Analysis of Environmental Impact Assessment (EIA) Decisions in Amasya Province within the Framework of EIA Regulation and Examination of its Relationship with Economic Indicators

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 523 - 538, 18.07.2024

Nusret Çoban , Ayla Bilgin

https://doi.org/10.21324/dacd.1415639

Öz

In order to prevent environmental pollution and to utilize natural resources more efficiently, environmentally friendly policies have been developed in our country in accordance with international developments. The Environmental Impact Assessment (EIA) Regulation, which came into effect for the first time in 1993, was introduced in Turkey in accordance with Law No. 2872 published in 1983. Within the scope of this study, the statistical analysis of EIA applications in Amasya province has been conducted since 2000 in accordance with the EIA Regulations in force, and an evaluation of the current situation has been presented. Additionally, investments decided within the scope of the EIA Regulation were evaluated in relation to gross domestic product (GDP) national calculations [GDP (in thousand TL), GDP per capita ($), and GDP per capita (TL)] using data from the Turkish Statistical Institute (TurkStat) for the years 2004-2022. Investments planned within the borders of Amasya province resulted in a total of 396 (100%), of which 37 (9%) listed as EIA Positive belonged to EIA Regulation Appendix-1 investments, and 359 (91%) listed as EIA Not Required belonged to EIA Regulation Appendix-2 investments between 2000-2023. According to the analysis based on decision numbers, it was evaluated that investments defined within the scope of Appendix-2 of the EIA Regulation were significantly high within the borders of Amasya province.

Anahtar Kelimeler

Amasya , Environmental Impact Assessment (EIA) , EIA Decision , Environmental Legislation , EIA Practices

Amasya İli Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Kararlarının ÇED Yönetmeliği Çerçevesinde İncelenmesi ve Ekonomik Göstergelerle İlişkisinin Analizi

Öz

Çevre kirliliğinin önlenmesi ve doğal kaynakların daha verimli kullanılması amacıyla uluslararası gelişmelere bağlı olarak ülkemizde de çevreci politikalar geliştirilmiştir. 1983 yılında yayımlanan 2872 sayılı Çevre Kanunu’na bağlı olarak ilk defa 1993 yılında yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği ülkemizde uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışma kapsamında yürürlüğe konmuş olan ÇED Yönetmeliği doğrultusunda 2000 yılından itibaren Amasya ilindeki ÇED uygulamalarının istatistiksel analizi yapılarak mevcut durum hakkında değerlendirme ortaya konulmuştur. Ayrıca, 2004-2022 tarihleri arasındaki Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) il göstergeleri verilerinden yararlanılarak ÇED Yönetmeliği hükümleri kapsamında karar verilen yatırımların, gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) ulusal hesaplamaları [GSYH (bin TL), kişi başına GSYH ($) ve kişi başına GSYH (TL)] ile ilişkisi grafik üzerinden değerlendirilmiştir. Amasya il sınırları içerisinde yapılması planlanan yatırımlarla ilgili 2000-2023 tarihleri arasında 37’si (%9) ÇED Yönetmeliği Ek-1 listesi ÇED Olumlu, 359’u (%91) ÇED Yönetmeliği Ek-2 listesi ÇED Gerekli Değildir kararı olmak üzere toplam 396 (%100) ÇED kararı verilmiştir. Karar sayıları üzerinden yapılan analizde, Amasya il sınırları içerisinde ÇED Yönetmeliği EK-2 listesi kapsamında tanımlanan yatırımların yüksek oranda projelendirildiği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Amasya , Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) , ÇED Kararı , Çevre Mevzuatı , ÇED Uygulamaları

