Giresun İlinin 2018-2023 Yılları İçerisindeki Katı Atık Performansının Ölçülmesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 572 - 589, 27.07.2025

Hatice Doğan

https://doi.org/10.21324/dacd.1699243

Öz

Günümüzde sanayinin gelişmesi, nüfusun hızla artması, şehirlerde yaşayan insan sayısının hızlı bir artış göstermesi ve tüketim alışkanlıklarının değişmesi beraberinde atık miktarlarının da artmasına neden olmuştur. Atık miktarlarındaki yaşanan artışlar küresel bir sorun haline gelmiştir. Atıkların ortaya çıkardığı en önemli sorun çevre kirliliği ve sebep olduğu sağlık problemleridir. Diğer yandan kaynakların kıt olması oluşan atıkların geri dönüşümünün sağlanmasını elzem kılmıştır. Kullanımlar sonucunda ortaya çıkan atıkların geri dönüştürülmesi ve daha da önemlisi oluşabilecek atık miktarının en düşük seviyelerde tutulması hayati önem taşımaktadır. Bu çalışmada Giresun ilinin 2018-2023 yılları içerisindeki katı atık performansının ölçülmesi amaçlanmıştır. Yapılan literatür araştırması sonucunda katı atık performansını ölçmek amacıyla; il nüfusu (kişi), toplam katı atık geri kazanım ve bertaraf miktarı (kg), toplam atık işletme tesisi sayısı (adet), sıfır atık kapsamında il genelinde eğitim alan kişi sayısı (kişi), sıfır atık yönetimi kapsamında geri dönüşüm miktarı (kg), sıfır atık kapsamında yerleştirilen kumbara sayısı (adet), sıfır atık kapsamında yerleştirilen konteyner sayısı (adet), sıfır atık kapsamında elde edilen kompost miktarı (kg), sıfır atık kapsamında yapılan enerji tasarrufu (khw), sıfır atık yönetimi kapsamında atık depolama alanı tasarrufu (m3), toplam katı atık miktarı (ton/gün), kişi başı ortalama belediye katı atık miktarı (kg/kişi-gün), tıbbı atık miktarı (ton), atık pil ve akü miktarı (kg) olmak üzere 14 kriter belirlenmiştir. Belirlenmiş olan bu kriterlerin ağırlıklarını ölçmek amacıyla diğer nesnel ağırlıklandırma yöntemlerin göre oldukça yeni olan LOPCOW yöntemi kullanılmıştır. Bu kriter ağırlıkları MARCOS yöntemine entegre edilerek yıllar içerisindeki performans ölçümü gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılan bütünleşik model karar vericilerin önyargılarından bağımsız bir çözüm sunmaktadır. Elde edilen sonuçların kriter ağırlıklarından nasıl etkilendiğini değerlendirmek amacıyla bir duyarlılık analizi yapılmıştır. Duyarlılık analizi kapsamında MEREC, ENTROPI yöntemi ve Eşit Ağırlıklandırma ile kriterler ağırlıklandırılmış ve MARCOS yöntemine entegre edilerek çözülmüştür. Yapılan bütün analizlerin benzer sonuçlar verdiği, en iyi performansın 2021 yılında gösterildiği ve en düşük performansın ise 2018 yılında gerçekleştiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Katı Atık , LOPCOW , MARCOS , MEREC , ENTROPI

