Tezkirelerde Müellifler ve Vasıfları: Tezkire-i Şuara-yı Âmid Örneği

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 53 - 73, 09.03.2022

Yalçın Uçak Hibet Düşünceli Coşkun Bulut Muhammet Masuk Türk Nizam Biçer

Öz

Klasik Türk edebiyatının kaynak eserlerinden biri de şuara tezkireleridir. Genel olarak klasik
Türk edebiyatı alanında eser vermiş müelliflerin hayat hikâyeleri, eserleri ve edebî kişiliklerini
konu edinen tezkireler, müellifler hakkında bilgi veren önemli kaynaklardır. Türk edebiyatında
tezkire türünün ilk örneği Ali Şîr Nevâî’nin Mecâlisü’n-Nefâ’is adlı eseridir. Tezkire geleneği
Sehî Bey, Latîfî ve Aşık Çelebî ile devam etmiştir. Bu gelenek, XX. yüzyılda Ali Emîrî’nin
Tezkire-i Şuara-yı Âmid’i ile varlığını sürdürmüş ve Mahmut Kemal İnal’in Son Asır Türk
Şairleri adlı tezkiresiyle sona ermiştir.
Tezkirelerde genel olarak müelliflerin doğum-ölüm yeri ve tarihi, mesleği, edebî kişiliği ve
eserlerine yer verilmiştir. Verilen bu bilgiler, kısmen de olsa okuyucuların şair/yazarların hayat
hikâyeleri ve edebî kişilikleri hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olmuştur.
Tezkire müellifleri, tezkirelerde şairler ve yazarlar hakkında bilgi verirken bazen farklı
üslûpları kullanmışlardır. Bu üslûplardan biri de müellifleri anlatırken kullanılan tavsîf
cümleleridir. Çalışmamızın konusu, Ali Emîrî’nin Tezkire-i Şuara-yı Âmid adlı eserinde
müellifler ve vasıfları anlatılırken kullanılan tavsif cümlelerini tespit edip bu cümlelerin dil içi
çevirilerini yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

Ali Emîrî, müellif, klasik Türk edebiyatı, Tezkire-i Şuara-yı Âmid.

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık. (2017), Riyâzü’ş-Şu'arâ (Tezkiretü’ş-Şu'arâ), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 27 Haziran 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf adresinden alındı.
• Ali Emîrî. (1328), Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid, Birinci Cild, Dersaadet: Matba’a-yı Âmidî. Devellioğlu, Ferit. (2002), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Erdem, Sadık. (1994), Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ'sı: İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük, AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• İpekten, Halûk; Kut, Günay; İsen, Mustafa; Ayan, Hüseyin; Karabey, Turgut. (2017). Heşt Bihişt: Sehî Beg, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 29 Haziran 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?0 adresinden alındı.
• Kadıoğlu, İdris. (2014), Tezkire-i Şu'arâ-yı Âmid, Sonçağ Yayınları, Ankara.
• Kadıoğlu, İdris. (2018), Tezkire-i Şu'arâ-yı Âmid: Ali Emîrî Efendi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 25 Ağustos 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58689,ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yiamidpdf.pdf?0 adresinden alındı.
• Kılıç, Filiz. (1998), XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kılıç, Filiz. (2017), Şefkat Tezkiresi (Tezkire-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 27 Haziran 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55753,sefkat-tezkiresi-pdf.pdf?0 adresinden alındı.
• Kılıç, Filiz. (2018), Meşâ’irü’ş-şu’arâ: Es-Seyyid Pîr Mehmed bin Çelebi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 27 Haziran 2019 tarihinde ttp://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0 adresinden alındı.
• Koncu, Hanife, Çakır, Müjgan. (2017), Kâfile-i Şu’arâ: Mehmed Tevfîk, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 27 Haziran 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56163,mehmed-tevfik-kafile-isu39arapdf.pdf?0 adresinden alındı.
• Oktay, Adnan. (2018), Tezkire-i Şu'arâ-yı Âmid'de Edebî Tenkidin Sözü: Hicrî XIII. Asır Şairleri, Turkish Studies, Volume 13/20 Summer, ww.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13796, p. 575-590, ISSN: 1308-2140, Ankara Turkey.
• Solmaz, Süleyman. (2005), Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâ'sı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Solmaz, Süleyman. (2018), Gülşen-i Şu'arâ: Bağdatlı Ahdî. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 27 Haziran 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0 adresinden alındı.
• Sungurhan, Aysun. (2017a), Tezkiretü'ş-şu’arâ: Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 27 Haziran 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 adresinden alındı.
• Sungurhan, Aysun. (2017b), Beyânî Tezkiresi: Tezkiretü'ş-şu’arâ, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 27 Haziran 2019 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 adresinden alındı.