân. Risâletu’t-Tîbî. Amcazade Huseyn, 75: 1b-5a. Süleymani-ye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. el-Hulâsa fî Maʿrifeti’l-Hadîs. Beyrût: ʿÂlemu’l-Kutub, 1405/1985.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. el-Kâşif ʿan Hakâʾiki’s-Sunen. Karaçi: İdâretu’l-Kur’ân ve ʿUlûmi’l-İslâmiyye, 1413/1992.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. el-Kâşif ʿan Hakâʾiki’s-Sunen. Riyâd: Mektebetu Nizâr Mustafâ Elbâz, 1417/1997.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. et-Tibyân fî ʿİlmi’l-Meʿânî ve’l-Beyân. Mekketu’l-Mukerrame: el-Mektebetu’t-Ticâriyye, ty.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. et-Tibyân fî ʿİlmi’l-Meʿânî ve’l-Beyân. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1416/1996.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. et-Tibyân fî ʿİlmi’l-Meʿânî ve’l-Beyân. Beyrût: ʿÂlemu’l-Kutub, 1407/1987.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb. Veliyyüddin Efendi, 384: İstanbul Bayezid Devlet Kütüphanesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb. Reisülküttab, 85: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüpha-nesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb. Yusuf Ağa, 74: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb. Fatih, 623: 1b-223b Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb. Murad Molla, 286: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüpha-nesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb. Feyzullah Efendi, 172: İstanbul Millet Kütüphanesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb. Hafid Efendi, 28: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüpha-nesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Futûhu’l-Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb (Fâyiz). Yayınlanmamış Doktora Tezi, el-Memleketu’s-Suʿûdiyye el-Câmiʿatu’l-İslâmiyye 1413.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Kasîde. Ayasofya, 2446: 1a-7a. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Letâifu’t-Tibyân fî ʿİlmi’l-Meʿânî ve’l-Beyân. Mekketu’l-Mukerrame: el-Mektebetu’t-Ticâriyye, ty.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Şerhu Esmâ’illâhi’l-Husnâ. Nuruosmaniye, 2880: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphane-si.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Tefsîru Âyeti (هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ ). Mevlana Müzesi, 2466: 80a-82a. Konya Mevlana Müzesi Kütüphanesi.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerafuddîn el-Huseyn b. ʿAbdillâh b. Muhammed. Tefsîru Âyeti (هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ). Şehid Ali Paşa, 2725: 91a-92a. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• ez-Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtedâ el-Huseynî. Tâcu’l-ʿArûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabiy, 1975.
• ez-Zehebî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. Ahmed b. ʿUsmân. el-İʿlâm bi Vefeyâti’l-Aʿlâm. Beyrût: Dâru’l-Fikr/Dâru’l-Fikri’l-Muʿâsır, 1412/1991.
• ez-Zehebî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. Ahmed b. ʿUsmân. el-Muştebeh fî Esmâʾi’r-Ricâl. Leiden: Brill, 1823.
• ez-Zehebî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. Ahmed b. ʿUsmân. (Zuyûl) el-ʿİber fî Haberi men Ğaber. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1405/1985.
• ez-Zehebî, Muhammed Huseyn. et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn. Kâhira: Mektebetu Vehbe, 1321/2000.
• ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿUmar b. Muhammed b. Ahmed. el-Keşşâf ʿan Hakâiki’t-Tenzîl ve Dekâiki’l-Meʿânî ve’l-Beyân ve’t-Te’vîl. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.
• ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿUmar b. Muhammed b. Ahmed. el-Keşşâf ʿan Hakâiki’t-Tenzîl ve Dekâiki’l-Meʿânî ve’l-Beyân ve’t-Te’vîl. Köprülü Fazıl Ahmed Paşa, 132: 1b-221b. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿUmar b. Muhammed b. Ahmed. el-Keşşâf ʿan Hakâiki’t-Tenzîl ve Dekâiki’l-Meʿânî ve’l-Beyân ve’t-Te’vîl. Dubeyy: Câ’izetu Dubeyy ed-Duveliyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1434/2013.
• ez-Ziriklî, Hayruddîn. el-Aʿlâm Kâmûsu Terâcimi’l-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâʾ mine’l-‘Arab ve’l-Mustaʿrabîn ve’l-Musteşrikîn. Beyrût: Dâru’l-ʿİlmi li’l-Melâyîn, 1984.
• Garthwaite, Gene R. İran Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2005.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlânâ Müzesi Yazmalar Kataloğu. Ankara: M.E.B. Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 1971.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlânâ Müzesi Yazmalar Kataloğu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1967.
• Haksever, Ahmet Cahid. “Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu”. Bir Dini Tecrübe Çeşidi Olarak Üveysîliğin Epistemik Değeri: Turhal Şeyhi Mustafa Efendi Örneği (Tokat. III: 37-46. 25-26 Eylül 2014.
