Büyük Selçuklular Döneminde Tefsir İlmî Ve Müfessirler

Yıl 2005, Cilt: 5 Sayı: 3, 31 - 51, 01.06.2005

İshak Özgel

Öz

Selçuklular, Türklerin İslâmiyeti kabul etmelerinin ardından, başta Nizamiye medreseleri olmak muhtelif ilmî ve kültürel faaliyetler ile İslâm medeniyetinin ve İslâmî ilimlerin oluşumu ve gelişimine önemli katkılar sağlamışlardır. Bu dönemde tefsir ilminde de mühim gelişmeler yaşanmıştır. Tedvin dönemi birikimi, belirli bir tertip ve tasnif anlayışı ele alınmış, yeni tarz eserler telif edilmiştir. Rivâyet tefsirinde, Vâhidî, Beğâvî, İ. Cevzî, İşârî tefsirde Kuşeyrî, Bilimsel tefsir’de Gazzâlî ve Râzî, Mutezile tefsirinde Zemahşerî, Şia tefsirinde Tûsî ve Tabersî gibi müfessirler, bu dönemde yetişmiş, çeşitli tefsir ekollerinin önemli örneklerini kaleme alarak kendilerinden sonraki nesillere kaynaklık etmişler, Tefsir yönelişlerinde çığır açmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, Tefsir Tarihi, Tefsir

The Science Of Tafsir And Mufassirs In The Period Of Great Seljuqs

Öz

Following the convertion of the Turks to Islam, the Seljuqs made enormous efforts in the fields of culture and science to strength and expand the Islamic civilization. For this reason, the period concerned here deserves more attention concening the development of the Islamic sciences and particularly, that of the Qur`anic exegesis (tafsir). When the tafsir books of the period are surveyed, it can be viewed that the Islamic heritage of the Qur`anic interpretation was revised and criticized in these works in which a new understanding of the classification of subjects apparently developed. As a result, the Seljuqs achieved to create a foundation for the next generations

Anahtar Kelimeler

Seljuqs, tafsir, The History of Tafsir

Kaynakça

• Abdulhamid Muhsin, Râzî Müfessiran, Bağdat 1974.
• Abdulkahir el-Cürcânî, Esrâru’l-Belağa, Mukaddime, M. Resid Rıza, Lübnan 1982.
• Abdülkerim Ünalan, Ilkıya el-Herrâsî ve Ahkâmu’l-Kur’an’ındaki Me- todu, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 1990.
• Adil Nüveyhiz, Mu’cemü’l-Müfessirin min Sadri’l-İslâm Hattâ’l-Ân, Beyrut 1983.
• Ahmed Çelebi, İslâm’da Eğitim Öğretim Tarihi, Çev: Ali Yardım, İstan- bul 1983.
• Ali Eroğlu, Müfessir Hüseyin b. Mes’ud el-Beğavî ve Tefsîrindeki Üslû- bu , Yayınlanmamış Öğretim Üyeliği Tezi, Erzurum 1982
• Ebu’l Fidâ İsmail Ibn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, tahk: Ahmed Abdulvehhab Fettah , Kâhire 1994.
• Hamid Abdulğafur Afaf, el-Beğavî ve Menhecuhu fi’t-Tefsîr, Bağdat 1983.
• İbrahim Besyûni, Letâifü’l-İşârât (önsözü), Mısır 1981.
• İbrahim Kafesoğlu, Selçuklu Tarihi, İstanbul 1991.
• İshak Özgel, Büyük Selçuklular Dönemi Müfessirleri, Uludağ Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1996.
• İsmail Cerrahoğlu, Kur’ân Tefsirinin Doğuşu ve Buna Hız Veren Amil- ler, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1968.
• İsmail Cerrahoğlu, Tefsîr Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1980.
• Kamil Muhammed Ubeyde, ez-Zemahşeri, el-Müfessir el-Beliğ, Beyrut 1994.
• M. Asad Atlas, Nizâmiye Medresesi, çev: Sadık Cihan, Etüt Yayınları, Samsun 1999.
• Mehmet A. Köymen, “Anadolu’nun Fethi”, Diyanet İşeri Başkanlığı Dergisi, Ankara, 1961.
• Mehmet A. Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Alparslan Zamanı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1992.
• Muhammed Abay, Osmanlı Dönemi Müfessirleri, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1992.
• Muhammed Hüseyin ez-Zehebî, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Kâhire 1976.
• Mustafa b. Abdillah el-İstanbulî Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn an Esmai’l-Kütüb ve’l-Fünûn, Beyrut 1990.
• Mustafa Bilgin Tefsir’de Mu’tezile Ekolü, Doktora Tezi, Uludağ Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1991.
• Mustafa Yavuz, Anadolu Selçukluları Dönemi Müfessirleri, Yüksek Li- sans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1997.
• Nazif Hoca, Ruzbihan el- Baklî ve Kitab Kaşf al-Asrar ile Farsça Bazı Şiirleri, İstanbul 1971.
• Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, Ankara 1960.
• Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsîr Tarihi veTabakâtü’l-Müfessirîn, İstanbul 1973.
• Süleyman Ateş, İşârî Tefsir Okulu, Ankara 1974,.
• Süleyman Uludağ, Fahrettin Râzî (Hayatı, Fikirleri, Eserleri), Ankara 1991.
• Şemsüddin Ebu’l-Abbas İbn Hallikân, Vefeyâtu’l-A’yan, Beyrut ts.
• Tâcüd’d-Din es-Subkî, Tabakâtü’ş-Şâfiîyye, Tahk: Mahmud Mu- hammed et-Tennâhî, Abdulfettah. Muhammed el-Hulv, Mısır 1965.
• Zeki Duman, “İmam Gazalî’nin Tefsîr Anlayışı” Erciyes Ünv. İlâhiyat Fak. Dergisi, S.VI, Kayseri 1989.
• Ziya Demir, Osmanlı Müfessirleri, Doktora Tezi Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1994.