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

YOK

Measurement of Solid Waste Performance of Giresun Province in 2018-2023

Öz

Today, industrial development, rapid population growth, urbanization, and changing consumption habits have led to an increase in the amount of waste. The increase in waste has become a global problem. The most important problems caused by waste are environmental pollution and health issues. On the other hand, the scarcity of resources has made it essential to ensure the recycling of waste. Recycling waste generated from usage and, more importantly, keeping the amount of waste that may be generated at the lowest possible level is of vital importance. This study aims to measure the solid waste performance of Giresun province between 2018 and 2023. As a result of the literature review, the following indicators were identified to measure solid waste performance: provincial population (persons), total solid waste recovery and disposal amount (kg), total number of waste management facilities (units), number of persons trained in zero waste management across the province (persons), the amount of recycling under the zero-waste management framework (kg), the number of bins installed under the zero-waste framework (units), the number of containers installed under the zero-waste framework (units), the amount of compost obtained under the zero-waste framework (kg), the energy savings achieved under the zero-waste framework (kWh), the waste storage area savings under the zero-waste management framework (m³), total solid waste amount (tons/day), average municipal solid waste amount per person (kg/person-day), medical waste amount (tons), and waste battery and accumulator amount (kg). The LOPCOW method, which is relatively new compared to other objective weighting methods, was used to measure the weights of these criteria. These criteria weights were integrated into the MARCOS method to measure performance over the years. The integrated model used in the study provides a solution independent of decision-makers' biases. A sensitivity analysis was conducted to evaluate how the results were affected by the criterion weights. Within the scope of the sensitivity analysis, the criteria were weighted using the MEREC, ENTROPY and Equal Weighting methods and integrated into the MARCOS method for solution. It was determined that all analyses yielded similar results, with the best performance observed in 2021 and the lowest performance in 2018.