Kaynakça

• Bayram, M. (2022). Türkiye’deki çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) süreçlerinin karar alma süreçlerine etkisinin atık yönetim projeleri özelinde araştırılması [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Bedeloğlu, N. (2012). Türkiye’de katı atık sektöründe hazırlanan ÇED raporlarının kalite değerlendirmesi [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Bilgin, A. (2015a). Analysis of the environmental impact assessment (EIA) directive and the EIA decision in Turkey. Environmental Impact Assessment Review, 53, 40-51. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2015.04.001
• Bilgin, A. (2015b, 14-17 Nisan). Madencilik Faaliyetleri ve Çevresel Etki Değerlendirme Kararlarının Değerlendirilmesi [Bildiri Sunumu]. Türkiye 24. Uluslararası Madencilik Kongresi, Antalya, Türkiye.
• Bilgin, A. (2018). Comparison of different countries with the implementation of environmental impact assessment in Turkey. Journal of Current Researches on Engineering, Science and Technology, 4(2), 171-178. https://doi.org/10.26579/jocrest-4.2.15
• Böge, M. K. (2021). Kamu harcamaları, kamu gelirleri ve GSYH ilişkisi [Yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Cengiz, G. (2011). Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) – Stratejik çevresel değerlendirme (SÇD) ilişkisi ve peyzaj planlama sürecinde stratejik çevresel değerlendirme’nin irdelenmesi [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Ceylan, H. (2021). Çevresel etki değerlendirmesi uygulamalarında enerji sektörü analizi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 27, 237-242.
• Erkan, M. (2016). ÇED yönetmeliği’nde yapılan değişikliklerin karar vericiler ve uygulayıcılar üzerindeki etkilerinin incelenmesi: Madencilik sektörü [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Eskin, B. (2018). Aksaray ilinde çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) uygulamalarının analizi. Kesit Akademi Dergisi, 14, 115-126. https://doi.org/10.18020/kesit.1429
• Güler, İ. Ö. (2019). Çevresel değerlendirme tekniklerinin gelişimi ve Türkiye’deki uygulamaların değerlendirilmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(8), 194-215.
• Halkbank. (2024, 1 Temmuz). Ekonomide Herkesin Bilmesi Gereken 10 Terim. https://www.halkbank.com.tr/content/halkbank/tr/ blog/finans/ekonomide-herkesin-bilmesi-gereken-10-terim.html
• Karasu, M. (2012). Avrupa Birliği çevre mevzuatı uyum sürecinde ÇED ve SÇD kavramları, İstanbul yat limanlarında uygulanabilirliği [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Meral, D. (2021). Çevre yönetiminin etkinliği açısından ÇED raporlarının yerel yönetimlerde ve Türk hukukundaki yeri: Kütahya belediyesi örneği [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Topaç, B. (2022). Kastamonu ilinde farklı sektörlerdeki projelerin çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) nihai raporlarına açılan idari yargı kararlarının irdelenmesi [Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Turan, V. (2007). Türkiye’nin ÇED uygulama deneyimi üzerine bir değerlendirme: 1993-2007 [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024a, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları). https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/arama__20220224094022.pdf
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024b, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları) - enerji. https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/enerji_20220224093658.pdf
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024c, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları) - kimya-petro kimya. https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/kimya-petro-kimya_20220224 093726.pdf
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024ç, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları) - madencilik. https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/madencilik_20220224093800.pdf
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024d, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları) - sanayi-tesis. https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/sanayi_tesis_20220224093825.pdf
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024e, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları) - tarım-orman. https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/tarim_orman_2022022409385 2.pdf
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024f, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları) - turizm-konut. https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/turizm-konut_20220224093918.pdf
• T.C. Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü. (2024g, 3 Nisan). ÇED gerekli değildir kararları (2003-2021 yılları) - ulaşım-altyapı. https://webdosya.csb.gov.tr/db/amasya/menu/ulasim-alt-yapi_20220224093 954.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024a, 3 Nisan). Mülga ÇED Yönetmelikleri. https://ced.csb.gov.tr/mulga-ced-yonetmelikleri-uygulamasi
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024b, 3 Nisan). ÇED süreci akım şemaları. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/ menu/23032023ced-sureci-akim-semalari_20230323051743.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024c, 3 Nisan). ÇED Yönetmeliği’nin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/ced-yonetmel-g-n-n-uygulanmasina-il-sk-n-usul-ve-esaslar-20220914155431.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024ç, 3 Nisan). İlk ÇED Yönetmeliği’nin yayımlandığı 1993 yılından 2023 yılı sonuna kadar verilen ÇED Kararları. https://ced.csb.gov.tr/ced-istatistikleri-i-111186
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024d, 3 Nisan). Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) İşlemleri / ÇED Olumlu kararları. https://ced.csb.gov.tr/
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2024e, 3 Nisan). e-ÇED Duyurular. https://eced-duyuru.csb.gov.tr/eced-prod/duyurular.xhtml
• T.C. Resmi Gazete. (1983). Çevre kanunu (Değişik: 26/4/2006-5491/2 md.). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2872 &MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• T.C. Resmi Gazete. (2022). Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/07/20220729-2.htm
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024, 3 Nisan), TÜİK İl Göstergeleri. https://biruni.tuik.gov.tr/ilgosterge/?locale=tr
• Velioğlu, B. (2019). Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) – Stratejik çevresel değerlendirme (SÇD) ilişkisinin irdelenmesi ve hidroelektrik enerjisi sürecinde SÇD'nin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Yorulmaz, H. (2012). Çevresel etki değerlendirme (ÇED), stratejik çevresel etki değerlendirme (SÇD) ve planlama ilişkisi: Çanakkale örneği [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Yücel, H. S. (2009). ÇED raporlarının AB kalite kriterlerine göre çözümlemesi: Karayolları örneği [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi