DİN EĞİTİMİ VE ÖĞRETİMİNDE KIRK HADİS GELENEĞİ -NEVEVÎ ÖRNEĞİ-

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 3, 201 - 228, 31.12.2018

Salih Aybey

Öz

İslam, insanların dünya ve ahiret mutluluğunu
gerçekleştirme yönünde emir ve tavsiyeleri ihtiva eden, doğru yolu gösteren son
dindir. Onun iki temel kaynağı Kur’an ve hadistir. Hadis, asr-ı saadetten beri
nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar değişik yollarla aktarılan Hz.
Peygamber’in söz, fiil ve davranışlarıdır. Hadisleri derleme, aktarma, öğrenme
ve öğretme konusunda farklı dönemlerde farklı çalışmalar yapılmıştır. Bunlardan
biri olan kırk hadis kitapları/risaleleri Arap, İran ve Türk toplumlarında en
çok rağbet gören eserler olmuştur. Bu çalışmada kırk hadis geleneğinin
öneminden bahsedilerek İmam Nevevî’nin kırk hadis monografisi iman, ibadet,
ahlak ve bunların dışında kalanlar ise diğer hadisler başlığı altında
toplanarak din eğitimi açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Nevevî’nin
eserine aldığı hadislerin, hayatın tüm yönlerini kuşatıcı nitelikte olduğu,
iman, ibadet, ahlak ve sosyal konuları ihtiva eden hadislerden oluştuğu, din
eğitiminde kullanılabilecek pek çok değere vurgu yaptığı, dolayısıyla din
eğitimi ve öğretiminde önemli bir kaynak olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Din Eğitimi, Hadis, Kırk Hadis, Nevevî

FORTY HADITH TRADITIONS IN RELIGIOUS EDUCATION AND TEACHING 
-THE CASE OF NAWAWI-

Öz

Islam
is the last religion to guide people to the happiness of the world and the
Hereafter. Its two main sources are the Qur'an and hadith. The hadith has been
transmitted from generation to generation since the time of the Prophet, which
has been transmitted in different ways to the present day. The words, actions
and actions of the prophet. Different studies have been carried out in
different periods in order to compile, transfer, learning and teaching hadiths.
Forty hadith books/treatises, one of them, have been the most popular works in
Arab, Iranian and Turkish societies. In this study, forty hadith traditions are
mentioned and forty hadith monographs of Imam Nawawi were collected under the
title of belief, worship, morality and other hadiths and evaluated in terms of
religious education. It has been observed that the hadiths that Nawawi took in
his work are of a kind that encompasses all aspects of life, which include faith,
worship, morality and social issues, which emphasize many values that can be
used in religious education, and therefore are an important source in religious
education and teaching.