• Hasen, Hasen İbrâhîm. Târîhu’l-İslâm: es-Siyâsî ve’d-Dînî ve’s-Sekafî ve’l-İctimâʿî (Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi). İstanbul: Çağ Yayınları, 1988.
• Hindâvî, ʿAbdulhamîd Ahmed Yûsuf. Min Belâğati’l-Kitâb ve’s-Sunne min Aʿlâm’i Ehli’s-Sunne ve’l-Cemâʿa el-İmâmu’t-Tîbî: Tecdîdâtuhû ve Cuhûduhu’l-Belâğiyye. Mekketu’l-Mukerrame: el-Mektebetu’t-Ticâriyye, ty.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. ‘Alî b. Muhammed b. Muhammed b. ‘Alî b. Ahmed. ed-Duraru’l-Kâmine fî Aʿyâni’l-Mi’eti’s-Sâmine. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1414/1993.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. ‘Alî b. Muhammed b. Muhammed b. ‘Alî b. Ahmed. Lisânu’l-Mîzân. Beyrût: Muʾessesetu’l-Aʿlemî li’l-Matbûʿât, 1046/1986.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. ‘Alî b. Muhammed b. Muhammed b. ‘Alî b. Ahmed. Tebsîru’l-Muntebih bi Tahrîri’l-Muştebih. Beyrût: el-Mektebetu’l-ʿİlmiyye, ty.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyuddîn ʿAbdurrahmân b. Muhammed. Mukaddime min Kitâbi’l-ʿİber ve Dîvanu’l-Mubtede’i ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-ʿArabi ve’l-ʿAcemi ve’l-Berber ve Men ʿÂsarahum min Zevî’s-Sultâni’l-Ekber. İstanbul: Dergâh yayınları, 2009.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyuddîn ʿAbdurrahmân b. Muhammed. Mukaddime min Kitâbi’l-ʿİber ve Dîvanu’l-Mubtede’i ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-ʿArabi ve’l-ʿAcemi ve’l-Berber ve Men ʿÂsarahum min Zevî’s-Sultâni’l-Ekber. İstanbul: MEB Yayınevi, 1970.
• İbn Hallikân, Ebû’l-ʿAbbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Vefeyâtu’l-Aʿyân ve Enbâ’u Ebnâ’i’z-Zemân. Beyrût: Dâru Sâdır, 1978.
• İbn Kâdî Şuhbe, Takiyyuddîn Ebî Bekr b. Ahmed. Tabâkâtu’ş-Şâfiʿiyye. Kâhira: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ty.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. ʿAbdilhalîm. Mecmûʿu Fetâvâ Şeyhu’l-İslâm Ahmed b.Teymiyye. Medîne: Mucemmeʿu’l-Melik Fehd, 1425/2004.
• İbnu’l-‘İmâd, Şihâbuddîn Ebî’l-Felâh ‘Abdilhayy Ahmed b. Muhammed. Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbâri Men Zeheb. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1406/1986.
• İbnu’l-Mulakkin, Sirâcuddîn Ebû Hafs ʿUmar b. ʿAlî b. Ahmed eş-Şâfiʿî el-Mısrî. el-ʿİkdu’l-Muzheb fî Tabakâti Hameleti’l-Mezheb. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1417/1997.
• İsmâʿîl Paşa el-Bağdâdî, Bâbânzâde. Hediyyetu’l-ʿÂrifîn Esmâʾu’l-Muellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn. İstanbul: Mektebetu’l-İslâmiyyeti ve’l-Caʿferî Tebrizî, 1951.
• Graham, William A. Divine Word and Prophetic Word in Early Islam. Mouton-The Hague-Paris: Mouton & Co, 1977.
• Kara, İsmail. İlim Bilmez Tarih Hatırlamaz Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
• Kâtib Çelebî, Hâcî Halîfe Mustafâ b. ʿAbdillâh. Keşfu’z-Zunûn ʿan Esâmi’l-Kutub ve’l-Funûn. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1413/1992.
• Kâtib Çelebî, Hâcî Halîfe Mustafâ b. ʿAbdillâh. Sullemu’l-Vusûl ilâ Tabakâti’l-Fuhûl. İstanbul: Maʿhedu’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-ʿArabiyye ve IRCICA, 2010.
• Kaya, Mesud. “el-Keşşâf’ta Gizli İʿtizâl: ez-Zemahşerî’nin Tefsir Mukaddimesi Üzerinden Halku’l-Kurʾân Tartışmaları”. AÜİFD 56:1/ (2015): 107-135.
• Kehhâle, ʿUmar Rıdâ. Muʿcemu’l-Muellifîn Terâcimu Musannifiyi’l-Kutubi’l-‘Arabiyyeti. Beyrût: Mektebetu’l-Musennâ ve Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabi, ty.
