Bu çalışmanın amacı, yapay zekâ tabanlı büyük dil modelleriyle geleneksel sözlük tanımları arasındaki farklılıkları ortaya koymak ve bu farklılıkların Türkçe öğretimine yansımalarını değerlendirmektir. Araştırma, tanımların karşılaştırılmasıyla sınırlı kalmamakta; ortaya çıkan bulguların Türkçe öğretimiyle ilişkilendirilmesi ve bu bağlamda geliştirilecek yöntem ve materyallere ışık tutması açısından da önem taşımaktadır.
Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi benimsenmiştir. Güncel Türkçede sıkça karşılaşılan on somut ve on soyut olmak üzere toplam yirmi kelime, amaçlı örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Kelimelerin tanımı, Türk Dil Kurumu (TDK) çevrim içi Güncel Sözlükten ve ayrıntılı yönergelerle yönlendirilen GPT-4 büyük dil modelinden elde edilmiştir. Tanımlar, etimolojik köken, anlam çeşitliliği, birleşik yapılar, deyimler, örnek cümleler ile teknik ve kültürel kullanımlar bakımından tablolaştırılmış; elde edilen veriler içerik analiziyle kodlanmış, ikinci bir uzman tarafından güvenilirlik açısından değerlendirilmiştir. Araştırma bulgularına göre; somut kavramlarda her iki kaynağın benzer tanımlar sunduğu, soyut ve çok karmaşık kavramlarda ise GPT-4 modelinin bağlamsal derinlik ve örnek çeşitliliği açısından öne çıktığı belirlenmiştir.
Sözlükbilim Yapay Zekâ Türkçe Öğretimi Somut ve Soyut Kavramlar Karşılaştırmalı Analiz
The aim of this study is to reveal the differences between artificial intelligence-based large language models and traditional dictionary definitions, and to evaluate how these differences reflect on Turkish language teaching. The research is not limited to the comparison of definitions; it also emphasizes the importance of associating the findings with Turkish language instruction and shedding light on the development of methods and materials in this context.
In the study, document analysis—one of the qualitative research methods—was adopted. Twenty words, ten concrete and ten abstract, that are frequently encountered in contemporary Turkish were selected using purposive samp-ling. The definitions of these words were obtained from the Turkish Language Association’s (TDK) online contemporary dictionary and from the GPT-4 large language model, guided by detailed instructions. The definitions were tabulated in terms of etymological origin, semantic variety, compound structures, idioms, example sentences, and technical or cultural usage; the collected data were coded through content analysis and evaluated for reliability by a second expert. According to the research findings, while both sources provided similar definitions for concrete concepts, the GPT-4 model stood out in terms of contextual depth and diversity of examples, especially for abstract and multi-layered concepts.
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sözlükbilim ve Anlambilim |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Gönderilme Tarihi | 10 Temmuz 2025 |
| Kabul Tarihi | 31 Temmuz 2025 |
| Erken Görünüm Tarihi | 9 Ağustos 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 10 Ağustos 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 1 Sayı: 1 |