On The Point Of Confirmation Reliance To Traditions From Methods To Receive Traditions The Methods Semâ’ And Kıraeh

Yıl 2005, Cilt: 5 Sayı: 3, 231 - 258, 01.06.2005

M. Nazım Şıraz

Öz

Reliability of transfer method on the tradition transport proceedings propounds a specially importance because, reliability of transfer method at the same time propounds tradition reliability. About determination reliability of transfer, that used methods receive and transfer tradition on the first three centuries of the Hegira and for this methods that used expressions correctly to realize quite important. If the determination of expressions does not apply correctly on the point of the tradition reliance and the tradition to realize impossible to record any advance. On the period of time when traditions that have got a location important for Muslims have transmitted to society, to propound correctly process developing methods that used for transfer tradition, at the same time going to utilize be cleared off any claims and doubts that asserted related to source of tradition by different groups.

Anahtar Kelimeler

Semâ’, Kıraeh, Transfer, Method, Reliability

Hadislere Güveni Teyit Etme Noktasında Hadis Alma Usûllerinden Sema Ve Kıraat Yolları

Öz

Hadis nakil işlemlerinde rivâyet şeklinin güvenilirliği, özel bir önem arz etmektedir. Zira, rivâyet şeklinin güvenilirliği, aynı zamanda hadislerin de güvenilirliğini ortaya koymaktadır. Rivâyetin güvenilirliğini tespitte de, hicri ilk üç asırda kullanılan hadis alma ve nakletme metotlarını ve bu metotlar için kullanılan ıstılahları doğru bir biçimde okumak, oldukça önemlidir. Istılahların tespiti doğru olarak yapılmazsa, hadise güven ve hadisi anlama noktasında herhangi bir ilerleme kaydetmek de mümkün olmayacaktır. Müslümanlar için önemli bir konuma sahip olan hadislerin, topluma intikal ettiği dönemde, hadis rivâyeti için kullanılan metotların gelişim sürecini sağlıklı bir biçimde ortaya koymak, aynı zamanda çeşitli çevrelerce hadisin menşeine ilişkin ileri sürülen bazı iddia ve şüphelerin de kaldırılmasına fayda sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Semâ’, Kıraat, Rivâyet, Metot, Güvenilirlik

