Near Synonym Differences Of Dream And Forbearance In The Quran

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 1, 163 - 198, 01.02.2010

Şaban Karasakal

Öz

In the Quran, it’s mentioned the dreams of the some prophets and other people. The dreams in these verses are expressed with different concepts. In this study, the expressions that used in Quran to refer the dreams, and mean differences of these concepts and context of the terms will be studied.

Anahtar Kelimeler

Dream, Sleep, Forbearance, Dream interpretation, Quran, Nuances, Near Synonym.

Kur'an’da Rüya ve Hulm Yakınanlamlılarının Farkları

Öz

Kur’ân'da, bazı peygamberlerin ve onların dışındaki insanların gördükleri rüyâlardan söz edilmektedir. Bu âyetlerdeki rüyâlar, farklı kavramlarla ifade edilmektedir. Bu çalışmada, Kur’ân'da rüyâ ile ilgili kullanılan lafızlar ve bu lafızların anlam farkları ve bunların hangi bağlamda kullanıldıkları incelenmeye çalışılacaktır. Kur’ânda, farklı kelimelerle Hz. İbrahim, Hz. Yûsuf ve Hz. Muhammed'in gördükleri rüyâlardan bahsedilmiştir. Ayrıca peygamberlerin dışındaki bazı zatların da rüyâlarına değinilmiş; bu rüyâların yansıyış biçimlerini anlatılmıştır. Hz. Peygamber de pek çok sözünde rüyâların önemine işaret etmiş; kötü rüyâların zararlarından korunmanın yöntemlerini öğretmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rü’yâ, Uyku, Hulm, Ta’bîr, Kur’ân, Furûk, Mütekârib

