Felsefi Bir Terim Olan “İdrak”in Tanımlanma-sında Merleau-Ponty’nin Fenomenolojik Yakla-şımından Yararlanılması

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 492 - 501, 10.08.2025

Engin Yılmaz

Öz

Araştırmada; “idrak”in (algı) çevrim içi ortamlarda yayımlanan genel sözlüklerdeki terim anlamı, Maurice Merleau-Ponty’nin fenomenolojik yaklaşı-mı ışığında incelenmiştir. TDK tarafından yayımla-nan Güncel Türkçe Sözlük’te “algı”, ruh bilimi terimi olarak etiketlenmiştir. Kubbealtı Vakfı tarafından yayımlanan Kubbealtı Lugatı’nda “idrak”in 4. tanımı, felsefe terimi olarak etiketlenmiştir. Araştır-mada, öncelikle fenomenolojinin kurucusu olarak kabul edilen Edmund Husserl ile Maurice Merleau-Ponty’nin algı anlayışları karşılaştırılmış ve kavram-sal bir arka plan oluşturulması amaçlanmıştır. Hem varoluşçu hem de fenomenolog olarak bilinen ve felsefesini “beden” ve “algı” dolayımında yapılandı-ran Merleau-Ponty’e göre; algı, ham verileri düzen-leyen zihinsel bir işlemden ziyade, bedenimizin dünyayla kurduğu doğrudan ilişkinin, yani deneyi-min bir sonucudur. Merleau-Ponty eserlerinde; bedenin “sinerjik sistem” olduğunu, asla “nesne olmadığını”, bilakis bir “fail” olduğunu savunmuş-tur. Merleau-Ponty, “Bedenim, benim genel anlama aygıtımdır” diyerek bedenin anlama/anlamlandırma sürecinde zihin ve bilinç ile etkin iş birliği yaptığını belirtmiştir. Betimleyici yöntemle oluşturulan araştırmada, idrak’in salt bir zihinsel işlemleme sonunda değil, “bedensel ve varoluşsal deneyim süreci”nin sonunda gerçekleştiği kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sözlüksel tanım , Fenomenolojik yaklaşım , Algı felsefesi , Beden Felsefesi , Zihin

Kaynakça

• (Haz.) Direk, Z. (2003). Dünyanın Teni Merleau-Ponty Felsefesi Üzerine İncelemeler. İstanbul: Metis Yay.
• Dupont, P. (2013). Merleau-Ponty Sözlüğü (çev. Emre Şan). İstanbul: Say Yay.
• Gallagher, S. (2017). “Phenomenological Approaches to Consciousness”, The Blackwell Companion to Consciousness. (Ed. Susan Schneider and Max Velmans). Wiley Blackwell.
• Heidegger, M. (1985). “History of the Concept of Time: Prolegomena”. (Çev. T. Kisiel). Bloomington: Indiana University Press, 1985 [1925].
• Husserl, E. (2020). Fenomenoloji Üzerine Beş Ders (çev. Harun Tepe). Dördüncü baskı. İstanbul: Bilgesu Yay.
• Le Breton, D. (2025). Bedenin Antropolojisi ve Modernite (Türkçesi Kağak Kahveci). 1. Basım. İstanbul: Ketebe Yay.
• Merleau-Ponty, M. (2014). Algılanan Dünya (çev. Ömer Aygün). Dördüncü basım. İstanbul: Metis Yay.
• Merleau-Ponty, M. (2020). Algının Fenomenolojisi (çev. Emine Sarıkartal, Eylem Hacımuratoğlu). İkinci basım. İstanbul: İthaki Yay.
• Merleau-Ponty, M. (2023). Görünür İle Görünmez (çev. Hanife Güven). İstanbul: Doğubatı Yay.
• Merleau-Ponty, M. (2024). Göz ve Tin (çev. Ahmet Soysal). Beşinci basım. İstanbul: Metis Yay.
• Zahavi, D. (2019). Fenomenoloji İlk Temeller (çev. Seçim Bayazit). İstanbul: Ayrıntı Yay.
• TDK. (2025). https://tdk.gov.tr/ web sitesinden 11 Haziran 2015 tarihinde https://sozluk.gov.tr adresinden erişildi.
• KUBBEALTI VAKFI. (2025). Lugatim.com web sitesinden 11 Haziran 2015 tari-hinde https://lugatim.com/s/%C4%B0DRAK adresinden erişildi.