Anahtar Kelimeler

Solid Waste , LOPCOW , MARCOS , MEREC , ENTROPY

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Alshehrei, F., & Ameen, F. (2021). Vermicomposting: A management tool to mitigate solid waste. Saudi Journal of Biological Sciences, 28, 3284–3293. https://doi.org/10.1016/j.sjbs.2021.02.072
• Anwar, M. A., Suprihatin, S., Sasongko, N. A., Najib, M., Pranoto, B., Firmansyah, I. & Soekotjo, E. S. (2025). Sustainable waste management strategies for multilayer plastic in Indonesia. Cleaner and Responsible Consumption, 16, Article 100254. https://doi.org/10.1016/j.clrc.2025.100254
• Aydın, N., & Çifçi, D. İ. (2022). Exploring the effect of Covid-19 on municipal waste generation with system Dynamics modelling. Environmental Engineering and Management Journal, 21(8), 1415–1425. https://doi.org/10.30638/eemj.2022.125
• Aydın Temel, F., & Turan, N. G. (2022). Giresun ilinde kentsel katı atıkların miktarı, kompozisyonu ve yönetiminin incelenmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 12(1), 479–491. https://doi.org/10.31466/kfbd.1102936
• Aytekin, A. (2022). Çok kriterli karar analizi (2. Basım). Nobel Bilimsel Eserler.
• Bahçelioğlu, E., Buğdaycı, E. S., Doğan, N. B., Şimşek, N., Kaya, S. Ö. & Alp, E. (2020). Integrated solid waste management strategy of a large campus: A comprehensive study on METU campus, Turkey. Journal of Cleaner Production, 265, Article 121715. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121715
• Balaban, Y., & Baki, B. (2010). Analitik ağ süreci yaklaşımıyla en uygun katı atık bertaraf sisteminin belirlenmesi: Trabzon ili örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 183–196.
• Bilgili, M. Y. (2020). Sürdürülebilir yükseköğretim kurumlarında çevre bilinci, katı atık ve enerji yönetimi uygulamaları. (1. Baskı). Ekin Yayınevi.
• Bilgili, M. Y. (2023). Sıfır atık yönetiminin çevre etiği yaklaşımları açısından incelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 64, 21–28. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1173752
• Biswas, S., Bandyopadhyay, G., & Mukhopadhyaya, J. N. (2022). A multi-criteria based analytic framework for exploring the impact of Covid-19 on firm performance in emerging market. Decision Analytics Journal, 5, Article 100143. https://doi.org/10.1016/j.dajour.2022.100143
• Bulut, A., & Şengül, H. (2023). Atık yönetimi ve sıfır atık projesinin değerlendirilmesi: İstanbul ili örneği. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 5(1), 85–97. https://doi.org/10.55050/sarad.1224470
• Chen, T., Zhang, S., & Yuan, Z. (2020). Adoption of organic waste composting products: A critical review. Journal of Cleaner Production, 272, Article 122712. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.122712
• Cheapa Waste Skips. (2025, 04 Mart). Global Waste Statistics. https://cheapawasteskips.com.au/global-waste-statistics-2022/#glob
• Christensen, T. H. (2011). Solid waste technology & management. Wiley.
• Chubb, H., & Simpson, J. M. (2012). The use of Z-scores in paediatric cardiology. Annals of Pediatric Cardiology, 5(2), 179–184.
• Ciplak, N., & Barton, J. (2012). A system Dynamics approach for healthcare waste management: a case study in Istanbul metropolitan city, Turkey. International Solid Waste Association: Waste Management & Research, 30(6), 576–586.
• Curtis, A. E., Smith, T. A., Ziganshin, B. A. & Elefteriades, J. A. (2016). The mystery of the Z-Score. Aorta, 4(4), 124–130. http://dx.doi.org/10.12945/j.aorta.2016.16.014
• Demirarslan, K. O., & Başak, S. (2018). Doğu Karadeniz Bölgesi illeri katı atık yönetimi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(3), 117–132.
• Derse, O., & Göçmen Polat, E. (2025). Municipal Solid Waste Landfill Site Selection: Integrating Multi-Criteria Decision-Making Methods and Mathematical Modelling - A Case Study. Journal of the Institute of Science and Technology, 15(1), 147–158.
• Desa, A., Kadir, N. B. A., & Yusooff, F. (2012). Waste education and awareness strategy: towards solid waste management (SWM) program at UKM. Procedia Social and Behavioral Sciences, 59, 47–50. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.09.244
• Doğdu Yücetürk, G., & Alkan, S. N. (2024). Sıfır atık indeksi kullanılarak Türkiye’deki kentsel katı atık yönetiminde sıfır atık yaklaşımının incelenmesi. Kadirli Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 60–88.
• Ecer, F. (2020). Çok ktiterli karar verme, Geçmişten günümüze kapsamlı bir yaklaşım. Seçkin Yayıncılık.
• Ecer, F., & Pamucar, D. (2022). A novel LOPCOW-DOBI multi-criteria sustainability performance assessment methodology: An application in developing country banking sector. Omega, 112, Article 102690. https://doi.org/10.1016/j.omega.2022.102690
• Evin, H., & Özdemir, A. (2022). Büyükşehirlerin katı atık yönetimi etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi kullanılarak ölçülmesi. Adıyaman Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 389–421. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1195544
• Fores, V. I., Bovea, M. D., Coutinho-Nobrega, C., & Medeiros, H. R. (2019). Assessing the social performance of municipal solid waste management systems in developing countries: Proposal of indicators and a case study. Ecological Indicators, 98, 164–178. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2018.10.031
• Guerrero, L. A., Maas, G., & Hogland, W. (2013). Solid waste management challenges for cities in developing countries. Waste Management, 33, 220–232. http://dx.doi.org/10.1016/j.wasman.2012.09.008