Anahtar Kelimeler

Education, Religious Education, Hadith, Forty Hadith, Nawawi

Kaynakça

• Aba, Veli. “Hasan Basri Çantay’ın (ö. 1964) Hadis Çalışmalarının Aktüel Değeri: ‘On Kerre Kırk Hadis’ Adlı Eseri Üzerine Sosyo-Teolojik Analizler”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/30 (2017): 429-452.
• Aclûnî. Keşfü’l Hafâ ve Müzilü’l-İlbas, Müessesetür Risale. Beyrut: 1988.
• Ağırman, Cemal. Mustafa Taki Efendi Hayatı, Eserleri ve Bazı Düşünceleri. Sivas: Sivas 100 Temel Eser, 2006.
• Akkaya, Ümit. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kadınların Sosyal Hayattaki Konumu ve Ahlaki Eğitimi İle İlgili Hadislerinin Eğitsel Açıdan Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• Akyürek, Süleyman. “Din Öğretiminde Genellemelerin Öğretimi”, AÜİFD 47/1 (2006): 121-143.
• Akyürek, Süleyman. “Kur’an Kurslarında İnanç Esaslarının Öğretimi”. Etkili Din Öğretimi. Ed. Şaban Karaköse, İstanbul: TİDEF Yayınları, 2010.
• Altaş, Nurullah. “Türkiye’de Örgün Eğitimde Dinin Yeri” Marife 2/1 (2002): 219-229.
• Altaş, Nurullah - Arıcı, İsmail. “Din Eğitiminin Bilimselleşme Süreci”, Din Eğitimi. Ed. Mustafa Köylü - Nurullah Altaş. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
• Altunışık, Remzi v.dğr., Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitabevi, 2005.
• Ay, Mehmet Emin. Çocuklarımıza Allah’ı Nasıl Anlatalım?. İstanbul: Timaş Yayınları, 2002.
• Aydın Mehmet Zeki. Din Öğretiminde Yöntemler. Ankara: Nobel Yayınları, 2005.
• Aydın, Muhammet Şevki. Din Eğitimi Bilimi. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
• Ayhan, Halis. Din Eğitimi ve Öğretimi. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1997.
• Başaran, Selman - Sönmez, M. Ali. Hadis Tarihi ve Hadis Usulü. Bursa: Esra Fakülte Kitabevi, 1993.
• Bayrak, Cemal. “Sehmi ve Manzum Hadis-i Erba’in Tercümesi”. Turkish Studies 10/8 (2015): 597-622.
• Biberci, Fatmanur. 2-7 Yaş Arası Çocuklarda Sevgi ve Merhamet Değerlerinin Hadisler Işığında Öğretimi. Yüksek lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu’s-Sahîh. Riyad: 2008.
• Cebeci, Suat. Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Ceyhan, Adem. “Şirvanlı Hatiboğlu Habîbullâh’ın Kırk Hadis Tercümesi” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13/3 (2015): 324-354.
• Cihandide, Zeynep Nezahat. Okul Öncesi Din ve Ahlak Öğretimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Coleman, James C. Abnormal Psychology and Modern Life. Chigago: SF. Com, 1956.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ahlak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2: 467. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadislerle Gerçekler -Kırk Hadis-. İstanbul: Erkam Yayınları, 1990.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as b. İshak el-Ezdî. es-Sünen. Humus: 1969.
• Ege, Remziye. “Ayet ve Hadislerle Öğrenme” , Düşünen Sınıflar İçin Din ve Ahlak Bilgisi Öğretimi, İlkokul 4. Sınıf. Ed. Cemal Tosun - M. Polat. Ankara: Pegem Akademi, 2013.
• Erdem, Hasan Hüsnü, İlahi Hadisler, DİB Yayınları, Ankara 2012.
• Erhun, Halil. 7-12 Yaş Çocuklarda Paylaşma ve Yardımlaşma Değerlerinin Hadisler Işığında Öğretimi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Ev, Halit. Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi ve Kurumları ve Öğretmen Yetiştirme. İzmir: Tibyan Yayınları, 2003.
• Gıynaş, Kamil Ali. “Hilâlî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi”. Turkish Studies 7/1 (2012): 1133-1157.
• Gökçe, Ferhat. “Hadislerin Hikmet/Hikemî Yorumu-Sadreddin Konevî’nin Kırk Hadis Şerhi Özelinde-”. Universal Journal of Theology 2/1 (2017): 1-35.
• Gökdemir, Atila. “Lütfî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24/2 (2016): 83-95.
• Gönenç, Halil. İmam Nevevi 40 Hadis Tercüme ve Açıklama. Ankara: Beyan Yayınları, ty.
• Görmez, Mehmet. Kalbin Erbeîni. İstanbul: Otto Yayınları, 2015.
• Gözütok, Şakir. İlk Dönem İslam Eğitim Tarihi. İstanbul: Fecr Yayınevi, 2002.
• Gözütok, Şakir. Resulullah (a.s.m.) Döneminde Eğitim Öğretim. İstanbul: Nesil Yayınları, 2014.
• Gül, Esan. Çocuk Eğitiminde Kırk Hadis. İstanbul: Çıra Yayınları, 2009.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. es-Sünen. Beyrut: 1998.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2: 467. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Karahan, Abdulkadir. “Camî’nin Erbaîn’i ve Türkçe Tercümeleri”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 4/4 (1952): 1-18.
