Çoban Terimleri Sözlüğü’nde Tanımlama Sorunları

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 183 - 199, 10.08.2025

Şaziye Dinçer Bahadır

Öz

Kelimeleri anlamlandırmada başvuru kaynakları arasında olan sözlükler, farklı ihtiyaçlara cevap verir. Kimileri bilmediği kelimeler için sözlük sayfalarını karıştırırken kimileri de bildiği ancak anlamından emin olmak istedikleri kelimeler için sözlüklere başvurur. Burada beklentilere cevap vermeyi etkileyen en önemli husus, sözlükte yer alan madde başlarının tanımlanma şeklidir. Çünkü kelimelerin anlaşılır biçimde ve tanımlama ölçütlerine uygun olarak tanımlanması, sözlük kullanıcılarının sözlükten faydalanma derecesini arttırır. Günümüzde bilginin çeşitliliği, hızla eskimesi sözlüklere de yansımış, farklı ihtiyaçlara cevap veren birçok sözlük hayatımıza girmiştir. Hazırlanış amaç ve yöntemlerine göre değişen sözlüklerden biri de terim sözlükleridir. Bu sözlükler; bir konu, meslek, sanat veya uzmanlık alanındaki bütün terimlerin bir araya getirilerek hazırlanmasıyla oluşur. Bu çalışmanın konusunu Seher Keçe Türker tarafından hazırlanan Çoban Terimleri Sözlüğü oluşturur. Çalışmada, sözlükte geçen madde başı tanımlamalarının tanımlama ölçütlerine uygun olarak yapılıp yapılmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda sözlük hazırlanırken tanımlama ölçütlerine yeterli özenin gösterilmediği sözlük çalışmalarında disiplinler arası çalışmalara önem verilmesinin gerekliliği ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sözlük , tanımlama , tanımlama ölçütleri , Çoban Terimleri Sözlüğü.

Kaynakça

• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, C. III, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Argunşah, M. (2019). Türkçe Sözlük’te Tanımlama ve Tanıklama Sorunları. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 16, 1-13.
• Atalay, B. (1998). Divanü Lûgat-it- Türk Tercümesi I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Akademi.
• Bayat, Fuzuli. 2011. “Türk Mitolojik Düşüncesinde Çobanlık”. Çoban Kitabı. Ed. Emine Gürsoy Naskali. İstanbul: Kitabevi Yayınları: 168-185.
• Bayrav, S. (1998). Filolojinin Oluşumu, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Boz, E. (2009a). Sözlükbirimlerin Tanımlanmasına Anlambilimsel Bir Bakış. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4/4, 172-183.
• Boz, E. (2009b). Çağdaş Türkçe Sözlüklerde Çokanlamlı Madde Başlarındaki Anlamların Sıralanma Sorunu: ‘Klasik’ Örneği. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4/8, 146-158.
• Boz, E. (2011). Sözlük Bilim Yazıları I, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Boz, E. (2014). Değişen Sözlük Kültürümüz. Türk Dili, 746, 30-33.
• Boz, E. (2015). Kullanıcı ve Sözlük İlişkisi. Erdem, 69, 41-52.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Durmuş, İ (2014). Türk Kültür Çevresinde Kültür Adlandırmaları. Akademik Bakış, 8 (15), 189-220.
• Gençer, B.G. ve Yavuzarslan, P. (2020). Genel Sözlüklerde Tanım ve Tanımlama Yöntemleri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 17 (3), 392-411.
• Girişen, N. (2019). Terminolojide Tanım Tipolojisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Girişen, N. (2020). Terminolojide Tanım ve Tanım Çözümleme Ölçütleri. Uluslararası Disiplinler Arası Dil Araştırmaları (DADA) Dergisi, 1, 53- 73.
• Jackson, H. (2016). Sözlükbilime Giriş, (Çev. Mehmet Gürlek ve Ellen Patat), İstanbul: Kesit Yayınları. Kafesoğlu, İ. (2000). Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Karadüz, A. (2009). Sözlü, Sözcük Anlamı ve Öğrenme Üzerine. Turkish Studies İnternational Periodical For the Lnguages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4 (4), 636-649.
• Kocapınar, P. (2015). Sözlüklerin Ortaya Çıkışıyla İlgili Teoriler Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Türkiyat, 16, 129-141.
• Şahin, İ. (2018). Göçebe Uygarlığında “Çoban” ve “Çobanlık”, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV Bildirileri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, C I., 107-115.
• Toklu, O. (2009). Dilbilime Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uysal, S. S. (2014). Türkçede Yaratılan Fransızca Sözcükler ve Türkçede Anlamları Değiştirilen Fransızca Sözlükler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uysal, B. (2023). Prof. Dr. Hilmi Uçan Armağanı, Ed. Bilal Uysal, Erhan Akdağ, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları: 154-210.
• Yılmaz, E. (2019). Sözlük Bilimi Üzerine Araştırmalar, Ankara: Pegem Akademi.