• Guo, Z., Liu, J., Liu, X., Meng, Z., Pu, M., Wu, H., Yan, X., Yang, G., Zhang, X., Chen, C., & Chen, F. (2024). An integrated MCDM model with enhanced decision support in transport safety using machine learning optimization. Knowledge-Based Systems. 301, Article 112286. https://doi.org/10.1016/j.knosys.2024.112286
• Iqbal, A., Haider, R. Yasar, A., & Nizami, A. (2025). A governance model for sustainable municipal solid waste management: Aligning the sector with Pakistan’s economic goals. Waste Management Bulletin, 3, 107–127. https://doi.org/10.1016/j.wmb.2024.12.010
• Kaza, S., Yao, L., Bhada-Tata, P., & Woerden, F. V. (2018). What a waste 2.2, A global snapshot of solid waste management to 2050. World Bank Group.
• Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2021). Determination of objective weights a new method based on the removal effects of criteria (MEREC). Symmetry, 13, Article 525. https://doi.org/10.3390/sym13040525
• Minghua, Z., Xiumin, F., Rovetta, A., Qichang, H., Vicentini, F., Bingkai, L., Giusti, A., & Yi, L. (2009). Municipal solid waste management in Pudong New Area, China. Waste Management, 29, 1127–1233. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2008.07.016
• Nag, A., & Vizayakumar, K. (2005). Environmental education and solid waste management. New Age International Limited.
• Özkan, A. (2018). Atık baskılı devre kartlarından değerli metal geri kazanım yöntemlerinin çok ölçütlü karar verme teknikleri ile değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18, 529–537.
• Parekh, H., Yadav, K., Yadav, S., & Shah, N. (2015). Identification and assigning weight of indicator influencing performance of municipal solid waste management using AHP, KSCE Journal of Civil Engineering, 19(1), 36–45. https://doi.org/10.1007/s12205-014-2356-3
• T.C. Resmi Gazete. (2015). Atık Yönetimi Yönetmeliği (Resmi Gazete Tarih: 02.04.2015, Sayı: 29314). https://resmigazete.gov.tr/ eskiler/2015/04/20150402-2.htm
• Sağlam, B. S. & Aydın, N. (2024). Investigation of waste characteristics and recycling behaviour at educational institutes. Waste Management, 180, 115–124. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2024.03.036
• Saraç, B., Gündoğdu, H. G. & Aytekin, A. (2023). Sıfır atık yönetimi etkinliğinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi: Büyükşehir örneği. Politik Ekonomik Kuram, özel sayı, 238–256, https://doi.org/10.30586/1332939
• Seyhan, N. (2023). AB ülkelerinin çevre ve atık yönetimi performanslarının değerlendirilmesi: Veri zarflama analizi ve yapay sinir ağlarının birlikte uygulanması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 343–355.
• Susanti, L. D., Reniati, R., & Altin, D. (2025). Sustainable waste management strategy based on circular economy in Pangkalpinang City. Journal of Multidisciplinary Academic Business Studies (JoMABS), 2(2), 449–462.
• Stevic, Z., Pamucar, D., Zavadskas, E. K., & Puska, A. (2020a). MARCOS: A novel method for rational decision-making under uncertainty. Symmetry, 12(3), Article 455. https://doi.org/10.3390/sym12030455
• Stevic, Z., Pamucar, D., Puska, A., & Chatterjee, P. (2020b). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to COmpromise solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering, 140, Article 106231. https://doi.org/10.1016/j.cie.2019.106231
• Şaşmaz, E., Avcı, S., & Aladağ, Z.(2020). Türkiye istatistiki bölge birimleri sınıflamasına göre 1. düzey’de yer alan belediyelerin katı atık yönetiminin değerlendirilmesi. Veri Bilimi Dergisi, 3(1), 33–40.
• Torkayesh, A. E., Zolfani, S. H. Kahvand, M., & Khazaelpour, P. (2021). Landfill location selection for healthcare waste of urban areas using hybrid BWM-grey MARCOS model based on GIS. Sustainable Cities and Society, 67, Article 102712, https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.102712
• Tseng, M. L. (2008). Application of ANP and DEMATEL to evaluate the decision-making of munuicipal solid waste management in Metro Manila. Environmental Monitoring and Assessment, 156, 181–197.
• Tüzüner, Z., & Alp, İ. (2018). Comparison of solid waste management performances of Turkey and EU countries associated with Malmquist Index. Politeknik Dergisi, 21(1), 75–81. https://doi.org/10.2339/politeknik.386857
• Wang, T, C., & Lee, H. D. (2009). Developing a fuzzy TOPSIS approach based on subjective weights and objective weights. Expert Systems with Applications, 36, 8980–8985. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2008.11.035
• Wang, Z., & Zhang, W. (2012). Dynamic engineering multi-criteria decision making model optimized by entropy weight for evaluating bid. Systems Engineering Procedia, 5, 49-54. https://doi.org/10.1016/j.sepro.2012.04.008
• Vego, G., Kucar-Dragicevic, S., & Koprivanac, N. (2008). Application of multi-criteria decision-making on strategic municipal solid waste management in Dalmatia, Croatia. Waste Management, 28, 2192–2201. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2007.10.002
• Venkiteela, L. K. (2020). Status and challenges of solid waste management in Tirupati city. Materials Today: Proceedings, 33, 470–474. https://doi.org/10.1016/j.matpr.2020.05.044
• Yang, Q, Fu, L., Liu, X., & Cheng, M.(2018). Evaluating the efficiency of municipal solid waste management in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(11), Article 2448. https://doi.org/10.3390/ijerph15112448
• Yazdani, M., Ye, C., Shaayesteh, M. T., & Zarate, P. (2025). Decision making model for waste management: Fuzzy group AHP-CoCoSo. Production Management and Engineering, 13(1), 77–92. https://doi.org/10.4995/ijpme.2025.21558
• Zaman, A. U. (2014). Measuring waste management performance using the ‘Zero Waste Index’: the case of Adelaide, Australia. Journal of Cleaner Production, 66, 407–419. http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2013.10.032