• Karahan, Abdulkadir. İslami Türk Edebiyatında Kırk Hadis. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1976.
• Kayadibi, Fahri – Kuzudişli, Bekir. Eğitim ve Öğretime Dair Kırk Hadis. İstanbul: Ensar Yayınları, 2013.
• Kazancı, Ahmet Lütfü. Nübüvvet Pınarından Kırk Hadis. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
• Kettânî. Er-Risâletü-l Mustatrafe Li-Beyâni Meşhuri Kütübi’s-Sünneti’l Müşerrefe. Ter. Yusuf Özbek. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Kılıç, Müzahir. Edebiyat Tarihi Bakımından Kırk Hadisler”. Ağrı Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 18 (2001): 93-101.
• Kızılabdullah, Yıldız. “Kavramsal Çerçeve, Eğitim, Öğretim ve Din”. Din Eğitimi. Ed. Recai Doğan ve Remziye Ege. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Koç, Ahmet. “Kur’an Kurslarında Eğitim ve Verimlilik”. Etkili Din Öğretimi. Ed. Şaban Karaköse. İstanbul: TİDEF Yayınları, 2010.
• Köylü Mustafa. “Yetişkinlik Dönemi Din Öğretimi”. Etkili Din Öğretimi. Ed. Şaban Karaköse. İstanbul: TİDEF Yayınları, 2010.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Köstü, Ayşegül. İmam Nevevî’nin Kırk Hadis Adlı Eserinde Değerler Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahîh. Riyâd: 2006.
• Nevevi, Muhyiddîn Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Erbaûne’n-Nevevîyye. Thk. El-Hallâk, Kusay Muhammed Nurs, eş-Şeyhî, Enver b. Ebî Bekr. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1430.
• Nevevî. Riyâz’üs Sâlihîn Tercümesi. Ter. İhsan Özkes. İstanbul: Merve Yayınları, 1992.
• Oruç, Cemil. “Din Eğitiminin Hedefleri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (2008): 259-269.
• Öcal, Mustafa. Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Özcan, Nurgül. “Hacı Bektaş Veli’nin Hadis-i Erbaîn Adlı Eseri”. www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/article/viewFile.
• Özdemir, Şuayip-Rahime Kavak. “Kur’an ve Hadislerde Gençlik Dönemi Özellikleri”. Turkish Studies 9/2 (2014): 1215-1226.
• Özel, İsmet. Kırk Hadis. İstanbul: Şûle Yayınları, 2010.
• Özsoy, Hüseyin. Hadislerde Kırk Sayısı. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, 2001.
• Pala, İskender. Kırk Güzeller Çeşmesi. İstanbul: Kapı Yayınları, 2009.
• Poyraz, Yakup. “Manastırlı Hasan Bin Ali’nin Ehâdîs-İ Erba'în Adlı Manzum Kırk Hadis Tercümesi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/2 (2014): 109-135.
• Sancaklı, Saffet. “Ahilik Ahlâkının Oluşumunda Hadislerin Etkisi”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2010): 1-28.
• Seyhan, Ahmet Emin. “Envâru’l-Âşikîn’de Bulunan Bazı Hadislerin Müslümanların Dinî Anlayışlarına Etkileri Üzerine”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2013): 159-196.
• Sultan, N. Muhammed. Nevevî Kırk Hadis Şerhi. Çev. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Guraba Yayınları, 2013.
• Şener, Ayşe. “Kırk Hadis Geleneği Üzerine Bir Deneme”. erişim: 19.02.2018. http://www.sonpeygamber.info/kirk-hadis-gelenegi-uzerine-bir-deneme.
• Şenödeyici, Özer. Derviş, Çile ve Sır. İstanbul: Kaldırım Yayınları, 2015.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevre. el-Câmiu’s-Sahîh. Mısır: Mustafa Halebî Baskısı, 1962.
• Uludağ, Süleyman. “Ahlak, Maneviyat ve Gündelik Hayat”. İslam’a Giriş. Ankara: DİB Yayınları, 2008.
• Ünal, İ. Hakkı. “İslam Kültüründe Kırk Hadis Geleneği ve Şeyh Hamid-i Veli''nin Hadis-i Erbain Şerhi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (1999): 137-146.
• Ünal, İ. Hakkı. 40 Hadis 40 Yorum. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
• Yıldırım, Selahattin. Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları 1. İstanbul: Darulhadis Yayınları, 2000.
• Yıldız, Fahrettin. “İslâmî İlimler, Divan Edebiyatı ve Tasavvuf Geleneğindeki Yeriyle Tarihten Günümüze Popüler Hadis Kitapları: Kırk Hadisler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/21 (2013): 407-455.
• Yılmaz, Hüseyin. “Hz. Peygamber'in Eğitiminde Bir İlke Olarak Hoşgörü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2004): 109-132.
• Zengin, Zeki Salih. II. Abdulhamit Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Din Eğitimi ve Öğretimi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2009.