Abu’l-Barakât al-Baghdâdî 's Place in the Peripatetic Tradition in Terms of Causality

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 3, 53 - 78, 01.06.2010

Ferruh Özpilavcı

Öz

Abu’l-Barakât al-Baghdâdî (1077-1152), who lived in Baghdad, the center of science and culture in 12th century, and who is a philosopher and physician, well-known with his considerable critiques to peripatetic philosophy, constituted one of the most remarkable samples of universal and cumulative structure of philosophical thought, as a Jewish philosopher originally but in his later ages converted to Islam. The subject of this article comprises the thoughts of Abu-l Barakât el Baghdâdî, prominent with his critiques towards Aristotelian philosophy and his ideas compatible with sunnite creed, in the causality context, one of the central issues of philosophy, and determining his position in the peripatetic tradition and evaluating in this respect.

Anahtar Kelimeler

Causality, Abu’l-Barakât al-Baghdâdî, Islamic philosophy, Jewish philosophy, Peripatetic

Nedensellik Bağlamında Ebü’l-Berekât El-Bağdâdî’nin Meşşâî Gelenek İçindeki Yeri

Öz

12. yüzyıl ilim ve kültür merkezî Bağdat’ta yaşamış olan ve Meşşâî felsefeye yönelttiği önemli tenkitleriyle tanınan filozof ve tabip Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî (1077-1152), ilerleyen yaşında İslamiyet’i seçmiş Yahudi asıllı bir filozof olarak felsefî düşüncenin evrensel ve birikimsel yapısının en çarpıcı örneklerinden biridir. Özellikle Aristotelesçi felsefeye yönelik eleştirileri ve Sünnî akideye uygun görüşleriyle öne çıkan Ebü’l Berekât el-Bağdâdî’nin, felsefenin merkezî konularından biri olan nedensellik hakkındaki görüşlerinin ve bu bağlamda Meşşâî gelenek içindeki konumunun tespiti ve değerlendirmesi, bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nedensellik, Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî, İslam felsefesi, Yahudi felsefesi, Meşşâî

Kaynakça

• Akkanat, Hasan, Kadı Siraceddin el-Ürmevî ve Metâliu’l-Envâr (Tahkîk, Çeviri, İnceleme), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, Ankara 2006, c.I-III.
• Aristoteles, Fizik, (çev.: Saffet Babür), Kabalcı Yayınevi, İstanbul-1997. , Gökyüzü Üzerine, (çev.: Saffet Babür), Dost Kitabevi, İstanbul 1997. , İkinci Çözümlemeler, (çev. Ali Houshiary), Dost Kitabevi, İstanbul 2005. , Metafizik, (çev.: Ahmet Arslan) Sosyal Yayınları, 2. bas., İstanbul 1996. , Tabîat, (çev.: İshak b. Huneyn, neşr.: Abdurrahman Bedevî), el- Mektebetü’l-Arabiyye, Kâhire 1965, c. I-II.
• Brockelmann, GAL, c. I, Leiden-1943.
• Brockelmann, GAL, Suppl., c. I, Leiden- 1937.
• Durusoy, Ali, “Olanak, Olasılık ve Olabilirlik (İmkan, İhtimal ve Kuvve)”, MÜ İlahi- yat Fakültesi Dergisi, sayı: 27, İstanbul 2004/2.
• Ebü’l Berekât el-Bağdâdî, Kitabu’l-mu’teber fi’l hikme, (neşr.: Şerefattin Yaltkaya, Süleyman Nedvî), Haydarâbad 1938 (1357-58), c. I-III.
• Fahreddin er-Razî, Levâmiu’l-beyânât, (neşr., Taha Abdurrauf), Mektebetü’l- Külliyyâti’l-Ezheriyye, Kahire 1976.
• Gazzâlî, Tehâfütü’l-Felâsife, (Filozofların Tutarsızlığı), (çev.: Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu), Klasik Yayınları, İstanbul 2005.
• Hasan, Sabri Osman Muhammed, el-Felsefetü’t-tabîiyye ve’l-ilâhiyye inde Ebi’l-Berekât el-Bağdâdî, (Yayınlanmamış doktora tezi), Kahire Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Kahire 1982.
• İbn Ebî Useybia, ‘Uyûnu’l-enbâ’ fî tabakâti’l-etibbâ, Dâru Mektebeti’l-Hayât, Beyrut ts.
• İbn Sînâ, Fizik I, (çev.: Muhittin Macit, Ferruh Özpilavcı), Litera Yayıncılık, İstanbul 2004. , Fizik II, (çev.: Muhittin Macit, Ferruh Özpilavcı), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005. , İşaretler ve Tembihler, (çev.: Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005. , Metafizik I, (çev.: Ekrem Demirli, Ömer Türker), Litera Yayıncılık, İstanbul 2004. , Metafizik II, (çev.: Ekrem Demirli, Ömer Türker), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005.
• İbn Teymiyye, Minhacü’s-Sünneti’-Nebeviyye, (tahk., Muhammed Reşad Salim), Riyad 1986.
• Karlığa, Bekir, İslam Düşüncesinin Batı Düşüncesine Etkileri, Litera Yayıncılık, İstanbul-2005.
• Kutluer, İlhan, “Determinizm”, DİA, c. X, s. 215-220. , “İlliyyet”, DİA, c. XXII, ss. 120-121.
• Macit, Muhittin, İbn Sînâ’da Doğa Felsefesi ve Meşşâî Gelenekteki Yeri, Litera Yayıncılık, İstanbul 2006. , “İmkan Metafiziği Üzerine: Gazzâlî’nin Felsefî Determinizmi Eleştirisi”, Divan İlmî Araştırmalar, Bilim ve Sanat Vakfı, İstanbul 1997/1, sayı: 3, ss. 93-141.
• Madelung, Wilferd, “Abu'l Barakat el-Bagdadi”, Encyclopaedia Iranica, (EIr.), I/3, London-1983.
• Nedvî, Süleyman, “Makale”, Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî, Kitâbu’l-Mu’teber içinde, c. III, ss. 230-252.
• Özpilavcı, Ferruh, Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî’de Tabiat Felsefesi, (Yayınlanmamış Dok- tora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2008.
• Pines, Shlomo, Studies in Abu’l-Barakât’s Poetics and Metaphysics, Scripta Hieroso- lymitana VI, Jerusalem-1960. , “Hibat Allah”, Encyclopedia Judaica, VIII, 3rd Print, Jerusalem-1974.
• Ross, David, Aristoteles, (çev.: Ahmet Arslan vd.), Kabalcı Yayınevi İstanbul 2002.
• Seydebî, Cemal Recep Ebü’l Berekât el-Bağdâdî ve Felsefetuhu’l İlâhiyye, Mektebetü’l- Vehbe, Kahire 1996.
• Sezgin, Fuat, GAS, c. VII, Leiden-1979.
• Tayyip, Ahmet Muhammet, Mevkifu Ebi’l-Berekât el-Bağdâdî mine’l-felsefeti’l- meşşâiyye, (Yayınlanmamış doktora tezi), Câmiutü’l-Ezher, Külliyetü Usûli’d-dîn, Kahire 1980.
• Ülken, Hilmi Ziya, İslam Felsefesi, Ülken Yayıncılık, İstanbul 1983.
• Yaltkaya, M. Şerefettin, “Ebü’l Berekât el-Bağdâdî” Darü'l- Fünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası, (D.İ.F.M) yıl: 4, sayı: 17, İstanbul 1930. ×××