Kaynakça

• Kur'ân-ı Kerîm.
• Ahmed b. Hanbel, Müsnedü Ahmed b. Hanbel, Çağrı yay., İstanbul 1402/1982.
• Aksan, Doğan, Anlambilimi ve Türk Anlambilimi (Ana Çizgileriyle), AÜDTCF., Ankara 1971.
• Alexander, Scott C. “Trust And Patience”, Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• Âlûsî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Mahmud, Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’ul-Mesânî, Dâru İhyâi’t-Türas, Beyrut tsz.
• Arînî, Ahmed b. Süleyman, er-Rüya ve’l-Ahlâm fî Sünneti Hâdi’l-Enâm, Riyad 1417.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah, el-Furûk fi’l-Luğa, Beyrut, 1991.
• Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kurayb, Kitâbü’l-İbil, ed.: August Haffner, el- Kenzü’l-Luğavî fi’l-Lisâni’l-Arabî içinde, Kahire 1905.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1991.
• Avdî, Üsâme Muhammed, Ahkâmü Tefsîri’r-Rü’yâ ve’l-Ahlâm fi’l-Kur'ân-ı Kerîm ve’s-Sünneti’l-Mutahhara, Kahire 1410/1990.
• Aydar, Hidayet, “Kur’ân’da Rüyâlar ve Rüyâların Hayata Yansımaları” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi V, Sayı: 1, Samsun 2005.
• Beydâvî, el-Kâdî Nâsıruddîn, Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl, Dersaâdet, İstan- bul tsz.
• Bint-i Şâti’, Âişe Abdurrahmân, el-İ’câzü’l-Beyânî li’l-Kur’ân ve Mesâilü İbni’l- Ezrak, Kahire 1984.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîhi Buhârî, Çağrı Yay. İstanbul 1413/1992.
• Cebeci, Lütfullah, “Tefsirde Yeni Yöntem Arayışları ve Klasik Tefsir Metodu” Tarih- ten Günümüze Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü, Ankara 2009.
• Cessâs, Ebûbekir Ahmed b. Ali, Ahkâmu'l-Kur'ân, Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrût, trs.
• Cevherî, İsmail Sıhah Tâcu'l-Luğa ve Sıhahu'l-Arabiyye, Kâhire 1982.
• Claude, Gilliot “Exegesis Of The Qur’an: Classical And Medieval” Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• Çelebi, İlyas, “Rüyâ”, DİA, İstanbul 2008.
• Çoruh, Hakkı Şinasi, Rüya Dünyamız, İstanbul 1968.
• Dalkılıç, Mehmet, İslam Mezheplerinde Ruh, İz Yay., İstanbul 2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah, Sünenü’d-Dârimî, Tah. Mustafa Deybü’l-Buğa, Dâru’l-Kalem, Dımeşk, 1414/1996.
• Demir, Şehmus-Yılmaz, Hasan, “Kur’anî Konu, Kavram ve Sûre Tefsirine Metodik Bir Yaklasım”, EKEV Akademi Dergisi, sayı 14, Erzurum 2003.
• Demirci, Muhsin, Vahiy Gerçeği, İFAV Yay., İstanbul 1996.
• Doğan, D.Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, Vadi Yay., Ankara 2001.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as, Sünenü Ebî Dâvûd, Çağrı Yay. İstanbul 1413/1992.
• Ebû Zeyd, Nasr Hamid, İlahî Hitabın Tabiatı(Metin Anlayışımız ve Kur’ân İlimleri Üzerine)-Mefhûmu’n-Nâs- çev., M.Emin Maşalı, Kitabiyat, Ankara 2001.
• Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsâ el-Kefevî, el-Külliyât, tah., Adnân Dervîş-Muhammed Mısrî, Beyrut, 1993.
• Ebû'l-Fadl Cemâluddin Muhammed İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, Dâru'l- Fikr, Beyrût 1414/1994.
• Ece, Hüseyin K., İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yay., İstanbul 2000.
• Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’ân, çev. Alparslan Açıkgenç, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 1999.
• Firestone, Reuven “İshmael” Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• Gordon D. Newby, “ru'ya: vision”, A Concise Encyclopedia of İslam, Oxford, England 2002.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, Çev. Salih Tuğ, İrfan yay., İstanbul 1980.
• Hatipoğlu, Haydar, Sünen-i İbn Mâce Terceme ve Şerhi, Kahraman Yayınları, İstanbul 1983.
• Hawing G.R; “Oaths”, Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• Heyet, Türkçe Sözlük, TTK Basımevi, Ankara 1988.
• Isfehânî, Rağıb Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed, Mecma’ul-Belâğa, tah.: Ömer Abdurrahman Sârîsî, Amman 1987. , Mukaddimetü Câmiu’t-Tefâsîr, tah., Ahmed Hasan Ferhat, Kuveyt, 1984. , Müfredât fî Ğarîbi'l-Kur'ân, Kahraman Yay., İstanbul 1986. , Tefsîr, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, nr., 212, vr. 1b.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Tefsîrü’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus 1984.
• İbn Arâbî, Şeyhu’l-Ekber Muhyiddîn, er-Ru’yâ ve’l-Mübeşşirât, ysz., tsz.
• İbn Enbârî, Muhammed b. Kâsım, el-Ezdâd fi’l-Luğa, tah.: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Kuveyt, 1960.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali Askalânî, Fethu’l-Bârî, tah.: M.F. Abdülbaki-Muhibbüddîn Hatib, Beyrut 1993.