• Kiraz, Celil. “Suyûtî’nin Beyzâvî Hâşiyesi, Şâmî, Hocazâde ve Zebîdî’nin Risâleleri Bağlamın-da Hz. Peygamber’in İsmeti, Fazileti ve Şefaati Tartışmaları”. UÜİFD 20/1/ (2011): 29-57.
• Kiraz, Celil. “Suyûtî’nin Hâşiyesi, Şâmî, Hocazâde ve Zebîdî’nin Risâleleri Bağlamında Beyzâvî Tefsiri ve İ’tizâl Tartışmaları”. UÜİFD 19/2/ (2010).
• Koca, Ferhat. İslam İbadet Esasları. Ankara: TDV Yayınları, 2015.
• Maden, Şükrü. Tefsirde Haşiye Geleneği ve Şeyhzâde’nin Envârü’t-Tenzîl Hâşiyesi. İstanbul: İsam Yayınları, 2015.
• Makdisî, George. The Rise of Colleges Instututions of Learning in Islam and The West (İslam’ın Klasik Çağında ve Hıristiyan Batı’da Beşeri Bilimler). İstanbul: Klasik Yayınevi, 2012.
• Maʿtûk, Sâlih Yûsuf. Bedruddîn el-ʿAynî ve Eseruhû fî ʿİlmi’l-Hadîs. Yüksek Lisans Tezi, Câmiʿatu Ummi’l-Kurâ, 1304.
• Ocak, Ahmet. Nizamiye Medreseleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, 1993.
• Özdemir, H. Ahmet. Moğol İstilası Cengiz ve Hülâgû Dönemleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Reşîdüddin Fazlullah-I Hemedânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XXXV: 19-21. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Özkan, Halit. “Tîbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XLI: 125-127. İstan-bul: TDV Yayınları, 2012.
• Paçacı, İbrahim. “Mut'a”. Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ed. İsmail Karagöz. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• Ritter, Hellmut. “Ayasofya Kütüphanesinde Tefsir İlmine Ait Arapça Yazmalar”. Türkiyat Mecmuası 7-8/ (1945): 1-93.
• Sami Bey, Şemseddin. Kâmûsu’l-Aʿlâm. İstanbul: Mihrân Matbaası, 1311.
• Sofuoğlu, Mehmed. Tefsire Giriş. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Sülün, Murat. “Editörün Önsözü”. el-Keşşâf ʿan Hakâiki’t-Tenzîl ve Dekâiki’l-Meʿânî ve’l-Beyân ve’t-Te’vîl. 13-15. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.
• Şener, Mehmet. “Çârperdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). VIII: 230-231. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Tak, Sabiha. Tıybî ve Türkçe Dîvânı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversi-tesi, 1999.
• Taşköprîzâde, Ahmed b. Mustafâ. Miftâhu’s-Seʿâde ve Misbâhu’s-Siyâde fî Mevdûʿâti’l-ʿUlûm. Kâhira: Dâru’l-Kutubi’l-Hadîse, 1968.
• Togan, A. Zeki Velidi. “Azerbaycan”. İslam Ansiklopedisi (İA). II: 91-118. İstanbul: MEB Yayınları, 1979.
• Tomar, Cengiz. “Şemseddin Sehâvî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XLI: 313-316. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Tûkân, Kadrî Hâfız. Turâsu’l-ʿArabi’l-ʿİlmî fî’r-Riyâdiyyât ve’l-Felek. Beyrût: Dâru’ş-Şurûk, ty.
• Uğur, Hakan. “Konya Yusufağa ve Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki Bazı Beydâvî Hâşiyeleri”. Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları -I-. Ed. Bilal Gökkır v.dğr. 427-440. Ankara: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2011.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Yıldırım, Enbiya. “Kudsî Hadisler Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (2009): 39-47.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Şehâbeddin Sühreverdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XXXVIII: İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Yılmaz, Hayati. “Kudsî Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XXVI: 318-320. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Yasin. Kanuni Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2008.
• Yuvalı, Abdülkadir. “İlhanlılar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XXII: 102-105. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Zekî, Sâlih. Âsâr-ı Bâkiyye. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1329/1911.
• Zemmût, ʿAbdussettâr Huseyn Mebrûk. Kitâbu’t-Tibyân fî’l-Beyân li’l-İmâmi’t-Tîbî: Tahkîk ve Dirâse. Doktora tezi, Câmiʿatu’l-Ezher, 1977.
• Zencîr, Muhammed Rifʿat. el-İmâmu’t-Tîbî. Kuala Lumpur: DMJ Printers, 1998.
• “الطِّيبي أحمد بن أحمد”. Mevsûʿatu Aʿlâmi’l-ʿUlemâ’i ve’l-Udebâ’i’l-ʿArabi ve’l-Muslimîn. XVIII: 358-359. Tûnus/Beyrût: el-Munazzametu’l-ʿArabiyye li’t-Terbiye ve’s-Sekâfe ve’l-ʿUlûm/Dâru’l-Cîl, 1430/2009.