Aykırı Sözlüklerde Tanımlama Sorunları

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 409 - 423, 10.08.2025

Şerife Sazak İbiş

Öz

Aykırı sözlükler; alışılmış sözlük düzeninin dışında yazılan, içinde kara mizah, fantastik ve sıra dışı ögeler barındıran eserlerdir. Günümüzde popüler kültürün etkisiyle geniş bir etkileşim alanı oluşturan sosyal medya sözlükleri ve özel bir konu hakkında kaleme alınan basılı sözlükler, aykırı sözlük türüne dâhil edilerek incelenebilir. Çalışmadaki amacımız, problemleri tespit edip bunları kendi içinde sınıflandırmak ve çözüm önerisi sunmaktır. Bu doğrultuda, Şeytanın Sözlüğü, Lehçetü’l-Hakayık vb. basılı sözlüklerin yanında sosyal medya sözlükleri kategorisine dâhil edilebilecek Ekşi Sözlük, Uludağ Sözlük vb. platformlar tarama yönte-miyle incelenmiştir. İnceleme sonucunda kimliksiz dil kullanımı, ironinin yoğun olarak kullanımı, kültürel gönderimlerin anlamsal farklılıkları ve yabancı dillerden ödünçlenen sözcüklerin dilimizdeki kullanımları vb. etkenlerin yol açtığı tanımlama sorunlarına ulaşılmıştır. Dilin sürekli gelişim ve dönüşüm içinde olması, evrimini hızlandırır. Dolayısıyla tanımlamada yaşanan problem-ler, anlamın yeniden üretilmesini sağlayarak aynı kültürel hafızayı paylaşan dil kullanıcılarının ortak bir dil oluşturmasına yardımcı olur. Bu sayede sözlüklerde-ki tanımlama sorunları daha yapıcı bir şekilde yönetile-bilir.

Anahtar Kelimeler

Aykırı sözlük , sözlüklerde tanımlama , sözlükbilim , sözlük , tanım

Kaynakça

• Aktunç, H. (2013). Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Alan, N. (2016). Aykırı Sözlük: Lehçetü’l-Hakayık, Sözmer Bülten, 2016/2, 1-9.
• Aslan, E. (2020). Sözlükleri Oluşturan Temel Yapılar (Terim ve Tanım Deneme-leri). Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 9 (23), 155-169.
• Atkins, B. T. ve Rundell, M. (2008). The Oxford Guide to Practical Lexicography, New York: Oxford University Press.
• Bierce, A. (2014). Şeytanın Sözlüğü (Çev. Özge D. Gürkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Bingölçe, F. (2011). Tanıklarıyla Osmanlı Argosu Sözlüğü, Ankara: AltÜst Yayınları. Boz, E. (2006). Türkçenin Çağdaş Sorunları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Boz, E. (2020). Çevrimiçi Genel Sözlüklerde Tanım. Dilbilim Dergisi – Journal of Linguistics, 34, 1-14.
• Doğru, F. (2014). Aykırı Sözlükler. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Dergisi, 15 (2), 191-198.
• Ekşi Sözlük, https://eksisozluk.com/ (Erişim Tarihi, 12.05.2025) Hartmann, R. R. K. ve James, G. (2002). Dictionary of Lexicography, London: Routledge.
• Iamartino, G. (2013). The Dictionary of Love, Lexicography as a Form of Senti-mental Education in the 18th Century: Selected Proceedings of the 2012 Sym-posium on New Approaches in English Historical Lexis (HEL-LEX 3), ed. R. W. McConchie vd. 66-86.
• Jackson, H. (2016). Sözlükbilime Giriş (Çev. M. Gürlek ve E. Patat), İstanbul: Kesit Yayınları.
• Tülek, L. (2007). Lumpen Sözlüğü, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi, 12.05.2025)
• Uludağ Sözlük, https://www.uludagsozluk.com/ (Erişim Tarihi, 12.05.2025).