• İbn Haldun, Abdurrahmân Ebû Zeyd, Mukaddime, Haz. Süleyman.Uludağ, Dergah yay., İstanbul 1982. , Mukaddimetü İbn Haldûn, Thk. Halil Şehate, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1408/1988.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik, es-Sîretu'n-Nebeviyye, Tah. M. es- Sîkâ.Ebyârî-A.Şelebî, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrût 1985.
• İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ İsmail el-Bidâye ve'n- Nihâye, Mektebetu'l-Maârif, Beyrût trs. , Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, Thk: Mustafa Seyyid Muhammed, Muhammed Seyyid Reşad, Kahire 1421/2000.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid, Sünenü İbn Mâce, Çağrı Yay. İstanbul 1413/1992.
• İshak, Firestone Reuven “isaac” Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• İzutsu, Toshihiko, Kur’ân’da Allah ve İnsan, trc. Süleyman Ateş, Ankara 1975.
• Kaddûr, Ahmed Muhammed, Musannefâtü’l-Lahn ve’t-Teksîfü’l-Luğavî hatte’l- Karni’l-Âşiri’l-Hicrî, Dımeşk 1996.
• Kara, Necati, “Sunuş Konuşması”, Kur’ân ve Dil, Dilbilim ve Hermenötik Sem- pozyumu, Van 2001.
• Kara, Ömer, Kur’an Lugatçiliği ve Tefsir’de Yakınanlamlılık ve Nüans (Râğıb el- İsfehâni Örneği), Ahenk Yayınları, Van, 2007.
• Karagöz, İsmail, "Kur'ân'ın Anlaşılmasında Kavramların Önemi ve İnsanı Anlatan Kur'ân'ın Temel Kavramları", DİD. c. 31 sy. 3, Ankara 1995.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn, Mehâsinü’t-Te’vîl, tah.: M. Fuad Abdülbâki, ysz. 1857/1376.
• Kılıç, Hulûsi, “Furûk” DİA, İstanbul 1996.
• Kırca, Celal, İlimler ve Yorumlar Açısından Kurân’a Yönelişler, Tuğra Neşriyat, İstanbul tsz.
• Kinberg, Leah “Dreams and Sleep”, Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• Kitabı Mukaddes, Eski ve Yeni Ahit, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul 1987.
• Komisyon, Kur’ân Yolu, DİBY. Ankara 2008.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed, el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, Dâru İhyâi't- Turâsi'l-Arabî, Beyrût 1405/1985.
• Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, İletişim Yay., İstanbul 1997.
• Müslim, Müslim b. Haccac, Sahîhu Müslim, Çağrı Yay. İstanbul 1413/1992.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb, Sünenü Nesâî, Çağrı Yay. İstanbul 1413/1992.
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Kahraman Yay. İstanbul 1984.
• Özarslan, Selim, “İslâmî Kaynaklar Işığında Rüya Konusuna Kelamî Bir Yaklaşım” DİD. cilt 45, sayı 4, Ankara 2009.
• Peterson, Daniel, “Good News”, Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• Râzî, Fahruddin, Tefsîr-i Kebîr ve Mefâtihu’l-Gayb, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1410/1990.
• Reşid Rıza, Muhammed, el-Menâr, Kahire 1947/1366.
• Rippin, Andrew, “Devil”, Encyclopaedia of the Qur’ān, General Editor, Jane Dammen McAuliffe, Volume One, Brill, Leiden–Boston–Koln 2001.
• Soysaldı, H. Mehmet, İnançla İlgili Temel Kavramlar, Çağlayan Yay., İzmir 1997.
• Suyûtî, Celâleddîn, Dürrü’l-Mensûr, Beyrut 1993. , el-Muzhir fî Ulûmi’l-Luğa ve Envâihâ, ys., ts.
• Şâtibî, İbrâhim b. Mûsâ, el-Muvâfâkât li Usûli’s-Şerî’a, tah.: Abdullah Draz, Beyrut, ts.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr, Beyrut, trs.,
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr, Târîhu'l-Umemi ve'l-Mulûk, Dâru'l- Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût 1407.    , Câmi’u’l- Beyân ‘An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1408/1988.
• Tirmîzî, Muhammed b. İsa, Sünenü Tirmîzî, Çağrı Yay. İstanbul 1413/1992.
• Türek, İbrahim, Rüyalar, İstanbul 1965.
• Ünver, Mustafa, "Kur'ânî Siyakın Metinsel Boyutları Üzerine Yeni Bir Öneri", OMÜİFD., sy., 8, Samsun 1996.
• Watt, W. Montgomery, Kur’ân’a Giriş, çev., Süleyman Kalkan, Ankara Okulu Yay., Ankara 2000.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dîni Kuran Dili, Eser Neşriyat, ysz. tsz.
• Yılmaz, Hasan, “Kur’ân’ı Anlamada Odak Kavramların Bilinmesinin Önemi Üzerine Anali- tik Bir Değerlendirme”, AÜİFD., sayı 22, Erzurum 2004.
• Zemahşerî, Cârullah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâikı’t-Tenzîl ve Uyûni’l- Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, ysz, 1966/1385.
• Zerkânî, Muhammed Abdülazim, Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut 1943.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed, el-Burhan fî Ulûmi'l-Kur'ân, tah.: Muhammed Ebu’l-Fadl, Beyrut, 1391.
• Ziyâdî, Hakîm Mâlik, et-Terâdüf fi’l-Luğa, Bağdad 1970 ×××