Kaynakça

• A’zamî, Muhammed Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyâtı, trc., Hulûsî Yavuz, İz Yayıncılık, İstanbul, trz.
• Âbâdî, Muhammed Şems Ebu’t-Tayyib, Avnü’l-Ma’bûd, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415, II.Baskı.
• Abdullah Şa’bân Ali, İhtilâfâtü’l-Muhaddisîn ve’l-Fukahâ fi’l-Hukmi ale’l-Hadîs, Vâridü’l-Hadîs, Kâhire, 1417/1997.
• Ahmed b. Hanbel Ebu Abdullah eş-Şeybânî, el-Müsned, Müessesetü Kurtuba, Mısır, trz., (I-VI).
• ---------, el-İlel ve Ma’rifeti’r-Ricâl, thk., İbn Muhammed Abbâs, el- Mektebetü’l-İslamiyye, Beyrut, 1408/1988.
• Alâî, Ebû Saîd b. Halîl Ebû Saîd, Câmiu’t-Tahsîl, thk., Abdulmecid es-Selefî, Âlemu’l-Kütüb, Beyrut, 1407/1986, II. Baskı.
• Askerî, Hasan b. Abdullah b. Said Ebû Ahmed, Tashîfâtü’l- Muhaddisîn, thk., Mahmud Ahmed Miyra, Matbaatü’l- Arabîti’l-Hadîs, Kahire, 1402, I. Baskı.
• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil, el-Câmiu’s-Sahîh, thk., Mustafa Dîb el-Bugâ, Dâr-u İbni Kesîr, Beyrut, 1407-1987, III. Baskı, (I-VI).
• Cezerî, İbnu’l-Esîr, en-Nihâye fî Ğarîbi’l-Hadîs, Kahire, 1965.
• Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, es-Sünen, thk., Fevvâz Ahmed Zümrelî, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1407, I. Baskı.
• Dehlevî, Hasan Muhammed Makbûlî, Mustalahu’l-Hadîs ve Ricâluhû, Mektebetü’l-Ceyl el-Cedîd, Beyrut, 1410/1990.
• Dümeynî, Misfîr b. Gurmullah, Hadis’te Metin Tenkîdi Metotları, trc., İlyas Çelebi, Adil Bebek, Ahmet Yücel, Kitabevi, İstanbul, 1997.
• Düzenli, Muhittin, Hadis Alma Yöntemi Olarak İcâzet ve Munâvele, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 2002.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî, es-Sünen, thk., Muhammed Muhiddin Abdulhamid, Dâru’l-Fikr, trz.
• Ebû Gudde, Abdulfettah, Mevzû Hadisler, çev., Enbiya Yıldırım, İn- san Yayınları, 1997.
• Ebû Hâtim, Muhammed b. İdris Ebû Muhammed er-Râzi et-Temîmî, Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Bey- rut, 1271/1952.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah el-İsbahânî, Hilyetü’l-Evliyâ, Dâru’l- Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1405, 4.Baskı.
• Ebû Şehbe, Muhammed İbn Muhammed, el-Vasît fî Ulûmi ve Mustalahi’l-Hadîs, Alemu’l-Ma’rife, Cidde, 1973.
• Güner, Osman, “Haberin Kaynağına Ulaşmada İsnadın Rolü”, OMU İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy.11, Samsun, 1999.
• ---------, Doğuş Devrinde Hadis, Dâru’s-Sünne, Samsun, 2000.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillâh, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk., Mustafa Abdilkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Bey- rut, 1411/1990, I. Baskı.
• ---------, Ma’rifet-ü Ulûmi’l-Hadis, thk., Seyyit Muazzim Huseyn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1397/1977, II. Baskı.
• Hatib el-Bağdâdî, el-Câmi’ li Ahlâki’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi’, thk., Mahmut et-Tahhân, Mektebetü’l-Meârif, Riyad, 1403.
• ---------, el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, thk., Ebu Abdullah es-Surkî, İbrâ- him Hamdî el-Müdenî, Mektebetü’l-İlmiyye, Medine, trz.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr, Mecmeu’z-Zevâid, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Kahire, Beyrut, 1407, (I-X).
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah en-Nümerî el-Kurtûbî, et- Temhîd, thk., Mustafa İbn Ahmed el-Ulvî, Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî, Vizâratü Umûmi’l-Evkât ve’ş-Şuûni’l- İslâmiyye, Mağrib (Fas), 1387.
• İbn Cemââ, Bedruddîn Muhammed İbn İbrahim, el-Menhelü’r-Râvî fî Muhtasari Ulûmi’l-Hadîsi’n-Nebevî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, Dımeşk, 1406.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kûfî, el- Musannef, thk., Kemal Yusuf el-Hut, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad,1409.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali Ebû’l-Fadl el-Askalânî eş-Şâfiî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, thk., Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l- Ceyl, Beyrut, 1412-1992, (I-VIII).
• ---------, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, thk., Muhammed Fuat Abdulbâkî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1379, (I-XIII).
• ---------, Lisânu’l-Mîzân, Müessesetü’l-İlmiyye, Beyrut, 1406/1986.
• ---------, Tabakâtu’l-Müdellisîn, thk., Âsım b. Abdillah el-Kureyvetî, Mektebetü’l-Münâr, Amman, 1403/1983, I. Baskı.
• ---------, Tehzîbu’t-Tehzîb, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1404/1984, (I-XII).
• İbn Kayyım, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye ed- Dimeşkî, Abdülfettah Ebû Gudde, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, Haleb, 1403, II. Baskı.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, el-Ğarîbu’l-Hadîs, Bağdat, 1977.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-Arab, Dâru’s-Sadr, Beyrut, 711/1311.
• İbn Mülakkîn, Sirâcüddîn Ömer İbn Ali İbn Ahmed el-Ensârî, el- Muknî fî Ulûmi’l-Hadis, thk., Abdullah İbn Yusuf, Dâru’l- Fevvâz li’n-Neşr, Medine, trz.
• İbnu’s-Salâh, Ebû Osman eş-Şehrerûzî, Ulûmu’l-Hadîs, Dâru’l-Fikr, Dımeşk, 1406/1986.
• İbrahim b. el-Kâlib, Mühimmâtu Ulûmi’l-Hadîs, Dâru’l-Verrâk, Riyad, 1418/1998.
• Kadı İyâz, el-İlmâ ilâ Ma’rifeti Usûli’r-Rivâye ve Takyîdi’s-Semâ’, thk., Seyyid Ahmed Sakar, Dâru’t-Turâs, Kahire, 1389/1970.
• Kandemir, M.Yaşar, Mevzû Hadisler, İFAV, İstanbul, 1997.
• Kettânî, Muhammed b. Ca’fer, er-Risâletü’l-Mustatrafe, Daru’l- Beşâiri’l-İslamiyye, Beyrut, 1406-1986, IV. Baskı.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Tarihi, TDV, Ankara, 1998.
• Lehhâm, Bedîu’s-Seyyid, ve Hân, Mustafa Saîd, el-Îdâh fî Ulûmi’l- Hadîs ve’l-Istılâh, Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, Beyrut, trz.
• Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdulhay b. Muhammed, Zaferu’l-Emânî bi-Şerhi Muhtasari’s-Seyyidi’ş-Şerif el- Cürcanî, thk., Abdulfettâh Ebû Gudde, Mektebetü Matbûati’l-İslâmiyye, Haleb, 1416.
• Mübârekfûrî, Muhammed b. Abdurrahman Ebu’l-Alâ, Tuhfetü’l- Ahvezî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, trz.
• Münâvî, Abdurraûf, Feyzu’l-Kadîr
• Şerhu’l-Câmii’s-Sağîr, el
• Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ, Mısır, 1356.
• Müneccid, Selahuddîn, Dirâsâtun fî Târîhi’l-Hatti’l-Arabî münzü Bidâyetihî ilâ Nihâyeti’l-Asrı’l-Emevî, Daru’l-Kütübi’l-Cedîd, Beyrut, trz.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn İnbnu’l-Haccac el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, thk., Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâr-u İhya, Beyrut, trz.
• Naîm, Ahmed, Sahih-i Buhârî Muhatasarı Tecrîd-i Sarîh Mukaddimesi, DİB, Ankara, 1984.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn İbn Şeref, İrşâdu Tullâbi’l-Hakâik ilâ Marifeti Süneni Hayri’l-Halâik, thk., Abdulbâri Selefî, Mektebetü’l-İmân, Medine, 1987.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Şuâlar, Envâr Neşriyât, İstanbul, 1994.
• Okiç, M. Tayyib, Bazı Hadis Meseleleri Üzerine Tetkikler, Osman Yal- çın Matbaası, İstanbul, 1959.
• Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları, İnsan Yayınları, İstanbul, 1997.
• Râcihî, Şerefuddîn Ali, Mustalahu’l-Hadîs ve Eseruhu Ale’d-Dersi’l- Luğavî Inde’l-Arab, Dâru’n-Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut, trz.
• Râmehurmûzî, El-Hasan b. Abdurrahman, el-Muhaddisu’l-Fâsıl Bey- ne’r-Râvî ve’l-Vâî, thk., Muhammed Accac el-Hatîb, Dâru’l- Fikr, 1404, III.Baskı.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdilkadir, Muhtâru’s-Sıhâh, Dâru’n-Neşr, Beyrut, 1415/1995.
• Sâlih, Subhi, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, trc., M.Yaşar Kandemir, TDV, Ankara, 1971.
• Sem’ânî, Abdulkerim b. Muhammed b. Mansûr Ebû Saîd et-Temîmî, Âdabu’l-İmlâ ve’l-İstimlâ, thk., Max Weisweiler, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1401/1981.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Câmiu’s-Sağîr, thk., İbn Zeyd el-Münâvî, Darü Tâiri’l-İlm, Cidde, trz.
• ---------, et-Tatrîf fi’t-Tashîf, thk., Ali Huseyin el-Bevvâb, Dâru’l-Fâiz, Amman, 1409, I. Baskı.
• ---------, Tabakâtül-Huffâz, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1403.
• ---------, Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nebevî, thk., Abdülvehhab Abdüllatif, Mektebetü’r-Riyâdi’l-Hadîs, Riyâd, trz., (I-II).
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris, er-Risâle, thk., Ahmet Mu- hammed Şâkir, Kâhire, 1358-1939.
• Tahhân, Mahmut, Teysiru Mustalihi’l-Hadîs, Dersaadet, İstanbul, 1405/1985.
• Tekineş, Ayhan, Hadisleri Anlama Problemi, Işık Yayınları, İstanbul, 2002.
• Tirmîzî, Muhammed b. İsa, es-Sünen, thk., Ahmed Muhammed Şâkir, Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, trz.
• Uğur, Müctebâ, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV Yay., An- kara, 1992.
• Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ömer b. Mûsâ, Duafâu’l-Ukaylî, Dâru’l-Mektebeti’l-İlmiyye, Beyrut, 1404/1984.
• Ünal, Yavuz, Hadisin Doğuş ve Gelişim Tarihine Yeniden Bakış, Etüt Yayınları, Samsun, 2001.
• ---------, Hadisleri Tespitte Yöntem Sorunu, Etüt Yayınları, Samsun, 1999.
• Yücel, Ahmet, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, M.Ü.İ.F. Yayın- ları, İstanbul, 1996.
• ---------, Hadis İlminde Tenkit Terimleri ve İlgili Çalışmalar, İFAV, İs- tanbul, 1998.
• Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman, Mîzânu’l- İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, thk., Ali Muhammed Muavvid, Adil Ahmed Abdulmevcud, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995.
• ---------, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, thk. Şuayb el-Arnavut, Muhammed Nuaym el-Arkasus, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1413.